عفونت ادراری در کودکان
عفونت ادراری (UTI) یک عفونت باکتریایی است که در دستگاه ادراری رخ می دهد. دستگاه ادراری از کلیه ها، حالب ها، مثانه و مجرای ادرار تشکیل شده است. UTI در کودکان می تواند در هر قسمتی از دستگاه ادراری رخ دهد، اما شایع ترین آن در مثانه (سیستیت) و مجرای ادرار (اورتریت) است.
ادرار به طور معمول مسیر ذکرشده در بالا را بدون دردسر طی می‌کند، اما اگر باکتریها از پوست اطراف ناحیهٔ تناسلی یا مقعد و یا از طریق جریان خون وارد بدن شود، می‌تواند در هر نقطه‌ای در طول مسیر ادرار، عفونت و التهاب ایجاد کند.
عفونت ادراری یکی از بیماری های شایع در میان کودکان است که شیوع آن در دخترها به علت ساختار خاص سیستم ادراری و تناسلی شان بیش از پسران است، اما شیوع عفونت ادراری در پسرها قبل از یک سالگی بیشتر است و البته تا قبل از شش ماهگی در پسرهای ختنه نشده ده برابر بیش از پسرهای ختنه شده است. به این دلیل متخصصان اطفال انجام ختنه را تا قبل از یک سالگی و حتی در ماه اول تولد، به عنوان یکی از عواملی که به جلوگیری از عفونت ادراری کمک می کند، توصیه می کنند. ولی در سنین بالاتر و بخصوص دوران مدرسه و در سنین بلوغ عفونت ادراری در دخترها بیشتر شیوع دارد.
علل ایجاد عفونت ادراری در کودکان
باکتری ها از طریق مجرای ادرار وارد دستگاه ادراری می شوند. این می تواند در اثر عدم رعایت بهداشت، عفونت های دستگاه تناسلی یا سایر عوامل ایجاد شود. در دختران، مجرای ادرار کوتاه تر از پسران است، بنابراین احتمال ورود باکتری ها به دستگاه ادراری در آنها بیشتر است.
ادرار طبیعی فاقد باکتری می باشد. در زمان ادرار کردن باکتری موجود در پوست یا مقعد می تواند به سمت بالا و مثانه حرکت کند. زمانیکه این حالت رخ می دهد، باکتری منجر به بروز عفونت و التهاب در مثانه می شود. سبب درد در قسمتهای تحتانی، شکم و پهلوها شده که به این بیماری سیستیت یا عفونت مثانه گفته می شود.
اگر باکتری به سمت بالا برود، سبب درگیری کلیه ها نیز شده و عفونت کلیه ایجاد می شود که به آن «پیلونفریت» گفته می شود. عفونت معمولاً همراه با درد و تب است بعلاوه عفونت کلیه در مقایسه با عفونت مثانه بسیار جدی تر خواهد بود.
در بسیاری از اطفال وجود عفونت ادراری می تواند، نشاندهنده وجود ناهنجاری در مجاری ادراری باشد، که خود فرد را مستعد ایجاد مشکلات دیگر خواهد کرد. به همین دلیل، زمانیکه کودکی مبتلا به عفونت ادراری شد، آزمایشات لازم باید انجام شود. در موارد دیگر نیز ابتلای کودک به عفونت ادراری امری معمولی بوده و این عفونت نیز شبیه عفونتهای سایر نقاط بدن نظیر گوش رخ می دهد. گاهی نیز ممکن است کودک به نوعی باکتری دچار شده باشدکه این باکتری می تواند منجر به عفونت مجاری ادراری نیز شود.
علائم و نشانه های عفونت ادراری در کودکان
کودکان و نوزادان ممکن است علائم شایع عفونت ادراری در بزرگسالان از قبیل درد و سوزش هنگام دفع ادرار را نداشته باشند. همچنین بچه ها نمی توانند بگویند مشکل شان چیست یا چه حسی دارند؟
در مورد عفونت ادراری در نوزاد یا نوپای خود باید دنبال این علائم باشید:
• تبی که ناشی از آنفلوآنزا یا بیماری دیگری نباشد.
• ادراری که بویی عجیب و بسیار تند بدهد.
• استفراغ
• پریشانی و بیقراری کودک
• گریه
• بی اشتهایی
• اسهال
• کاهش وزن
در خردسالان علائم زیر مشهودترند، زیرا کودک خودش می تواند درباره علائمش توضیح دهد:
• درد یا سوزش هنگام دفع ادرار
• نیاز مکرر به دستشویی رفتن
• بی اختیاری ادرار
• ادرار قرمز، صورتی، کدر یا بدبو
• درد پشت، پهلو یا زیر شکم
• درد در ناحیه شکم یا لگن
• تب
• حالت تهوع یا استفراغ
عوامل خطر ابتلا به UTI در کودکان
عواملی که خطر ابتلا به UTI در کودکان را افزایش می دهند عبارتند از:
• سن: کودکان زیر 5 سال، به ویژه دختران، بیشتر در معرض ابتلا به UTI هستند.
