نظریه سازه انگاری نظریه کاربست هنجارها و فرهنگ و هویت در عرصه روابط بین الملل می باشد. این نظریه محور تحلیل ها را از ابزارهای مادی به انگاره ها و اندیشه ها تغییر می دهد. در واقع این نظریه نظریه ای معناگرایانه است.
نظریه سازه انگاری (CONSTRUCTIVISM)
سازه انگاری از جـمله نـظريات معناگرا است كه با نگرشی انتقادی معتقد است نگرش های عقل گرایانه به دليل كم توجهی به فرهنگ و عناصر هویتی، در تحلیل مسائل بین المللی دچار نقص می باشند. در همین راستا نظريه سازه‌انگاری به نقش فرهنگ در روابط بين‌الملل مي‌پردازد. در حقيقت يكي از وعده‌هاي نظريه سازه‌انگاری باز گرداندن فرهنگ و سياست داخلی به عرصه نظريه روابط بين‌الملل است. اين نظريه بر عوامل فكری و معناگرايانه مانند فرهنگ، هويت، هنجارها و ارزشها در كنار عوامل مادي در روابط بين‌الملل تأكيد مي‌كند.
از ديدگاه سازه انگاران نظام بين الملل مـتشكل از تـوزيع انگاره ها است تا توزيع توانمندی های مادی، و اولويت را در مناظره ماده و معنا به انـگاره هـا و انـديشه ها مي دهد و تمركز اصلي بر اعتقادات بين الاذهانی كه در سطح گسترده ميان مردمان جهانی مشتركند مـی بـاشد.
از ديدگاه سازه انگاری به عنوان چـارچوبی تـحليلی و رويكردی در حوزه فرانظری، كنشگران براساس معانی كه چيزها و ساير كنشگران بـراي آنـها توليد می كنند عمل مـي نـمايند و اين معاني بين الاذهانی در تعامل است كه شكل می گيرند، اين روند شكل گيری مـعاني در يك رونـد علامت دادن، تفسير كردن و پاسخ دادن شكل داده مـی شـود بـه صورتی كه به شـناخت مـشترك می انجامد، «فرد» نـشانه هـا را براساس تعامل، مباحثه، گفتگو، مناظره و استدلال تفسير مي نمايد و براساس برداشت و تفسير خود بـه آن نـشانه و كنش ها، واكنش و پاسخ می دهـد و در اين رونـد هويت بـه صـورت شـاخصه «خود» و «ديگري» يا «دوست» و «دشـمن» شكل می پذيرد، از اين منظر اين ساختارهای شناختی مشترك هستند كه به عنوان تعريف كننده و بستر ساز منابع مـادي عـمل می كنند بنابراين در برداشت سازه انـگارانه، كنـش هـا هـميشه بـرداشت از «خود» و «ديگري» را تـعريف و بـاز تعريف می كنند.
در اين نظريه سعي مي‌شود تا فرهنگ و سياست و جامعه داخلي كه با هويت و رفتار دولت در سياست جهاتي ارتباط مي‌يابد، بررسي شود. بر اساس اين نظریه هر نوع هويت دولت در سياست جهانی به ميزان زيادی محصول عملكردهاي اجتماعی است كه باعث تشكيل هويت در داخل مي‌شود. به بيان ديگر هويتی كه دولتها در سطح نظام بين‌المللی دارند تا حدود زيادي از هويت داخلی آنها نشأت مي‌گيرد. بدين ترتيب هويت در داخل براي هويت و منافع و رفتارهاي دولت در خارج امكانات و همچنين محدوديتهايی فراهم مي‌آورد. عملكرد و سياستهايی كه دولتها در سطح جهان اعمال مي‌كنند و تعريفي كه از خود ارائه مي‌كنند تا حد زيادي محصول هويتي داخلي است كه دولت از آن برخاسته است.
زمينه و بسته‌هايی كه موجب شكل‌گيري هويت در داخل كشورها مي‌شود عبارتند از:
1- تاريخ
2- جايگاه سرزمينی
3- فرهنگ
4- حافظ مشترك جمعی
سازه‌انگاری معتقد است كه دولتها بر اساس معانی ذهنی، زبان و تلقی های خود كه ناشي از هويت آنهاست دست به كنش می زنند. در واقع در اين نظريه الگوهاي ذهني عاملي تعيين كننده در سياست خارجي است كه اين الگوهاي ذهنی ناشي از هويت دولتهاست كه بخش بزرگی از آن محصول نظام اجتماعی و هويت داخلی آنها است.
البته بايد توجه داشت كه عملكرد دولتها و سياست خارجي آنها تنها از هويت و هنجارهاي فرهنگي آنها در داخل نشأت نمي‌گيرد، بلكه ساختار نظام بين‌المللی نيز عملكرد دولتها را تحت تأثير قرار مي‌دهد. دولتها به عنوان موجوديتی مشاركت كننده در عرصه بين‌المللی، در معاني مشترك و مسلط در آن (نظام بين‌المللی) مشاركت می كنند و به شكلی ديالكتيكی از آن تأثير می گيرند و همچنين بر روي آن تأثير مي‌گذارند.
دیدگاه