واژه «رقص فولکلوریک» معمولاً به «رقص عامهٔ مردم» گفته میشود. اثبات اینکه کجا و چگونه بوجود آمده امکان ناپذیر است. باستان شناسان و مورخین میگویند که رقص بخشی مهم از فرهنگ انسانهای اولیه بود بهطوریکه آنان از طریق رقص و با استفاده از حرکات و ریتم احساسات خود را به دیگران بیان مینمودند.
رقص بازتاب جغرافیا، آب و هوا، موسیقی، نحوه زندگی، باورها، و تاریخ مردم است. بستگی به خصوصیات و شرایط منطقهای دارد.
برخی از رقص های ایرانی، بیشتر شناخته شده اند: مانند رقص آذربایجانی ، رقص کردی ، رقص شمالی ، رقص لری ، رقص بندری. و رقص خراسانی.
رقص های محلی ایران
رقص های محلی استان چهار محال بختیاری
در استان چهارمحال و بختيارى در مواقع برگزارى جشنها و سرورها رقصهاى متنوعى اجرا مىگردد که از معروفترين آنها رقص عروسى، رقص دستمال، رقص آرام، رقص تند و رقص مجسمه است. شيوهٔ اجراى رقصهاى ياد شده اجمالاً به شرح زير است:
رقص آرام، استان چهارمحال وبختيارى
در اين نوع رقص، رقصندگان سه قدم به طور ضربى به جلو بر مىدارند و دو قدم به عقب برمىگردند و اين رفتار طورى تنظيم شده است که از دايره منظم رقص خارج نمىشوند. ريتم اين نوع رقص به نسبت رقصهاى ديگر بختيارى آرام است و با تأنى صورت مىگيرد.
رقص تند، استان چهارمحال وبختيارى
در اين نوع رقص نيز حرکات پاها مثل رقص آرام است با اين تفاوت که رقص ريتم تندى دارد. اجراکنندگان رقص دستمالها را تندتند به دور سر مىچرخانند و روى شانهها مىاندازند. گامها نيز به صورت تند به طرف جلو برداشته مىشوند. ولى رقصندگان به عقب برنمىگردند.
رقص دستمال، استان چهارمحال وبختيارى
رقص محلى زنان در اين هنگام تماشايى است، زيرا زنان با لباسهاى رنگارنگ و زيورآلات مخصوص، در رقص دستمالبازى شرکت مىکنند. دو عدد دستمال در دو دست خود مىگيرند و با تکان دادن دست و پا و جلو و عقب رفتن، در محيط دايره مىرقصند، در حالى که تماشاگران آنها را در بر گرفتهاند هر که قدرت تحمل رقص بيشترى را داشته باشد مورد تشويق تماشاچيان خودى قرار مىگيرد.
رقص عروسى، استان چهارمحال وبختيارى
در مراسم عروسى زن و مرد بطور گروهى با هم مىرقصند و با اينکه قيد و بند حجاب کاملاً در اين منطقه وجود دارد و بالاتر از آن تعصب ايلى به حدى است که دختر از ترس پدر و برادران خود جرأت گفتگو کردن با يک مرد بيگانه را ندارد و اگر مورد سوءظن قرار گيرد تنبيه مىشود، با اين وصف در مراسم شادمانى شرکت آنها در رقصهاى گروهى مجاز است و مىتوانند دست در دست ديگر رقصندگان با آهنگ ساز و دهل برقصند.
رقص مجسمه، استان چهارمحال وبختيارى
اين رقص با آهنگ ساز اجرا مىشود. هر وقت که نواى ساز قطع مىشود، رقص کننده نيز در همان حال به آن حالتى که آخرين لحظهٔ آهنگ بوده، در جاى خود مىايستد تا آهنگ بعدى نواخته نشده حق ندارد از خود حرکتى ظاهر نمايد. مهارت رقصنده در حالتى مشخص مىشود که بتواند به موقع توقف کند و به موقع نيز حرکت نمايد.
رقصهای محلى، استان فارس
رقصهاى محلى و بومى قشقايىها عمدتاً به صورت گروهى اجرا مىشوند. در اين ميان «رقص چوب» به لحاظ شيوهٔ اجرا و حرکات ريتميک و ماهرانهٔ اجراکنندگان آن، از جذابيت خاصى برخوردار است. به ويژه آنکه اين نوع رقص با آهنگ «جنگنامه» توأم است و در مراسم جشن و سرور قشقايىها اجرا مىشود.
رقص چوب توسط دو نفر اجرا مىشود. يکى از آنها چوبى ضخيم به طول دو متر و ديگرى ترکهاى نازک به دست مىگيرد. نفر اول چوب را بر زمين به گونهاى استوار مىسازد که از ضربات ترکهٔ نفر دوم در امان باشد. معمولاً رقصنده پاى خود را با پيچها مخصوص به نام «ملکي» مىپوشاند، ولى گاهى هم اتفاق مىافتد که در اثر ضربهٔ ترکه استخوان پا مىشکند. بعد از اينکه ترکه به پاى طرف مقابل اصابت کرد، طرفين ترکه و چوب را عوض مىکنند. در اجراى اين رقص لباس بلندى به نام «شال آرخاليق» مىپوشند و شال بلندى به کمر مىبندند و از کلاه دوگوش استفاده مىکنند. آهنگ «جنگنامه» که براى اجراى اين رقص نواخته مىشود، معمولاً باکرنا همراه است. اين آهنگ حالتى کاملاً رزمى دارد و عشاير در هنگام درگيرىهاى قومى با حکومت مرکزى، آن را توسط معروفترين کرنانوازان خود اجرا مىکردند که باعث تهييج آنها مىشد.
معروفترين رقص مخصوص زنان در ايل قشقايى «رقص هلي» است که به صورت گروهى اجرا مىشود. اين رقص با ريتمى کند شروع شده و به تدريج بر سرعت آن افزوده مىگردد که هر قسمت از آهنگ آن نام مخصوصى دارد که يکى از معروفترين اين آهنگها «لکي» است. وسيلهٔ رقص «هلي» دستمال است که زنان با در دست گرفتن آن به اجراى رقص مىپردازند.
دیدگاه