ترنسکشوال ( Transsexual) یا تَراجـِنسی که به اختصار تیاس یا تِرنس هم نام برده می شود، به افرادی گفته میشود که دارای هویت جنسیتی متناقض هستند برای مثال ممکن است فرد اعضای جنسی زنانه داشته باشد در حالیکه شخصیت جنسیتیاش مردانه باشد یا برعکس.
تعریف تراجنسی یا ترنسکشوال
تَراجـِنسی که همچنین ترنسکشوال ( Transsexual) و به اختصار تیاس یا تِرنس هم نام برده می شود ، به افرادی گفته میشود که دارای هویت جنسیتی متناقض هستند برای مثال ممکن است فرد اعضای جنسی زنانه داشته باشد در حالیکه شخصیت جنسیتیاش مردانه باشد یا برعکس. ترنسكشوال به زبان ساده روحى است كه در جسمى متضاد اسير شده. این تضاد ممکن است در ذهن، رفتار خصوصی یا رفتار اجتماعی مشخص باشد.
تراجنسی یک اصطلاح برای شناسایی افرادی است که دارای هویت جنسیتی (Gender) متناقض هستند (اختلال هویت جنسیتی) یا تطبیق فرهنگی درستی با هویت جسمی خویش (Sex) ندارند. در واقع تراجنسی فردی است که تشخیص روانی خود فرد از جنسیتش با اندامهای جنسی زمان تولدش متفاوت است.
تراجنسیها علاقه شدید برای طی کردن مراحل تغییر و پیوستن به جنس مخالف را دارند. این مراحل میتواند شامل هورمون درمانی، تغییر در رفتار اجتماعی، پوشش یا جراحی تغییر جنسیت باشد.
تراجنسی یا ترنسکشوال به نوعی یک نارضایتی جنسیتی یا آشفتگی جنسیتی است. در این اختلال وضعیت ظاهری جسمی و جنسی، ارگانهای داخلی جنسی و سیستم هورمونی و کروموزومی کاملا در سلامت بسر میبرند ولی فرد ار نظر ذهنی و روحی منکر صحت نوع جنسیت خود می باشد و به عبارتی معتقد به وجود اشتباه در نوع جنسیت خود و عدم رضایت از آن به حدی که باعث آزار شدید روحی و در نهایت تصمیم قطعی به تغییر در جنسیت (تطبیق جنسیت) خود خواهد شد.
ترنس مرد به زن (Male to Female یا MTF یا trans woman)
به تراجنسیهایی گفته می شود که در زمان تولد با اندام جنسی کاملا مردانه متولد می شوند، اما ذهن و روح آن ها کاملا متضاد با جسم و اندام جنسی آن ها است و دارای رفتار و افکار زنانه می باشند.
مراحل تغییر ترنس ام تو اف (MTF) شامل :
- درمانهای پزشکی مانند جراحی تغییر جنسیت و هورمون درمانی (مصرف استروژن و پروژسترون)
- تغییر مدارک شناسایی مانند اسم، شناسنامه، گذرنامه و غیره (بستگی به قوانین کشورمورد نظر دارد)
- تغییرات ظاهری مانند تغییر در پوشش، وسایل، صدا، حالات بدن و غیره
ترنس زن به مرد (Female to Male یا FTM یا trans man)
به تراجنسیهایی گفته میشود که در زمان تولد با اندام جنسی کاملا زنانه به دنیا می آیند، اما ذهن و روح آن ها کاملا متضاد با جسم و اندام جنسی آن ها است و دارای رفتار و افکار مردانه می باشند.
