پولشویی عبارتست از فرآیند تبدیل پول های نامشروع و کثیف حاصل از فعالیت ها و اقدامات غیر قانونی به دارایی های مشروع و قانونی.
پولشویی چیست؟
به زبان ساده پولشویی عبارتست از فرآیند تبدیل پول های نامشروع و کثیف حاصل از فعالیت ها و اقدامات غیر قانونی به دارایی های مشروع و قانونی. از جمله اقدامات و فعالیت های غیرقانونی عبارتند از: قاچاق مواد مخدر،قاچاق اسلحه و کالا،قاچاق انسان،رشوه،کلاهبرداری،تروریسم و …
عمليات و فعاليت‌‌های پولشويی متضمن نوعی فريب دادن مأموران اجرای قانون است. به اين صورت كه مرتكبان جرايم مقدماتی (جرمی که موجب تحصیل مال نامشروع شده است)، پس از كسب درآمدهای نامشروع، با انجام اعمال خدعه‌آميز، به‌دنبال سفيدنمايی و مشروع جلوه دادن اموال هستند. معمولا این افراد جرم پولشویی را به واسطه‌ی اشخاصی انجام می‌دهند که در ارتکاب جرم اولیه دخالتی نداشته‌اند؛ حتی این امکان وجود دارد که این شخص از چگونگی و نوع جرم اولیه باخبر نباشد یا با انجام‌دهنده یا همان مباشر جرم اولیه تبانی کرده باشد.
تاریخچه اصطلاح پولشویی
نخستین بار فردی به نام آل کاپون گروهی به نام آل‌کاپون‌ها تشکیل داد. این گروه به زور از مردم اخاذی می‌کردند. او برای پنهان‌سازی درآمد قاچاق فروش مشروبات الکلی و سایر درآمدهایی با منشأ غیرقانونی، تعداد زیادی ماشین سکه‌ای خشکشویی در سراسر شهر نصب کرد. از آنجا که میزان درآمد این ماشین‌ها مشخص نبود وانمود می‌کردند درآمد خود را از این راه به‌دست می‌آورند، نه از راه غیرقانونی. اصطلاح پولشویی money laundering این‌چنین شکل گرفت.
انواع پول های کثیف
پول های نامشروع موجود در جامعه به سه دسته تقسیم می شوند:
1- پول های کثیف (پول های آغشته به خون): این نوع پول مربوط به تروریسم و نقل و انتقال مواد مخدر می باشد.
2- پول های خاکستری: پول های حاصل از فعالیت های تولیدی یا فروش کالا می باشد که از نظارت دولت پنهان است.این اقدامات معمولاً برای فرار مالیاتی انجام می گیرد.
3- پول های سیاه: پول های حاصل از قاچاق کالا و همچنین شرکت در معاملات پرسود دولتی که خارج از عرف انجام می گیرد می باشد.
انواع پولشویی
چهار گونه پولشویی قابل شناسایی است :
1- پولشویی درونی : شامل پولهای کثیف که از فعالیت های مجرمانه و در داخل خاک یک کشور میشود که در همان کشور شسته میشود.
2- پولشویی مهار شونده : شامل پولهای کثیف به دست آمده از فعالیت های مجرمانه که در داخل خاک یک کشور کسب و خارج از آن کشور تطهیر می شود.
3- پولشویی بیرونی : شامل پولهای کثیف به دست آمده از فعالیت مجرمانه انجام شده در سایر کشورها که در خارج نیز شسته می شود.
4- پولشویی وارد شونده : که شامل پولهایی که از فعالیت مجرمانه در سایر نقاط بدست آمده و در داخل خاک کشور مورد نظر شسته می شود.
تاثیر پولشویی بر اقتصاد
پدیده پولشویی آثار و علائم زیانباری بر پیکره اقتصاد یک جامعه وارد می نماید.از جمله این آسیب ها عبارتند از:
- آلوده شدن و بی ثباتی در بازارهای مالی
- بی اعتمادی مردم به نظام مالی
- خروج سرمایه از کشور
- تضعیف بخش خصوصی
- تاثیر معکوس بر نرخ بهره و ارز
- افزایش ریسک اعتباری
- تاثیر معکوس بر نرخ بهره و ارز
- تغییر جهت سرمایه گذاری ها
نهادهای مالی مستعد پولشویی
نهاد ها و موسسات مالی مستعد عملیات پولشویی عبارتند از:
- بانک ها و موسسات اعتباری غیر بانکی
- صندوق های قرض الحسنه
- صندوق های بازنشستگی
- تعاونی های اعتبار و صرافی ها
- بورس اوراق بهادار
- کارگزاری ها
- صندوق ها و شرکت های بیمه
- بنیادها و موسسات خیریه
روش های مبارزه با پولشویی
مهمترین روش های مبارزه با پولشویی عبارتند از:
1) کنترل و نظارت لازم بر ارزهای خارجی
2) اعمال نظارت بر سیستم های پولی و مالی
3) تشکیل نهادها و تصویب قوانین مبارزه با پول شویی
مهمترین نهاد بین المللی در مبارزه با پولشویی FATF می باشد.
