موارد و شرایط قانونی بودن تیراندازی ماموران مسلح
آیا مامورین انتظامی حق تیراندازی به طرف اتومبیلی که به فرمان ایست توجه نمی کند و متوقف نگردد دارند یا خیر؟ و در صورتی که به لحاظ عدم توجه و توقف مامور تیراندازی نماید با توجه به اینکه راننده اتومبیلی که به فرمان ایست توجه ننموده و متوقف نگردیده مسبب اصلی حادثه می باشد، زیرا در صورت توجه و توقف مامور تیراندازی نمی نمود و به عبارت دیگر مسبب اصلی راننده بوده و سبب اقوی از مباشر به نظر می رسد آیا در این گونه موارد راننده که به فرمان توجه ننموده مقصر است یا مامور انتظامی؟
طبق قانون چه مامورانی مسلح هستند؟
براساس ماده 1 قانون بکارگیری سلاح توسط مأمورین نیروهای مسلح در موارد ضروری، موضوع این قانون کسانی هستند که به‌منظور استقرار نظم و امنیت و جلوگیری از فرار متهم یا مجرم یا در مقام ضابط قوه قضائیه به تفتیش، تحقیق و کشف جرائم و اجرای احکام قضایی و سایر ماموریت‌های محوله مجاز به حمل و به‌کارگیری سلاحند و مکلف هستند تمام ضوابط و مقررات این قانون را رعایت کنند.
بنابراین ارتش، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نیروی انتظامی و ماموران مسلح وزارت اطلاعات در اجرای وظایف و ماموریت‌های محوله قانونی مکلف به رعایت این قانون هستند.
اشخاصی که با مجوز سلاح حمل می‌کنند مانند نمایندگان مجلس و قضات با توجه به قوانین موجود به نظر می‌رسد مشمول همین قانون هستند؛ مگر آنکه به موجب تصریح قانون خاص دیگری مشمول آن واقع شوند.
ماموران دارای حق تیراندازی چه شرایطی باید داشته باشند؟
براساس ماده 2 این قانون، مامور مسلحی که حق تیراندازی دارد باید دارای شرایطی باشد تا بتواند عمل خود را توجیه کند؛
1- سلامت جسمانی و روانی متناسب با مأموریت محوله.
2 - داشتن آموزشهای لازم در راستای مأموریتهای محوله.
3 - تسلط كامل در بكارگیری سلاحی كه در اختیار آنها گذارده میشود.
4 - آشنایی كامل به قانون و مقررات مربوط به بكارگیری سلاح.
لازم به ذکر است مامورانی که با رعایت مقررات این قانون مبادرت به به‌کارگیری سلاح کنند از این جهت هیچ‌گونه مسئولیت جزایی یا مدنی نخواهند داشت.
بر اساس قانون ماموران مسلح در چه مواردی حق به‌کارگیری سلاح را دارند؟
ماده 3 - مأمورین انتظامی در موارد زیر حق بكارگیری سلاح را دارند:
1 - برای دفاع از خود در برابر كسی كه با سلاح سرد یا گرم به آنان حمله نماید.
2 - برای دفاع از خود در برابر یك یا جند نفر كه بدون سلاح حمله می آورند ولی اوضاع و احوال طوری باشد كه بدون بكارگیری سلاح مدافعه شخصی امكان نداشته باشد.
3 - در صورتی كه مأمورین مذكور مشاهده كنند كه یك یا چند نفر مورد حمله واقع شده و جان آنان در خطر است.
4 - برای دستگیری سارق و قاطع الطریق و كسی كه اقدام به ترور و یا تخریب و یا انفجار نموده و در حال فرار باشد.
5 - در موردی كه شخص بازداشت شده یا زندانی از بازداشتگاه یا زندان و یا در حال انتقال فرار نماید، از اقدامات دیگر برای دستگیری و یا توقیف وی استفاده كرده و ثمری نبخشیده باشد.
تبصره - آیین نامه اجرایی این بند توسط وزارتخانه های كشور و دادگستری تهیه و پس از تصویب هیات وزیران به اجرا گذاشته خواهد شد.
6 - برای حفظ اماكن انتظامی ( مقر نیروهای انتظامی از قبیل مركز فرماندهی، ستاد، پاسگاه، پایگاه، انبار سلاح یا مهمات و مركز آموزشی).
7 - برای حفظ سلاحی كه جهت انجام مأموریت در اختیار آنان می باشد.
8 - برای حفظ اماكن طبقه بندی شده بویژه اماكن حیاتی و حساس در مقابل هرگونه هجوم و حمله جهت ترور، تخریب، آتش سوزی، غارت اسناد و اموال، گروگانگیری و اشغال.
9 - برای جلوگیری و مقابله با اشخاصی كه از مرزهای غیر مجاز قصد ورود و یا خروج را داشته و به اخطار مأمورین مرزبانی توجه نمی نمایند.
10 - برای حفظ تأسیسات، تجهیزات و اماكن نظامی و انتظامی و امنیتی.
تبصره 1 - در موارد فوق در صورت اقتضای شرایط، اخطار قبلی الزامی است.
تبصره 2 - نیروهای مسلح در مواردیكه در چهارچوب بندهای مذكور مأموریت داشته باشند، مجاز به استفاده از سلاح میباشند.