مراحل تغییر ترنس اف تو ام (FTM) شامل :
- مراحل تغییر جنسیت، جراحی تغییر جنسیت و هورمون درمانی (مصرف تستسترون)
- تغییر اجتماعی: که شامل تغییر نام، تغییر پوشش و ابراز خود به خانواده، دوستان و محل کار است
- اصلاح نام و مشخصات در مدارک شناسایی (بستگی به قوانین کشورمورد نظر دارد)
شرایط اختلال هویت جنسی یا ترانسکشوال
برای اینکه فردی دچار اختلال هویت جنسیتی باشد چهار شرط لازم است:
1- میل شدید و دائم فرد به بودن در نقش جنسیت مخالف
2- وجود مدرک و شواهدی در زندگی اجتماعی فرد که این ناراحتی و تضاد را تایید کند
3- فرد دوجنسه یا خنثی (هرمافرودیت) نباشد
4- شواهد و مدارک پزشکی این تضاد را تایید کند
دلایل ایجاد ترانسکشوال یا تراجنسی
در حال حاضر دلایل علمی متعددی برای علت بروز تراجنسی گفته شده است. از رابطه میان ژنتیک، ساختار مغز، عملکرد مغز و تا قرار گرفتن بیش از حد در معرض آندروژن در زمان بارداری، برخی دلالیل احتمالی هستند. علاوه بر این گروهی دیگر ریشه بروز تراجنسی را ارتباط بین مسائل روانشناختی و رفتاری میدانند. در هر صورت این دو نظریه مشکلی برای یک جا بودن در کنار هم ندارند!
تمام متخصصان و پزشکانی که به تحقیق در این ارتباط می پردازند، کوشیده اند که عامل اصلی ایجاد ترنسکشوالیسم را پیدا کنند. این پزشکان با کند و کاو و جست و جوهای بسیار برای یافتن عامل اصلی این گرفتاری به این نتیجه رسیده اند که این مشکل در دوران زندگی جنینی به وجود می آید؛ یعنی 9 ماهی که بچه در رحم مادر است. این 9 ماه برخلاف آنکه جزو عمر انسان به شمار نمی آید، یکی از مهم ترین و حساس ترین دوران های زندگی انسان است. در جدیدترین تحقیقات مشخص شده است که این گرفتاری در دورانی به وجود می آید که مغز جنین ساخته می شود. یعنی تقریبا در 3 تا 4 ماهگی زندگی جنینی و همان زمان که بچه در شکم مادر تکان می خورد. درگیری اصلی در کف مغز و در قسمتی به نام «هیپوتالاموس» است.
هیپوتالاموس قسمت های متعدد با کارکردهای متفاوتی دارد. یکی از این قسمت ها مربوط به جنسیت و تمام مسایل جنسیتی انسان آتیه می شود. این بخش از هیپوتالاموس که ب. ان. ت. اس( B.N.T.S) نام دارد، مربوط به جنس و جنسیت می شود. بر اساس تحقیقات انجام شده در تراجنسی ها این بخش از
هیپوتالاموس در همان زمان تشکیل مغز یعنی دوران جنینی مُهر وارونه می خورد. به عنوان مثال جنینی که به لحاظ کروموزومی پسر است در آن قسمت از هیپوتالاموس مهر دخترانه می خورد و این مهر هم دیگر پاک شدنی نیست.
چنین کودکی با شکل و شمایل دخترانه یا پسرانه به دنیا می آید ؛ ولی در سن 4-3 سالگی یعنی سن شروع شناخت از هویت جنسی و زمانی که انسان هویت جنسی خودش را به عنوان زن یا مرد قبول می کند، آن مهر وارونه خودش را نشان می دهد؛ به صورتی که بچه ی 3 یا 4 ساله تمایل هایش به طرف چیزی می رود که بر عکس جسمش است. دختر به دنیا می آیند، نام دخترانه دارند ولی کشش و تمایل های پسرانه دارند و می خواهند مثل پدرشان رفتار کنند یا برعکس.