مجازات جرم پولشویی
يكی از جزاهایی كه در خصوص جرم پولشویی بر آن تأكيد كرده‌اند، مصادره‌ی اموال و عوايد حاصل از جرم است. از آنجا كه هدف از پولشویی، قانونی جلوه دادن درآمدهای مجرمانه و نامشروع و درنهايت استفاده‌ی آزادانه از این درآمدهاست، محروم كردن مجرمين از اين درآمدها، انگيزه‌ی ارتكاب به پولشويی و جرايم مقدم بر آن را در آنها كاهش می‌دهد.
به همين دليل نيز مصادره‌ی اموال به عنوان مؤثرترين شيوه برای مبارزه با كليه‌ی جرايم با عوايد مالی ازجمله پولشویی موردتوجه قرار گرفته است. مصادره نيز به عنوان مجازات يا اقدامی تعريف شده است كه توسط دادگاه، به‌دنبال رسيدگي‌های مربوط به جرم، مورد حكم قرار می‌گيرد و منجر به محروميت قطعی از اموال می‌گردد. (در برخی اسناد، مصادره را ضبط نيز دانسته‌اند) با این حال مصادره به معنی محروميت دائمی از دسترسی به اموال به موجب حكم دادگاه يا ديگر مراجع ذی‌صلاح است.
ماده‌ی 9 قانون مبارزه با پولشویی عنوان می‌دارد: «مرتكبين جرم پولشویی علاوه بر استرداد درآمد و عوايد حاصل از ارتكاب جرم، مشتمل بر اصل و منافع حاصل از آن (اگر موجود نباشد مثل يا قيمت آن)، به جزای نقدی به ميزان عوايد حاصل از جرم محكوم مي‌شوند که باید به حساب درآمد عمومی نزد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران واریز گردد».
البته صدور و اجرای حكم ضبط دارایی و منافع حاصل از آن در صورتی است كه متهم به لحاظ جرم منشا، (جرم اولیه) مشمول اين حكم قرار نگرفته باشد. گرچه قانون، مصادره و ضبط اموال را به عنوان مجازات پولشویی پيش‌بينی كرده است، اما در خصوص نحوه‌ی اجرای مصادره و همچنين مصادره‌ی اموال درمواردی كه جرم جنبه‌ی بین‌المللی دارد مقررات خاصی پيش‌بينی نکرده است و صرفا در تبصره‌ی ۱ اين ماده آمده است که چنانچه عوايد حاصل به اموال ديگری تبديل يا تغيير يافته باشد، همان اموال ضبط خواهند شد.
لازم به ذکر است که جرم پولشویی توسط شخص حقوقی هم امکان پذیر است و همانطور که به شخص حقوقی اجازه داده میشود تا با نام و اعتبار خود حساب بانكی داشته باشد يا تجارت كند، می‌توان آن را از نظر کیفری هم مسئول دانست و مجازاتی را برای آن در نظر گرفت؛ در خصوص اعمال مجازات نيز، هرچند نمی‌توان شركت تجاری را اعدام یا زندانی كرد، ولی امکان انحلال شركت يا جلوگيری از فعاليت آن برای مدتی معين را می‌توان به عنوان مجازات برای اشخاص حقوقی به كار برد. چرا که اصلاح مجرمان تنها هدف مجازات نيست، بلکه مجازات وظيفه‌ی ديگری مانند پيشگيری و ارعاب نيز دارد.
واقعيت اين است كه امروزه جرايم متعددی مانند كلاهبرداری یا جرايم و تخلفات مربوط به قوانين شركت‌ها، اغلب اوقات به وسيله‌ی اشخاص حقيقی و تحت پوشش اشخاص حقوقی يا شركت صورت می‌گيرند. لذا مصلحت اقتضا می‌كند كه علاوه‌بر مسئوليت كيفری نمايندگان اين اشخاص، برای اجرای مجازات مالی، مسئوليت جزائی اشخاص حقوقی هم وجود داشته باشد.
دیدگاه