کیست مویی یا سینوس پیلونیدال
کیست مویی یا سینوس پیلونیدال در واقع یک سوراخ و حفره کوچک ایجاد شده در پوست است که ممکن است با مایعات و چرک پر شده باشد و در نهایت موجب ایجاد کیست و یا آبسه شود. این اتفاق معمولا در شکاف بالای باسن رخ میدهد.
شاید برای شما سوال پیش بیاید که چه چیزی باعث ایجاد این کیست های مویی می شود باید توضیح دهیم که فولیکول های مو به همراه گرد و خاک یا یک عامل آلوده پوست را شکافته و وارد لایه های زیرین پوست شده و در نهایت درون کیست های زیر پوست محصور میشود.
سینوس پیلونیدال یک بیماری خوش خیم است و در ابتدا هیچ ارتباطی با سرطان ندارد. این سینوس اغلب موارد میتواند آلوده و عفونی شود. در واقع این سینوس یک کانون عفونت برای بافتهای اطراف محسوب میشود. در صورت عفونت ممکن است چرک و ترشحات خونی با بوی نامناسب از آن تراوش کند. سوراخ سینوس پیلونیدال آلوده به شکل کیست یا آبسه پیلونیدال ظاهر میشود. به ندرت ممکن است یک سینوس پیلونیدال در سایر قسمتهای بدن ایجاد شود ولی در زیر بغل و عانه نیز رویت شده است.
کیست مویی بیشتر در مردان و افراد جوان رویت میشود. همچنین در افرادی که عادت به نشستن زیاد دارند، مانند رانندگان تاکسی شایع تر است. در کودکان نادر است و در مردان با شرایط یکسان چهار برابر بیشتر از زنان رخ میدهد.
این بیماری برای اولین بار در سال ۱۸۸۰ تشخیص داده شد و به دلیل فاصله کوتاه آن از مقعد و شبیه لانهای از مو بودن سینوس پیلونیدال نام گرفت. در طول جنگ جهانی دوم به دلیل وضعیت همیشه نشسته در رانندگان جیپ، این بیماری با نام دیگر «بیماری جیپ» شناخته شد.
این بیماری آنقدر واضح است که نیاز به روش تشخیصی خاصی ندارد و پزشک با مشاهده به راحتی به وجود آن پی میبرد. برای درمان این بیماری حتماً نباید منتظر نشانهها و علایم آزاردهنده شد، به منظور جلوگیری از پیشرفت سینوس پیلونیدال بهتر است اقدامات درمانی آن را سریعتر شروع کرد. هرچند محل و موقعیت و همچنین ظاهر این بیماری منجر به خجالت و شرمساری در افراد مبتلا میشود ولی باید به این اتفاق همانند یک جوش یا خال نگاه کرد و خود را به خاطر وجود آن سرزنش نکرد.
چه کسانی ممکن است به کیست پیلونیدال مبتلا شوند؟
هر کسی ممکن است به کیست پیلونیدال مبتلا شود، اما برخی افراد در معرض خطر بیشتری هستند:
• شغل کم تحرک: کارهای کم تحرک و نشسته مانند کارمندی و رانندگی باعث اصطکاک پوستی بیشتر در ناحیهی پشت و نشیمنگاه در خواهند شد.
• اضافه وزن یا چاقی: چاقی ازیک طرف منجر به کم تحرکی فرد و از طرفی دیگر باعث تعریق همیشگی گودی باسن میشود و از این طریق بر احتمال کیست مویی میافزاید.
• سابقهی خانوادگی: رویت شده این بیماری در سایر اعضای خانواده در بیش از یک سوم موارد وجود دارد.
• وجود سوراخ مادرزادی انتهای دنبالچهای: این سوراخ شرایط را برای گیر افتادن مو مساعد میکند.
• پر مویی یا داشتن موهای مجعد و درشت: تراکم بالای موهای در یک ناحیه احتمال گیر افتادنشان در پوست زیاد میکند.