تفاوت دوجنسی ها یا هرمافرودیت با ترنسکشوال
به فردی دو جنسی گفته می شود که در حالتی میان دو جنس مذکر و مؤنث متولد شده باشد و بطور کلی یا جزئی اندامهای تناسلی مردانه و زنانه داشته باشد. این اشخاص بهطور طبیعی هر دو اندام تناسلی نر و ماده را دارا هستند و میتوانند هم زامه و هم تخمک پدید آورند. در اصطلاح لاتین به این افراد هرمافرودیت یا انترسکشوال می گویند. این بیماران دارای اختلال ظاهری در اندام تناسلی و اندام های داخلی جنسی و سیستم هورمونی جنسی می باشد و معمولا نمای ظاهری از اندام هر دو جنس را دارند.
تفاوت ترنسکشوال و هرمافرودیت در این است که شخص ترنس از لحاظ فیزیکی کاملا سالم است و هیچگونه اختلالی در فیزیک آن وجود ندارد در حالی که فرد هرمافرودیت دارای هر دو اندام تناسلی نر و ماده است.
حقوق تراجنسی ها یا ترانسکشوال در ایران
تغییر جنسیت در ایران، بر خلاف دیگر کشورهای اسلامی، برای افرادی که در مصاحبههای روانشناسی قبول شوند و بتوانند هزینهٔ عمل را پرداخت کنند مجاز است. برخی حقوقدانان و فقیهان اصطلاح «خنثای روانی» را برای افراد تراجنسی، که علایم جنس بدنی آنها با گرایشهای روحی آنها مطابق نیست، به کار میبرند؛ و برخی به جای «تغییر جنسیت»، «اصلاح جنسیت» یا «تعیین جنسیت» را پیشنهاد میدهند.
از اولین فقیهان شیعه که با این موضوع روبهرو گشت و لاجرم به بحث علمی و استنباط و فتوا پرداخت، امام خمینی بود که در سال ۱۳۴۳ در اثر فقهی خویش «تحریرالوسیله»، این موضوع را ذیل عنوان مسائل مستحدثه به استنباط نشست، و در ضمن ده مسئله، جوانب مختلف این موضوع را به بحث و بررسی گرفت و به روا بودن اصل تغییر جنسیت فتوا داد.
امام خمینی در سال ۱۳۴۳ در «تحریرالوسیله» به روا بودن اصل تغییر جنسیت فتوا داد.
از میانهٔ دهه ۱۳۶۰ فتوای آیت الله سید روحالله خمینی که عمل جراحی تغییر جنسیت برای مریم خاتون ملکآرا را مجاز دانست، تأثیر پایداری بر جا گذاشت و اکنون ایران به صورت کشوری پیشگام در عمل جراحی برای تغییر جنسیت درآمدهاست.
فقه شیعه در کنار پذیرفتن تغییر جنسیت، ملاکهایی را هم دربارهٔ هویت تازه فرد و وظایف شرعی او تعیین کرده است. بر این اساس، ملاک وظایف شرعی هر فرد، جنسیت تازه اوست و بر همین اساس نیز ارث به او تعلق میگیرد، برای مثال پسری که دختر شده است، به اندازه یک دختر از ارث سهم میبرد. همچنین دربارهٔ حدود محرمیت نیز جنسیت تازه ملاک عمل است. در مقابل، بسیاری از فقیهان اهل سنت، نظیر قرضاوی، کلیساهای مسیحی و برخی فقهای شیعه با عمل تغییر جنسیت مخالفند و آن را تغییر در خلقت خدا میدانند.
پس از این فتوا، موضوع تغییر جنسیت در قلمروی مسائل نوآمد فقه اسلامی شیعی جای گرفت. البته اظهارنظر از سوی فقها دربارهٔ آن همچنان مسکوت بود، تا اینکه فریدون ملکآرا در سال ۱۳۶۴ نزد آیتالله خمینی رفت و با بیان این استدلال که از نظر روانی خود را یک زن میداند، از او برای تغییر جنسیت کسب تکلیف کرد و آیتالله خمینی پس از تأیید پزشکان متخصص، به او اجازه چنین کاری را داد. از آن پس مسئله تغییر جنسیت از نظر حقوقی و فقهی در این کشور مسلمان تسهیل شد و باب گفتگوی حقوقی و فقهی دربارهٔ آن باز شد.
