حقوق و تکالیف گردشگران خارجی در ایران

از نظر قانونی، جهانگردان از مصادیق «اتباع بیگانه» محسوب می‌شوند و در تمامی سیستم‌های حقوقی حقوق و تکالیف جهانگردان در نظر گرفته شده است. اما این حقوق و تکالیف در سرزمین‌های گوناگون متفاوت است

حقوق و تکالیف گردشگران خارجی در ایران

ماده 5 قانون مدنی ایران مقرر کرده است: «کلیه سکنه ایران اعم از اتباع داخله و خارجه مطیع قوانین ایران خواهند بود، مگر در مواردی که قانون استثنا کرده باشد.» و اصل ۲۲ قانون اساسی ایران مقرر کرده است: «حیثیت، جان، مال، حقوق، مسکن و شغل اشخاص از تعرض مصون است، مگر در مواردی که قانون تجویز کند.» منظور از «اشخاص» اعم از ایرانی و خارجی است.

دو دسته حقوق برای گردشگران متصور است: حقوق خصوصی و حقوق عمومی. منظور از حقوق خصوصی، حقوقی نظیر ازدواج، حق تالیف، حق ثبت علائم و اختراعات، حق خرید و فروش، حق اشتغال و مانند اینها است. اما آنچه در این نوشتار به آن می‌پردازیم، حقوق عمومی است. در این باره باید به این پرسش پاسخ داد: چه حقوقی را می‌توان برای یک گردشگر در نظر گرفت؟

حقوق گردشگران در ایران

۱- حق ترافع قضایی و اقامه دعوی

یعنی یک جهانگرد مثل تمام ایرانیان بتواند براحتی در دادگاهای ایران برای احقاق حق از دست رفته و یا بدست آوردن یک حق مشروع خودش اقامه دعوی کند و بیگانه بودن او موجب محرومیت او نباشد . هر چه روش پیگیری دعوی از جانب جهانگرد براحتی و سهولت بیشتر امکان پذیر باشد ، اعتماد آنان به نظام قضایی ما بیشتر خواهد بود . و احساس امنیت خواهند کرد .البته این حق برای بیگانگان در قانون آیین دادرسی مدنی وکیفری ایران وجود دارد ولی با شرایطی ویژه که درست هم است خصوصا اگر طبق رفتار متقابل کشوری دیگر باشد .

۲- ممنوعیت بازداشت بی دلیل او 

جهانگرد باید وجود امنیت و آسایش را در یک کشور لمس نماید . اگر مقامات ایرانی بدون دلیل محکم و قانونی به دستگیری یک بیگانه اقدام کنند موجب می شود تا دیگران هم این حالت را برای خود تصور نمایند و از ورود به خاک ما پرهیز کنند

۳- حق احترام به شخصیت او

گردشگر به عنوان یک انسان دارای این حق طبیعی است که مورد کرامت قرار گیرد و این حق طبیعی نباید بهیچ وجه مورد ترض و یا بی توجهی فرار گیرد . جدای از این که او دارای چه زبان ، دین ، نژاد و تابعیتی باشد . کشور میزبان موظف است به این امر و موضوع خوب توجه کند .

۴- حق آشنا شدن با قوانین و آداب و رسوم کشور میزبان

هر کشور میزبان وظیفه دارد تا مقدماتی را فراهم آورد که جهانگردان قبل از ورود به کشورش به گونه ای مناسب با قوانین و رسوم بسیار مهم دینی و یا ملی جامعه اش آشنا گردند . بخاطر اینکه با ورود خود مشکلی را برای کشور میزبان و خودشان ایجاد ننمایند . پس برای این منظور باید در یک مجموعه ای مختصر و جامع و بصورت کتابچه که حاوی مهمترین مقررات و سنن حاکم برآن جامعه است را منتشر نماید و به هنگام اعطای حق ورود در اختیار جهانگردان گذارد .