• ضربه به ناحیه پایین کمری: مثلا ضربه به ناحیهی نشیمنگاه طی سقوط و آسیبی که طی ضربه در بافتها ایجاد شده است.
• جنس مذکر: به دلیل داشتن مقدار بیشتری مو نسبت به زنان با احتمال بیشتری در معرض خطر این کیست مویی هستند.
• پوشیدن لباستنگ: لباسهای تنگ و چسبان میزان اصطکاک را بیشتر و فرد را مستعد سینوس پیلونیدال میکند.
• بهداشت فردی ضعیف: عدم رعایت بهداشت به خصوص در ناحیهی مقعد و اطراف آن منجر به آلودگی پوستی و قرار گرفتن در معرض عفونت کیست مویی خواهد شد.
علائم و نشانه های کیست مویی
کیست مویی یا سینوس پیلونیدال در وحله اول علائمی ندارد و شخص از وجود آن بی اطلاع است. بعضی ها در ابتدا و هنگام شستشو احساس تودهای بی درد در محل میکنند. در واقع علائم این بیماری زمانی ظاهر میشود که کیست عفونی شده و تبدیل به آبسه شود.
علائم نوع حاد کیست مویی
در صورتی که بیماری حاد و مزمن شود، میتواند علایم زیر را داشته باشد:
• ایجاد تورم و التهاب در محل کیست
• احساس درد در هنگام نشستن و ایستادن
• وجود ترشحات چرکی و خونی در محل آبسه همراه با بوی بد
• خارج شدن مو از محل کیست
• وجود چندین حفره یا سوراخ در سطح پوست
• وجود پوست قرمز و ملتهب در اطراف مقعد
• احساس درد در ناحیه ی پایین کمر
• تب و لرز
علائم نوع مزمن کیست مویی
از هر ده نفر حدود چهار نفر دچار کیست مویی یا سینوس پیلونیدال تکراری می شوند و درد ناشی از آن كمتر از مورد حاد است چون معمولا مقداری چرك از سينوس خارج و فشار كمتر می شود و هرچند عفونت كاملا رفع نمی شود ولی درد كاهش می يابد و آنچنان شديد نخواهد بود. بنابراين علائم درد و تخليه چرك برای مدت طولانی ادامه خواهد داشت و هر از گاهی عود می كند تا سينوس طی جراحی درمان شود.
علت کیست مویی یا سینوس پیلونیدال
اگرچه هنوز علت دقیق بیماری کیست مویی یا سینوس پیلونیدال شناخته شده نیست، اما حدس و گمانها نشان از این مدعا دارد که علت آن اکتسابی و ترکیبی از تغییرات هورمونی پس از بلوغ، رشد مو و اصطکاک ناشی از لباس طی نشستن طولانیمدت است.
هورمونهای جنسی برای اولین بار در سن بلوغ تولید می شوند که با تحت تأثیر قرار دادن غدد سباسه ممکن است آغازگر بیماری پیلونیدال باشند. از طرفی فعالیتهایی که باعث اصطکاک میشوند، موهای در حال رشد در منطقه را مجبور به پسرفت در زیر پوست میکنند. بدن به صورت ذاتی موهای زیر پوستی را به عنوان یک جسم خارجی تلقی میکند و یک پاسخ ایمنی نسبت به آن راه میاندازد. این پاسخ ایمنی میتواند به شکل کیست در اطراف موها بروز کند. پوست تحریک شده متورم، قرمز و دردناک خواهد شد.
اقدامات پیشگیرانه کیست مویی
با توجه به این که کیست مویی یک اختلال ساده دردسرآفرینی است که فقط به دلیل رعایت نکردن اصول بهداشتی و سبک نادرست زندگی با بروز درد فراوان و نداشتن درمانی جزء جراحی ایجاد میشود، معقولانه است تا با آموزش صحیح سطح آگاهی افراد را بالا برده و از بروز آن جلوگیری نمود.