تراجنسی ها در ایران توسط قانون و شرع پذیرفته شده اند و می توانند روند درمان خود را به صورت تمام و کمال در ایران انجام دهند. پس از تغییر جنسیت نیز مدارک شناسایی جدیدی برای این افراد صادر شده و میتوانند از حقوق کامل شهروندی برخوردار شوند. حقوقی که برای بسیاری از تراجنسی های دنیا یک آرزو است. از تعویض مدارک شناسایی گرفته تا خدمات درمانی و قانونی ارایه شده به تراجنسی ها.
در قانون حمایت از خانواده مصوب سال ۱۳۹۱ در فصل اول، ماده ۴ بند ۱۸ تأکید شده است که برای درخواست تغییر جنسیت فرد باید به دادگاه خانواده مراجعه کند.
میتوان گفت به طور کلی در قراردادهایی که نوع جنسیت اثر حقوقی ندارد، تغییر جنسیت نیز فاقد اثر حقوقی خواهد بود و در قراردادهایی که نوع جنسیت نقش اساسی دارد (مانند ازدواج) قرارداد از تاریخ تغییر جنسیت باطل میشود و بر حقوق مکتسب پیش از آن اثری نخواهد داشت.
برخی مراکز خصوصی از بیماران متقاضی تغییر جنسیت حمایت مالی میکنند. گفته میشود کمیته امام به برخی افراد برای انجام عمل وام بدون بهره میدهد. همچنین سند شناسایی (شناسنامه و گواهینامه رانندگی) با جنسیت جدید برای افراد صادر میشود.
دربارهٔ سند شناسایی (شناسنامه)، هیئت عالی دیوان عمومی ایران در حکمی اعلام کرده است «درخواست تغییر نام صاحب سند سجلی از حیث جنسیت (ذکور به اناث یا بالعکس) از مسایلی است که واجد آثار حقوقی میباشد و … رسیدگی به آن در صلاحیت محاکم دادگستری است.»
تراجنسیهای مرد پس از تغییر مدارک شناسایی خود میتوانند طبق ماده ۳۳ بنده ۸ آییننامه سازمان نظام وطیفه درخواست معافیت دائم از خدمت سربازی را داشته باشند. در این ماده تراجنسی به عنوان یک انحراف جنسی و در کنار کژخوییهای روانی قرار گرفته است.
ترنس های زن به مرد پس از تغییر از خدمت سربازی معاف می شوند.
مشکلات ترانسکشوال ها
مشکلات مالی ترانسکشوال
هزینه های تغییر جنسیت در ایران تقریبا بالا است. البته مقایسه هزینه های جراحی در ایران با کشورهای خارجی نشان می دهد که هزینه انجام این کار در ایران کمتر از کشورهای خارجی تمام می شود اما باید در این میان به تفاوت نرخ ارز و همچنین تفاوت کیفیت ارایه شده نیز توجه کرد. آن زمان است که با این نتیجه میرسیم که هزینه ها در ایران تقریبا بالا است.
این مشکل مخصوص در ترنس های زن به مرد بیشتر ملموس است. ترنس های زن به مرد باید در چندین مرحله اقدام به جراحی کنند که برای یک جراحی در حد متوسط باید چیزی حدود ۲۰ الی ۲۵ میلیون تومان (در سال ۹۲) هزینه کرد. تامین این هزینه برای بسیاری از افراد ممکن نیست و از توان بسیاری از افراد خارج است. این مشکل زمانی حادتر می شود که درنظر بگیریم که معمولا ترنس ها از خانواده طرد می شوند و مجبور هستند هزینه های درمانی را خودشان پرداخت کنند.
در ترنس های مرد به زن نیز پس از جراحی اصلی معمولا اقدامات دیگری برای زنانه سازی صورت باید انجام بشود.
در ایران بیمه های درمانی هزینه جراحی در بیمارستان های خصوصی (که کیفیت مناسب ترین دارند) و یا هزینه اقدامات زنانه سازی چهره را پوشش نمیدهند و این مساله فشار زیادی را به جامعه تراجنسی وارد میکند.