• جنس: دختران بیشتر از پسران در معرض ابتلا به UTI هستند.
• عدم رعایت بهداشت: عدم رعایت بهداشت مناسب ناحیه تناسلی می تواند خطر ابتلا به UTI را افزایش دهد.
• عفونت های دستگاه تناسلی: عفونت های دستگاه تناسلی، مانند عفونت قارچی، می توانند خطر ابتلا به UTI را افزایش دهند.
• مشکلات ساختاری دستگاه ادراری: برخی از مشکلات ساختاری دستگاه ادراری، مانند برگشت ادراری، می توانند خطر ابتلا به UTI را افزایش دهند.
• سابقه خانوادگی UTI: کودکانی که سابقه خانوادگی UTI دارند، بیشتر در معرض ابتلا به UTI هستند.
عوارض عفونت ادراری در کودکان
اگر UTI در کودکان درمان نشود، می تواند باعث عوارض جدی شود، از جمله:
• عفونت کلیه
• آسیب به کلیه ها
• تب بالا
• سپسیس (عفونت خون)
در صورت مشاهده علائم UTI در کودکان، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
نحوه تشخیص عفونت ادراری در کودکان
پزشک در مورد علائم کودک سؤال‌هایی می‌پرسد و او را معاینه می‌کند. او ممکن است در مورد سابقهٔ خانوادگی عفونتهای مجاری ادراری از شما سؤال کند، زیرا ابتلا به آنها می‌تواند به طور ژنتیکی به ارث برده شود.
اگر پزشک مشکوک به عفونت دستگاه ادراری باشد، به یک نمونه ادرار برای کنترل عفونت و التهاب از طریق آزمایش ادرار و کشت ادرار نیاز دارد. پزشک باید از وجود عفونت و نوع باکتری که آن را به وجود آورده مطمئن شود تا بتواند آنتی‌بیوتیک درست را تجویز کند. پزشک نیاز به یک نمونه ادرار استریل دارد، یعنی نمونه‌ای که توسط باکتری‌های همیشگی روی پوست کودک آلوده نشده باشد. انجام این کار برای نوزاد یا کودکی که نمی‌تواند طبق دستور ادرار کند یا دستورالعمل‌های خاصی را دنبال کند، سخت است. به همین دلیل و به احتمال زیاد، از یک سوند برای جمع‌آوری نمونه استفاده خواهد شد.
پزشک، اندام تناسلی کودک را با محلول استریل تمیز و پس از آن یک لوله یا سوند را وارد مجرای ادراری می‌کند تا ادرار را مستقیماً از مثانهٔ کودک بگیرد. کودک ممکن است در طول این پروسه گریه کند، اما خطری وجود ندارد، هرچند می‌تواند ناراحت‌کننده باشد ولی معمولاً در کمتر از یک دقیقه انجام و تمام می‌شود. همچنین یک گزینۀ دیگر که کمتر استفاده می‌شود، جمع‌آوری ادرار به طور مستقیم از مثانه با وارد کردن یک سوزن به داخل قسمت تحتانی شکم است که روشی بسیار معمول و بی‌خطر است.
خود پزشک ممکن است بتواند با استفاده از یک نوار ادرار یا با بررسی نمونه ادرار زیر میکروسکوپ و در مطبش بتواند یک نتیجه‌گیری اولیه انجام دهد. اگر او شواهدی از عفونت در نتایج اولیهٔ آزمایش ببیند، ممکن است درمان را فوراً شروع کند و اگر نمونه را به برای آزمایش آزمایشگاه می‌فرستد، دریافت نتایج ممکن است یک یا دو روز طول بکشد.
پزشک ممکن است آزمایشات دیگری را نیز توصیه کند، زیرا عفونت مجاری ادراری می‌تواند نشانهٔ این باشد که مشکلی در دستگاه ادراری کودک وجود دارد. مشکلاتی که باعث عفونت مجاری ادراری می‌شوند شامل انسدادها و یک بیماری به نام ریفلاکس ادرار یا ریفلاکس وزیکویورترال است که در آن ادرار از مثانه به کلیه‌ها برمی‌گردد. ریفلاکس ادرار در ۳۰ تا ۴۰ درصد از نوزادان و کودکان خردسال که عفونت مجاری ادراری دارند دیده می‌شود. غیر از این موارد، آزمایش‌های دیگری که پزشک کودک شما ممکن است توصیه کند عبارت است از:
• سونوگرافی که از امواج صوتی برای نشان دادن تصویری از کلیه‌ها و مثانه استفاده می‌کند.