معمولاً کیست مویی در مراحل اولیه بدن هیچ علایمی شروع به شکلگیری میکند و فرد تازه زمانی متوجه بروز آن میشود که کار از کار گذشته و مشکل وارد مرحلهی حاد خود شده است. البته در برخی مواقع نیز با علایم عمومیای چون تب، درد مفاصل و عضلات و یا ناراحتی ظاهر میشود. این علایم معمولاً از باکتری آلودهکنندهی سطح پوست ناشی میشود. گاهی اوقات علایم تا بروز درد و قرمزی محل و تشکیل آبسه و حتی تخلیه خود به خودآن پیش میرود. مناسبترین اقدامات پیشگیرانه کیست مویی شامل:
1. بهترین راه برای در امان ماندن از این شرایط و جلوگیری از عود کیست پیلونیدال از بین بردن عامل اصلی ایجاد کننده آن یعنی موهای ناحیهی انتهایی کمر است. کوتاه نگه داشتن مداوم موهای زاید این ناحیه یا لیزر و از بین بردن دائمی آنها بهترین اقدام پیشگیرانه ممکن است؛
2. یک راه پیشگیری مناسب دیگر استفاده از صابونهای ضد باکتری و یا گلیسیرین برای پاک کردن این منطقه از هر گونه باکتری است. صابون باید به اندازه کافی و نه بیشتر استفاده شود تا منافذ پوست را مسدود نکند. مالیدن آرام صابون بر روی پوست ناحیه از عفونت منطقه جلوگیری میکند. البته باید دقت نمود که پس از اتمام شستوشو هیچ اثری از صابون بر روی منطقه باقی نماند و ناحیه کامل خشک شود. بنابراین استحمام روزانه میتواند بسیار مفید باشد؛
3. از طرفی دیگر باید تا جای ممکن از کمتحرکی و نشستن بر روی ناحیهی دنبالچه خودداری کرد، زیرا این کار میتواند موهای ناحیه را تحریک کند تا به سمت داخل پوست برگشته و باعث عفونت و ایجاد کیست مویی شوند. پوشیدن لباسهای گشاد و راحت نیز میتواند در پیشگیری از کیست مویی مؤثر باشد؛
4. کاملاً آشکار است که چاقی و اضافه وزن باعث افزایش میزان تعریق این افراد به خصوص در چینهای بدن میشود. تعریق ناحیهی ایجاد کیست مویی فرد را مستعد بروز کیست پیلونیدال برای اولین بار یا عود آن خواهد کرد. بنابراین داشتن یک رژیم غذایی متعادل و در پیش گرفتن یک برنامهی اساسی کاهش وزن همراه با ورزش و تحرک بدنی میتواند احتمال به وجود آمدن سینوس پیلونیدال را کاهش دهد.
روش های درمان کیست مویی
لیزر
با وجود پیشرفت فناوری های نوین، امروزه دیگر لزومی به انجام عمل سرپایی کیست مویی منحصرا از طریق جراحی نیست! این موضوع کمک شایانی نیز به کوتاه شدن دوره نقاهت بیمار نموده و از بروز درد های شدید و ناگهانی نیز جلوگیری به عمل می آورد. از طریق درمان سرپایی کیست مویی با لیزر می توان با سرعت بسیار بیشتری به جواب رسید و درد کمتری را نیز برای درمان کیست مویی تحمل نمود. همانطور که پیشتر اشاره شد، اولین و مهم ترین مزیت درمان سرپایی کیست مویی با لیزر کاهش چشمگیر دوره نقاهت بیمار با این روش می باشد.
از مزایای دیگر آن می توان به این اشاره نمود که در عمل سرپایی کیست مویی با لیزر محل زخم شکافته و تراشیده نمی شود و بالطبع نیاز به پانسمانی هم وجود ندارد. از طرف دیگر، درد بیمار در این روش بسیار خفیف تر از جراحی بوده و سرپایی بودن آن نیز باعث سرعت در روند درمان می گردد. در عمل سرپایی کیست مویی با لیزر در واقع تنها ریشه های مو سوزانده می شوند و هیچ شکافی که نیاز به بهبود تدریجی داشته باشد ایجاد نمی گردد.