۵- حق بر خورداری از خدمات بموقع و مناسب

باز هم تکلیف دولت میزبان است تا امکانات خوبی را جهت این امر فراهم نماید. چون اگر گردشگر بطور فورس ماژور با مشکلاتی مواجه شد بتواند خیلی سریع آنان را حل کند و اگر دولتی در این زمینه ها اقداماتی شایسته را انجام دهد به تعداد مهمانان او هم افزوده خواهد شد . پس برای حمایت از گردشگر لازم بنظر می رسد که این را به عنوان حق طبیعی برایش در نظر گرفته و به او در شرایط ضروری کمک سریع رسانده شود.

تکالیف جهانگردان در ایران

هر کشوری برای حفظ میراث فرهنگی و احترام به نظم عمومی و اخلاق حسنه مقرراتی را وضع می کند که تمام اتباع داخله و خارجه ملزم به رعایت آن می باشند . هر دولتی نیز جهت ایجاد آرامش و امنیت در مملکت خودش سیاستهایش را اعمال میکند تا موجبات حفظ آرامش را برای عموم مردم با رعایت تمامی جوانب فراهم کند . بنابراین در تمام جهان هم ما یک سری جرائم را سراغ داریم که هر کسی آنها را مرتکب شود محکوم به مجازات است . هر که باشد و از هر کجا هم باشد . ما آانها را در عنوان تکالیف عمومی جهانگردان می گنجانیم . در تمام سیستمهای حقوقی دنیا هم روی این امر با هم اتفاق نظر دارند . جرائمی مثل سرقت ، زدو خورد ، قتل وهتک حرمت و… که در سر تاسر جهان مجازاتهایی را به دنبال دارند هر چند متفاوت با شد .

پس هر گردشگری که وارد ایرا ن می شود با آگاهی از این نوع جرائم ملزم است که رعایت کند تا کارش به محاکم ما نکشد . موضوع حفظ آثار ملی و میراث فرهنگی هم از همین اهمیت برخوردار است یعنی یک جهانگرد می داندو باید بداند که احترام به حقوق متعلق به دیگران وظیفه و تکلیف اوست . این نیازی به استدلال و برهان ندارد . اما همیشه موضوع به این راحتی نیست که ما بتوانیم تکالیف علیحده ای را برای جهانگردان فهرست کنیم و تازه درست هم نیست که بار فراتر از توان و طاقت را بر بیگانه ای تحمیل نماییم . شاید وقتی ما حرف از تعدیل میزدیم بیشتر هدف ما همان مواردی بودند که جنبه عمومی و جهانی نداشتند نه آن مواردی که از تکالیف عمومی یک گردشگر در تمام نقاط دنیاست .پس از تکالیفی که بسته به آداب و رسو م و مذهب یک کشور است برای بیگانه باید دقیقا تعریف گردد و شناسانده شوند . و نباید انتظارداشت که یک خارجی و بیگانه کاملا مانند یک تبعه داخلی رفتارکند و کوچکترین نافرمانی او مورد مجازات قرار گیرد . در هرصورت موارد ذیل از مهمترین تکالیف گردشگران می تواند بشمار رود :

۱- احترام به اصول مسلم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ( البته قانون اساسی هم تعدیل واصلاح گردد.)

۲- رعایت قوانین و مقررات جزایی ( که البته باید تعدیل شود.)

۳- رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی

۴- عدم دخالت در امور سیاسی

۵- عدم سوء نیت نسبت به آثارملی و میراث فرهنگی

۶- احترام به آداب و رسوم ملی ، فرهنگی و دینی

۷- داشتن رابطه حسنه با اتباع ایرانی در طول اقامت خودش

البته هر یک از تکالیف فوق می تواند مصادیق مشترک و متنوعی داشته باشد . بنابراین بهتر است که حدود و میزان آن مشخص گردد . تا بیگانه مشمول قاعده قبح عقاب بلابیان نشود.