• سیستو یورتروگرام حین ادرار؛ VCUG، که نشان می‌دهد آیا ادرار از مثانه به کلیه‌ها برمی‌گردد یا خیر. در طول سیستو یورتروگرام، قبل از اینکه سوند از طریق میزراه وارد مثانه شود، عکس‌برداری انجام می‌شود. به این ترتیب که یک رنگ مایع از طریق لولۀ سوند به مثانه تزریق می‌شود و عکس‌های بیشتری گرفته می‌شود تا رنگ در حین پر شدن مثانه و ادرار کودک، مشاهده شود. این فرایند حدود ۲۰ دقیقه طول می‌کشد.
• انواع اسکن‌های هسته‌ای که شبیه سیستو یورتروگرام است، اما از مایعات رادیواکتیو استفاده می‌کند و همگی بی‌خطر است.
درمان عفونت ادراری در کودکان
این عفونت از طریق آنتی بیوتیک قابل درمان می باشد. گاهی در زمان آزمایش از همان ابتدا آنتی بیوتیک شروع می شود و بعد از آماده شدن جواب کشت بر اساس نتیجه نوع آنتی بیوتیک مناسب تر را تعیین می کنند. مدت زمان نحوه تجویز آنتی بیوتیک تا حدی به نوع عفونت و شدت آن بستگی دارد. زمانیکه کودک بیمار بوده و نمی تواند چیزی بخورد آنتی بیوتیک باید از طریق رگ تجویز شود.
گاهی نیز می توان آنتی بیوتیک را بصورت خوراکی داد. مدت زمان تجویز از سه تا پنج روز و گاهی تا چند هفته متغییر است. بعلاوه می توان آنتی بیوتیک را یکبار در روز یا تا چهار بار در روز تجویز نمود. بعد از تجویز چند دوز آنتی بیوتیک ممکن است کودک بهبود نسبی یابد اما معمولاً چند روز لازم است تا کودک بطور کامل بهبود یابد. در هر صورت کودک باید طبق دستور پزشک و تا آخرین دوز آنتی بیوتیک خود را مصرف کند. فقط به صرف اینکه علائم بهبود یافته اند، آنتی بیوتیک را در خود قطع نکنید که ممکن است عفونت عود کرد و باکتریها مقاومت پیدا کنند.
کودک باید هر زمان که بخواهد، مایعات بنوشد اما هرگز فردی را اجبار به نوشیدن مایعات نکنید. اگر کودک علاقه ای به نوشیدن ندارد، باید پزشک مطلع شود.
راهکارهایی برای جلوگیری از عفونت ادراری کودک
برخی از کودکان ممکن است کلاً مستعد ابتلا به عفونت مجاری ادراری باشند، اما در اینجا به چند اقدام که می‌توانید برای به حداقل رساندن خطر ابتلا کودک انجام دهید اشاره می‌شود:
شیردهی: اگر کودک را با شیر مادر تغذیه می‌کنید، همچنان در صورت بیماری لازم است به شیردهی ادامه دهید. مطالعات نشان داده‌اند که تغذیه با شیر مادر ممکن است از کودک در برابر عفونت ادراری محافظت کند و مزایای آن حتی پس از قطع شیردهی تا دو سال ادامه دارد.
مصرف مایعات: اطمینان حاصل کنید که کودک شما مقدار زیادی مایعات می‌نوشد. نوشیدن مایعات بیشتر باعث ادرار کردن بیشتر خواهد شد که دستگاه ادراری را تخلیه و تمیز خواهد کرد. نوشیدن مایعات همچنین از یبوست، که احتمال ابتلا به عفونت مجاری ادراری را بیشتر می‌کند، جلوگیری خواهد کرد.
مصرف غذاهای فیبردار: اگر کودک شما خوردن مواد غذایی جامد را شروع کرده است، مقدار زیادی میوه، سبزیجات و غلات سبوس‌دار که به جلوگیری از یبوست نیز کمک می‌کند به او بدهید.
بهداشت ناحیۀ تناسلی: اگر کودک شما دختر است، از شست‌وشوی او با صابون‌های عطری که می‌تواند اندام تناسلی او را تحریک کند، خودداری کنید و وقتی پوشک او را عوض می‌کنید ناحیهٔ تناسلی را از جلو به عقب تمیز کنید تا باکتری‌های این ناحیه را به حداقل برسانید ولی از وسواس بیش از حد در مورد شست‌وشوی ناحیۀ تناسلی کودکتان خودداری کنید.
دیدگاه