دریافت وام از بهزیستی مخصوصا در شهرهای بزرگ نیز بیشتر شبیه یک خواب شیرین است.
مشکلات روحی و روانی ترنسکشوال
تناقض و مغایرت بین جسم و فکر نزد تراجنسی ها سبب می شود دچار حس دوگانگی شوند. با وجود اینکه جنسیت مشخص و معینی دارند، احساس می کنند به جنس مخالف تعلق دارند. این تناقض سبب شده است تا این افراد دچار آشفتگی روانی نظیر افسردگی، پرخاشگری و هراس شوند.
پژوهشگران بر این عقیده اند که پریشانی و ناملایمات روان شناختی وقتی رخ می دهد که افراد از اهداف شخصی ناکام می مانند، زیرا آنها در اهداف شخصی شان متفاوت اند. گفتنی است که ناکامی در رفع نیازها و اهداف نواع مختلفی از مشکلات و رفتار ناسازگارانه را برای افراد متفاوت تسریع می کند، حتی اگر آن افراد تشخیص های روان شناختی یکسانی داشته باشند.
مشکلات اجتماعی ترنسکشوال
انگ بی حیثیتی: بر اساس نشریه گافمن انگ یا داغ زمانی شکل می گیرد که میان آنچه یک شخص باید باشد (هویت بالقوه) و آنچه شخص واقعا هست (هویت بالفعل) شکاف ایجاد شود، یعنی هرگاه بین آنچه افراد هویت واقعی خود می پندارند و آنچه دیگران به آنها نسبت می دهند اختلاف به وجود آید، واکنش مردم به این وضع موجب می شود هویت عادی فرد مخدوش شود و فرایند داغ خوردگی شکل بگیرد. معمولاً افراد در حین ایفای نقش سعی دارند تصویری از خود ارائه دهند که با هنجارهای حاکم در زمینه کنش همسو باشد تا بدین وسیله خود را از فشارهای مستقیم و غیرمستقیم به جرم تفاوت داشتن برهانند. اینجاست که اگر فرآیند ایفای نقش مذکور به درستی انجام نگیرد، افراد با داغ ننگ مواجه می شوند. این مساله دقیقاً موردی است که تراجنسی ها در تعاملات روزمره با آن مواجهند. نگاه های خاص، الفاظ نامناسب، ترحم، تمسخر، تحقیر، پوزخند و غیره مسائلی هستند که در کنش متقابل روزانه تجربه زیسته افراد تراجنسی شکل می گیرند. ناآگاهی و کلیشه های فرهنگی و برخی تعصبات سبب شده تا افراد جامعه، تراجنسی ها را افراد منحرف و مجرم بدانند و آنان را به عنوان موجودی اضافی و منحرف جنسی بشناسند.
ناامنی شغلی: از بزرگ ترین دغدغه های افراد تراجنسی مساله اشتغال است. اغلب این افراد به دلیل شرایط ظاهری و هویتی که دارند، نمی توانند به شغل مورد علاقه و متناسب با رشته تحصیلی خود دست یابند، به همین سبب دچار مشکلاتی مانند ترس از آشکار شدن هویت خود در محل کار، احساس سرافکندگی و بی کفایتی، نبود امنیت شغلی و بی ثباتی شغلی می شوند. آنان به دلیل نداشتن حامی مالی، دست به هر کاری می زنند. اطرافیان افراد تراجنسی در محل کار به دلیل رفتارهای خاصی که از خود نشان میدهند با الفاظ نامناسب و انگ مواجه می شوند و از آنان سوءاستفاده جنسی می کنند، همچنین تراجنسی ها در ارتباط خود با همکاران شان دچار مشکل هستند و به خوبی نمی توانند رابطه برقرار کنند. این شرایط زمینه را برای بی ثباتی شغلی افراد تراجنسی فراهم می کند، به طوری که مدام باید شغل های زیادی را تجربه کنند و در نهایت به امرار معاش مناسبی دسترسی ندارند.