جراحی
در حال حاضر قطعیترین روش درمانی کیست مویی یا سینوس پیلونیدال روشهای تهاجمی جراحی است که ممکن است بسته به شدت بیماری با تکنیکها و روشهای متفاوتی انجام شود. روشهای جراحی میتواند درد و مخاطرات بیشتری نسبت به هر روش درمانی دیگری داشته باشد اما گاهی اوقات پزشک برای جلوگیری از عود و ایجاد برخی سرطانهای پوستی که به دلیل عدم درمان صحیح این کیست به وجود میآید، چارهای جز جراحی و تخلیهی کامل کیست نداشته باشد. جراحی باید در بیمارستان و تحت بیحسی موضعی یا بیهوشی عمومی پس از زدودن موهای کامل ناحیه کیست و اطراف آن انجام شود.
انواع روشهای جراحی کیست مویی
• برش و تخلیه: این یک روش ساده با ایجاد یک برش در خط وسط آبسه است که اغلب برای آبسههای حاد و اورژانسی استفاده میشود. برش باید آنقدر عریض باشد که دسترسی به کل کیست ممکن باشد. سپس محتویات کیست موجود را کامل تخلیه میکنند. عمل تخلیهی کامل تا ۹۰ در صد به بهبودی مناسب طی یک ماه کمک میکند. در حالیکه احتمال بهبود بدون تخلیه طی ۱۰ ماه فقط ۵۸ درصد است. ممکن است در ۴۰ تا ۶۰ درصد موارد تورم تودهها باعث ندیده شدن سینوسهای متعدد شود و در نتیجه به جراحیهای بعدی نیاز پیدا شود. این روش نیاز به بستری ندارد و فرد میتواند همان روز مرخص شود. استفاده از گاز روزانه روی زخم برای جلوگیری از عفونت، برخورد زخم با لباس و جریان هوا بر روی آن توصیه میشود.
• برداشتن و باز گذاشتن زخم: در این روش ابتدا سینوس و قسمتی از بافت پوست اطراف آن را برش داده و کامل بر میدارند. سپس زخم را باز میگذارند تا با گذشت زمان خود ترمیم و بسته شود. باز گذاشتن زخم باعث نیاز به پانسمان روزانه برای چند هفته تا بهبودی کامل آن خواهد شد. مزیت این روش این است که همهی بافتهای ملتهب خارج شده و این وضعیت احتمال عود را در آینده کم میکند، از طرفی باز بودن زخم این اجازه را میدهد که در صورت عفونت، چرک و ترشحات آلوده از زخم خارج شود.
• برداشتن و بستن زخم: در این روش نیز ابتدا با یک برش بیضی شکل سینوس و قسمتی از اطراف آن را بریده و خارج میکنند، سپس دو طرف برش را به هم نزدیک و با نخ بخیه میدوزند. از مزایای این روش این است که در صورت مؤفقیتآمیز بودن میتواند با سرعت بیشتری بهبود یابد، اما مشکل اینجاست که معمولاً زخم و بخیهها باز میشوند. در نتیجه خطر عود یا بروز عفونت زخم بعد از عمل روش بسته بیشتر از سایر روشهاست. مصرف پیشگیرانه آنتیبیوتیک قبل از عمل میتواند احتمال عود و عفونت آن را کم کند. در صورت عفونت مجبور به باز کردن زخم برای خروج ترشحات آلوده و در نتیجه طولانی شدن روند درمان خواهند شد. با این حال روش بستهی بدون مشکل از نظر زیبایی میتواند بیماران را بیشتر راضی نگه دارد.