تبصره 3 - مأمورین مسلح در كلیه موارد مندرج در این قانون در صورتی مجازند از سلاح استفاده نمایند كه اولاً چاره ای جز بكارگیری سلاح نداشته باشند، ثانیاً در صورت امكان مراتب:
الف - تیر هوائی
ب - تیراندازی كمر به پایین
ج - تیراندازی كمر به بالا را رعایت نمایند.
ماده 4 - مأمورین انتظامی برای اعاده نظم و كنترل راهپیمائی های غیر قانونی، فرو نشاندن شورش و بلوا و ناآرامی هایی كه بدون بكارگیری سلاح مهار آنها امكان پذیر نباشد. حق بكارگیری سلاح را به دستور فرمانده عملیات، در صورت تحقق شرایط زیر دارند:
الف - قبلاً از وسایل دیگری مطابق مقررات استفاده شده و مؤثر واقع نشده باشد.
ب - قبل از بكارگیری سلاح با اخلالگران و شورشیان نسبت به بكارگیری سلاح اتمام حجت شده باشد.
تبصره 1 - تشخیص ناآرامیهای موضوع ماده 4 حسب مورد بر عهده رئیس شورای تأمین استان و شهرستان و در غیاب هر یك بر عهده معاونان آنان خواهد بود و در صورتیكه فرماندار معاون سیاسی نداشته باشد این مسوولیت را به یكی از اعضای شورای تأمین محول خواهد نمود.
تبصره 2 - در مواردیكه برای اعاده نظم و امنیت موضوع این ماده نیروی نظامی طبق مقررات قانونی مأموریت پیدا نمایند از لحاظ مقررات بكارگیری سلاح مشمول این ماده میباشند.
تبصره 3 - آئین نامه اجرائی ماده فوق توسط وزارتخانه های كشور و دادگستری و دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح تهیه و پس از تصویب هیئت وزیران به اجرا گذاشته خواهد شد.
ماده 5 - مأمورین نظامی و انتظامی برای اعاده نظم و امنیت در راهپیمائیهای غیر قانونی مسلحانه و ناآرامیها و شورشهای مسلحانه مجازند از سلاح استفاده نمایند. مأمورین مذكور موظفند به دستور فرمانده عملیات و بدون تعلل نسبت به برقراری نظم و امنیت، خلع سلاح و جمع آوری مهمات و دستگیری افراد و معرفی آنان به مراجع قضائی اقدام نمایند.
ماده 6 - تیراندازی به سوی وسایل نقلیه به منظور متوقف ساختن آنها توسط مأمورین موضوع این قانون در موارد زیر مجاز است:
الف - در صورتیكه وسیله نقلیه بنا به قرائن و دلایل معتبر و یا اطلاعات موثق مسروقه یا حامل افراد متواری یا اموال مسروقه یا كالای قاچاق یا مواد مخدر و یا بطور غیر مجاز حامل سلاح و مهمات باشد.
ب - در صورتیكه از وسیله نقلیه برای تهاجم عمدی به مأمورین و یا مردم استفاده شده باشد.
تبصره 1 - مأمورین مذكور موظفند كه در ایستگاههای ایست و بازرسی وسایل هشدار دهنده به اندازه لازم ( اعم از موانع، تابلو، چراغ گردان) تعبیه نمایند.
تبصره 2 - مأمورین مذكور در صورتی می توانند به وسایل نقلیه تیراندازی نمایند كه علاوه بر انجام
امور تبصره 1 با صدای رسا و بلند به راننده وسیله نقلیه ایست داده و راننده به اخطار ایست توجهی ننموده باشد.
تیراندازی ماموران مسلح باید به چه شکلی انجام گیرد؟
بر اساس ماده 7 قانون قبكارگيری سلاح توسط مأمورين نيروهای مسلح در موارد ضروری ماموران باید حتی المقدور پا را هدف بگیرند.
ماده 7 - مأمورین موضوع این قانون هنگام بكارگیری سلاح باید حتی المقدور پا را هدف قرار بدهند و مراقبت نمایند كه اقدام آنان منجر به فوت نشود و به اشخاص ثالث كه دخیل در ماجرا نمی باشند آسیب نرسد.
تبصره - مواظبت و مراقبت از حال مجروحین بر عهده مأمورین انتظامی است و باید در اولین فرصت آنان را به مراكز درمانی برسانند.
مجازات مامورانی که خارج از قانون تیراندازی کنند چیست؟
بر اساس ماده 16 قانون مذکور بکارگیری سلاح توسط مامورانی که خارج از مقررات اقدام به کاربرد سلاح کنند تحت پیگرد قرار می گیرند.
ماده 16 - هرگاه مأمور برخلاف مقررات این قانون اقدام به بكارگیری سلاح نماید حسب مورد به مجازات عمل ارتكابی وفق قوانین تحت پیگرد قرار می گیرد.
نورالله عزیز محمدی قاضی سابق دادگاه کیفری نیز در این باره گفت: «مأموران هرگز نمی‌توانند سر خود به سمت متهمان شلیک کنند و شرایط و ماده و تبصره‌های آن در قالب قانون به‌کارگیری سلاح واضح و شفاف است. اگر این شرایط فراهم نباشد و مأمور اقدام به شلیک کند قتل عمد به شمار می‌رود و در مواقعی نیز شبه عمد خواهد بود. در پرونده‌های قتل عمد، مجازات مأمور همان قصاص است و بارها نیز این احکام صادر شده است.»
دیدگاه