طرد اجتماعی: وست و زیمرمن در مورد طرد اجتماعی بر این باورند که هر فرد مسئول ایفای جنسیت (نقش و رفتارهای جنسیت) در موقعیت های اجتماعی است و مشروعیت این فعل را نیز دیگران به طور مداوم ارزیابی می کنند. در این بین، ایفای جنسیت نیز باید همیشه در میان دیگران ثابت شود. عواقب ناشی از شکست در اجرای نمایش جنسیت خویشتن و بی ثباتی آن به بروز مشکلات تعاملی منجر می شود. بنابر نظریه برساخت جنسیت گارفینکل نیز افراد با هویت های دوجنسیتی باید بیاموزند برای نشان دادن هویت اصلی خود و پذیرش از سوی دیگران، علاوه بر اینکه باید از لحاظ ظاهری شبیه جنسیت مقابل باشند، ضروری است رفتارها اعمال جنسیت مقابل را هم یاد بگیرند و انجام بدهند تا بدین طریق جامعه آنها را با هویت جنسیتی جدید بپذیرد، در غیر این صورت با تبعات طرد شدن مواجه می شوند.
هشدارهایی در خصوص برخورد صحیح با افراد ترنسکشوال
1- حتی اگر به هویت ترنس فردی اعتراض دارید، باید به آن فرد احترام بگذارید و هیچوقت عمدی آنها را تحقیر نکنید. تحقیر کردن این افراد به سود هیچ کس نیست.
2- هیچوقت به یک فرد ترنس دوجنسه نگویید که مردم آنها را درک نکرده و دوست نخواهند داشت. این حرف بسیار آزاردهنده است، صحت نداشته و میتواند موجب جریحهدار شدن احساسات آنها شود. بسیاری از این افراد مورد قبول جامعه قرار میگیرند و مردم دوستشان دارند.
3- هیچوقت با گفتن یک دختر یا پسر «نرمال» یا «واقعی»، این افراد را با دیگران مقایسه نکنید. چیزی که باعث «واقعی» یا «نرمال» بودن یک دختر یا پسر میشود، طریقه تعریف آنها از خودشان است، نه شیوهای که دیگران بدن آنها یا تجربیاتشان را طبقهبندی میکنند.
4- درمورد اطلاق کلمه «انتخاب» به هویت جنسی این افراد بسیار دقت کنید. بیقراری جنسیتی در نفس کلمه و تعریف آن یک انتخاب نیست. بعضی افراد ترنس هویت خود را یک انتخاب عنوان میکنند و بعضی از آنها این طور نیستند. راهی برای احترام گذاشتن به هویت جنسیتی این افراد پیدا کنید.
معرفی فیلم درباره ترنسکشوال
در خصوص این اختلال، فیلم سینمایی آینههای روبرو به کارگردانی نگار آذربایجانی و تهیه کنندگی فرشته طائرپور محصول ایران در سال ۱۳۸۸ منتشر شد.
خلاصه فیلم : رعنا و آدینه دو زن جوان از دو موقعیت کاملاً متفاوت خانوادگی و اجتماعی، بر اثر حادثهای با هم مواجه و همسفر میشوند. رعنا زنی کم تجربه و مذهبی است که بخاطر نیاز مالی، پنهانی مسافرکشی میکند و آدینه دختری سرکش و مرفه است که از خانه خود فرار کردهاست. در میانه راه رعنا متوجه میشود که همسفرش دارای جنسیتی دوگانه است و قصد تغییر جنسیت دارد… واقعیتی که درک و پذیرش آن برای رعنا، غیرممکن و به منزله عبور از همه مرزهای اعتقادی و سنتی است.
بازیگران : شایسته ایرانی، غزل شاکری، صابر ابر، همایون ارشادی، مریم بوبانی، هنگامه قاضیانی، نیما شاهرخ شاهی
دیدگاه