• روش جراحی پلاستیک: در برخی از موارد پیچیده سینوس پیلونیدال، برای کاهش احتمال عود سینوس و باز شدن زخم، با کمک جراحی پلاستیک و انواع روشهای ترمیمی با فلپ، ناحیهی عمل را پوشانده و میبندند. این روش با وجود نیاز به بستری یک هفتگی در بیمارستان ولی با سرعت بیشتری بهبود مییابد. در این روش با کاهش میزان گودی بین دو عضلهی سرینی، میزان کشش بر روی زخم کم میشود و در مواردی که محل دوخت آن از خط وسط فاصله گرفته، احتمال عود و باز شدن بسیار ناچیز میگردد.
مراقبت بعد از عمل جراحی کیست مویی
پزشک بسته به نوع اقدام و جراحی که بر روی کسیت مویی یا سینوس پیلونیدال فرد انجام داده است، بیمار را با توصیههای از بیمارستان ترخیص میکند. اقدامات درمانی بعد از عمل جنبهی حمایتی داشته و در صورت رعایت کامل نکات روند بهبودی با سرعت بیشتر و احتمال عود و عفونت ناحیهی عمل و مشکلات و عوارض بعدی آن کم میشود.
این اقدامات عبارتند از
• مسکن: برخی ناراحتی و درد ناشی از عمل را میتوان با مصرف ضد دردهای تجویزی توسط پزشک کاهش داد؛
• استراحت: نیاز به استراحت در خانه و پرهیز از کار سنگین در محل کار تا دو هفته پس از جراحی وجود دارد؛
• تعویض پانسمان: بهتر است پانسمان روزانه توسط یک پرستار و در مرکز درمانی با شرایط استریل تعویض شود؛
• وضعیت صحیح نشستن: از نشستن بر روی زخم خودداری شود برای این کار میتوان از بالشهای تیوپی در زیر خود استفاده کرد تا ناحیهی جراحی درون فضای خای بالش قرار گیرد و به آن فشار وارد نشود؛
• استفاده از توالت فرنگی: توالت ایرانی فشار و کشش بین دو عضلهی سرینی باسن را افزایش میدهد به همین علت بهتر است از توالت فرنگی که فشار کمتری به پشت میآورد، استفاده شود؛
• حمام: در صورت باز بودن روش جراحی حداقل یک بار روزانه مجاز به دوش همراه با پانسمان و سپس برداشت آن پس از خیس شدن هستید، ولی در روش جراحی بسته کیست مویی تا چند روز ابتدایی پس از عمل باید محل جراحی کامل خشک بماند و از حمام اجتناب شود؛
• شستوشوی زخم: پس از بهبودی نسبی بدون استفاده از صابون با آب ساده و یک پارچه نرم شسته شود. در صورت خیس یا مرطوب شدن پانسمان حتماً بلافاصله تعویض و خشک شود؛
• خشک کردن زخم: پس از هر بار شستوشو باید زخم را بدون مالش با یک پارچه نرم به آرامی خشک کرد. برای جلوگیری از اصطکاک پارچه استفاده از گرمای سشوار برای خشک کردن نیز روش مناسبی است به شرطی که فاصله ایمن تا پوست رعایت شود؛
• لباس گشاد: لباس زیر پنبهای و بدون الیاف مصنوعی و نایلون و گشاد پوشیده شود؛
• رژیم غذایی پر فیبر: مواد غذایی ملین و پر فیبر از ابتلا به یبوست و جلوگیری از زور زدن در دستشویی که میتواند به زخم جراحی فشار بیاورد، کمک میکند؛
• اجتناب از ورزش و فعالیت بدنی: برای بهبودی زخم و جلوگیری از فشار بر آن باید فعالیت بدنی و ورزش را تا دو الی چهار هفته بعد و بهبودی نسبی زخم به تأخیر اندازید؛
• مراجعه به پزشک: در صورت نیاز به کشیدن بخیه یا معاینهی پیگیری در موعد مقرر به پزشک خود مراجعه شود.
دیدگاه