سم ماده ای است که در صورت ورود به بدن موجب آسیب، بیماری یا مرگ می شود. سموم ممکن است به شکل مایع، جامد، گاز یا بخار وارد بدن شود. بطور کلی هرگاه مقدار سم وارده به بدن به اندازه ای با شد که بتواند اختلال در کار ارگان های حیاتی ایجاد کند بیمار دچار مسمومیت می شود.
سم و مسمومیت
مسمومیت (intoxication) مجموعه ای از اختلالات بدن است که در اثر جذب ماده ای بیگانه که به آن سم گفته می شود بروز می کند. جذب ماده سمی می تواند از راه های زیر صورت بگیرد:
1- استنشاق نوعی گاز، بخار، دود یا گرد و غبار
2- دستگاه گوارشی ( خوردن یا آشامیدن)
3- تماس پوستی (از طریق انتشار از اپیدرم و یا عبور از زخم یا سوختگی)
4- تزریق در خون
علائم و نشانه های مسموميت بسته به نوع سم و راه ورود آن متفاوت اند و به سرعت يا طی چند روز، بروز می کنند. سم پس از ورود به بدن توسط جريان خون به تمامی بافت ها و اعضا انتقال پيدا می کند.
راه های ورود سم به بدن
سموم از راه های مختلف از قبیل:
1- خوراکی: از طریق دهان و دستگاه گوارش
2- استنشاق: بخار یا گاز از طریق ریه ها
3- جذب عصاره شیمیایی یا گیاهی از طریق پوست
4- تزریق: از طریق عبور از پوست مانند گزیدگی، گاز گرفتگی، سرنگ و ...؛ وارد بدن می شوند.
علائم مسمومیت
1- تهوع یا استفراغ
2- اسهال،
3- تعریق شدید
4- درد شکمی
5- بیهوش شدن یا تغییر سطح هوشیاری
6- تشنج و مشکلات تنفسی
روش های مسمومیت
1- سوء مصرف مواد ( الکل، نارکوتیک ها، آرام بخش ها، تحریک کننده ها، داروهای توهم زا )
2- خودکشی یا اوردوز
3- تصادفی (بسته بندی فاقد برچسب ماده، گروه کودکان)
4- شغلی
مهمترین مواد مسمومیت زا
خیلی از دارو‌ها اگر یکباره و بیش از نیاز بدن مصرف شوند، مسمومیت به وجود می‌آورند و حتی می‌توانند باعث مرگ هم بشوند. به همین دلیل باید همیشه دارو‌ها را طبق دستور پزشک مصرف کنیم. مهمترین علت مسمومیت‌ها در دنیای امروز مصرف نادرست این ٦ ماده است:
1. آرام‌بخش‌ها که شایع‌ترین عامل هستند
2. داروهای ضد افسردگی
3. مسکن‌ها مثل آسپرین و استامینوفن
4. داروهای خواب‌آور و ضدتشنج
5. سموم نباتی
6. الکل
تشخیص نوع مسمومیت براساس نشانه‌ها
مسمومیت‌ها را می‌شود به 5 دسته کلی تقسیم کرد که هر کدام نشانه‌های ویژه‌ای دارند. اگر بیمار یک یا چند تا از این علایم را داشته باشد، باید به مسموم بودن او مشکوک شویم:
1. مسمومیت گوارشی: تهوع، استفراغ، دل درد، اسهال، ترشح زیاد بزاق
2. تنفسی: سرفه، تنگی نفس، احساس سوزش در قفسه سینه و حتی ایست تنفسی
3. دستگاه عصبی مرکزی: اختلالات هوشیاری (از گیجی تا بیهوشی کامل)، اختلالات حسی و حرکتی، درد، توهم
4. پوست و مخاط: حساسیت، قرمزی، تاول، سوختگی، سیانوز (کبودی رنگ پوست). سوختگی داخل و اطراف دهان هم می‌تواند جزو علایم مسمومیت پوستی باشد.
5. مسمومیت چشمی و مردمک چشم‌ها: قرمزی، پرخونی ملتحمه چشم، اشک ریزش، گشادی مردمک (مثلا در مسمومیت با الکل) یا تنگی مردمک (در مسمومیت با مواد مخدر).
خوردن غذا‌های فاسد از معمول‌ترین عوامل مسمومیت است که ممکن است کشنده باشد.
چگونگی مدیریت مسمومیت ها
بدون توجه به نوع سم و راه ورود آن، اقدامات لازم عبارت ان داز:
ــ ابتدا بايد محيط را بررسی کنيد و از علائم خطر، مثل وجود گازهای سمی يا حيوان خطرناک در محيط مطمئن شويد. شايد نشانه ای از ماده سمی در آن اطراف پيدا کنيد.
ــ در کمک به مسمومين بايد سرعت عمل داشته باشيد، زيرا با هر لحظه تأخير مقدار بيشتری سم وارد جريان خون می گردد.
ــ اگرمسموم هوشيار باشد از او بپرسيد که چه اتفاقی افتاده است و تا حد امکان نوع، مقدار و زمان ورود سم به بدن را مشخص کنيد. به خاطر داشته باشيد که شخص مسموم هر لحظه ممکن است بيهوش شود.
ــ با مراکز درمانی تماس بگيريد و اطلاعات خود را به طور کامل در اختيار آنها بگذاريد.
ــ علائم حياتی را مرتب کنترل کنيد. اگر تنفس و ضربان قلب متوقف شده باشد، بلافاصله روش های احيا را شروع کنيد.
ــ اگر مسموم بيهوش است ولی تنفس او حالت عادی دارد، او را در وضعيت بهبود قرار دهيد.
ــ فرد مسموم را وادار به استفراغ نکنيد زيرا خطر ورود مواد استفراغی به داخل ريه ها وجود دارد که می تواند باعث مرگ شود. در صورت وجود تهوع و استفراغ، مسموم را در وضعيت خوابيده به پهلو قرار دهيد.
ــ بدن مسموم را گرم نگه داريد.
ــ در مسمومیت با سموم استنشاقی مراقب باشید خودتان دچار مسمومیت نشوید.
ــ به بیمار هوشیار یا نیمه هوشیار برای در آوردن لباس های آلوده کمک کنید و سموم را از روی پوست بشویید؛ اگر سموم به صورت پودری است ابتدا آن را از سطح پوست پاک کنید.
ــ در مسمومیت های تزریقی در بیماران هوشیار ممکن است بیمار به سرعت تبدیل به فردی پرخاشگر و خشن شود. پس از تماس مستقیم با وی پرهیز کنید؛ از راه دهان به بیماران مسموم چیزی نخورانید.
دیدگاه