حساسیت فصلی یا تب یونجه | حساسیت فصلی چرا می تواند اعصاب خردکن باشد؟

حساسیت فصلی یا بیماری تب یونجه چیست؟

حساسیت فصلی یا بیماری تب یونجه به اسامی مختلف نامیده می شود از جمله حساسیت فصلی، حساسیت بهار، حساسیت به گروه گیاهان نامیده می شود. این بیماری، جزء بیماری های شایع به شمار می رود. همچنین این بیماری با آسم نیز همراهی دارد و مواردی که فرد در آن به هر دو بیماری مبتلا است کم نمی باشد.

حساسیت فصلی یا آلرژی فصلی یکی از حساسیت های شایع است که معمولا در فصل های بهار، تابستان و پاییز، هنگامی که گیاهان گرده افشانی می کنند، بیشتر مشاهده می شود. این نوع حساسیت از ورود گرده ی گیاهان از طریق چشم یا بینی حاصل می شود و همراه با آن علائم زیر ممکن است ظاهر شود:

علائم بینی: آبریزش بینی، گرفتگی بینی، عطسه های مکرر و خارش بینی

علائم چشمی: خارش چشم، قرمزی، تورم، اشک ریزی و حساسیت به نور

علائم تنفسی: احساس کمبود هوا و تنفس همراه با صدای خس خس

علایم فیزیکی حساسیت فصلی

در حساسیت فصلی، واکنش آلرژیک به مواد تحریک کننده که در هوا وجود دارند به طور عمده در سر ایجاد می شود. خارش یک علامت شایع می باشد و ممکن است در چشم ها، بینی، گلو، و گوشها ایجاد شود. آبریزش از بینی و چشم ها نیز شایع می باشد.

خارش و عطسه

مهم ترین نقش وعملکرد بینی شما، تصفیه هوا و حفاظت از ریه هایتان می باشد. خارش و عطسه به علت اثرات هیستامین های آزاد شده به بافت های بینی شما در طی واکنش آلرژیک در مواجهه با گرده گیاهان ایجاد می شوند. تحریک فقط یک نقطه کوچک در بینی می تواند باعث بروز عطسه های شدید و پشت سر هم شود که معمولاً در هر بار 5 تا 20 بار عطسه زده می شود. گلوی شما نیز ممکن است دچار خارش شود زیرا گرده گیاهان از بینی به سمت پشت حلق شما پایین خواهد آمد.

بعضی از افراد همچنین دچار خارش گوش هم می شوند که این امر در اثر وارد شدن گرده گیاهان به داخل گوش نمی باشد بلکه به علت فعال شدن عصب مشترکی است که پشت حلق و گلوی شما را عصب دهی می کند.

آبریزش بینی

مجاری بینی با ترشح ماده چسبنده ای، پاک و تمیز می شوند. با این حال وقتی شما نسبت به گرده گیاهان یک واکنش حساسیتی نشان می دهید، بینی شما می تواند به میزان خیلی زیادی به ترشحاتش اضافه شود و شما را مجبور می سازد که به طور دائمی بینی خود را پاک نمایید.

گرفتگی بینی

نیمی از افرادی که به حساسیت فصلی دچار هستند، به گرفتگی بینی که یک مشکل ناراحت کننده برای آن ها است مبتلا می گردند. این گرفتگی بینی بر اثر تورم بافت بینی که به دنبال آزاد شدن هیستامین ها و لوکوترین ها صورت می گیرد به وجود می آید.

وقتی بینی شما به طور کامل گرفته می شود، شما دچار سر درد و اختلال در خواب می شوید و مجبور خواهید شد که فقط از طریق دهانتان نفس بکشید. نفس کشیدن از طریق دهان باعث می شود که وقتی صبح از خواب بیدار می شوید احساس کنید که دهان و گلوی شما خشک شده است. در موارد شدید، شما قادر به بو کردن یا فهمیدن مزه چیزی نخواهید بود.

سینوزیت

سینوس ها، حفره هایی پر از هوا هستند که در استخوان جمجمه قرار داشته و از طریق مجرایی به محوطه بینی راه دارند. وقتی بافت بینی متورم می شود، سوراخ این مجرا بسته شده و میکروب ها و باکتری های موجود در سینوس ها به دام می افتند و می توانند در سینوس ها تکثیر یافته و سبب ایجاد عفونتی شوند که به آن اصطلاحاً سینوزیت یا التهاب سینوس گفته می شود. سینوزیت حاد بسیار دردناک بوده و منجر به ایجاد تب می شود که در این حال، بیمار بسیار احساس ناخوشی و بدی دارد.

خارش و آبریزش چشم ها

گرده گیاهان می توانند به راحتی وارد چشم ها شده و در آن جا با ماست سل هایی که در ملتحمه چشم قرار دارند واکنش نشان دهد. ملتحمه چشم، غشایی است که قسمت سفیدی چشم و داخل پلک ها را می پوشاند.

این غشاء سپس دچار خارش و التهاب شده و باعث می شود که چشم های شما به نظر قرمز بیاید. برای خارج کردن گرده گیاهان، شدت آبریزش از چشم ها زیاد می شود تا این ماده خارجی از چشم به بیرون رانده شود. سپس مواد خارجی موجود در چشم به صورت تجمعی در گوشه داخلی چشم جمع می شوند که شما می توانید به راحتی آن ها را از گوشه چشمتان پاک نمایید.

چگونه حساسیت فصلی اتفاق می افتد؟

گر چه هر کسی می تواند مبتلا به حساسیت توسط مواد حساسیت زای اطراف خود شود ولی این بیماری تمایل دارد که بعنوان یک صفت فامیلی در بعضی خانواده ها بیشتر انتقال یابد. این حساسیت پس از برخورد فرد با ماده حساسیت زا اتفاق می افتد.

در طول فصلی که گیاهان گرد افشانی می کنند، هر شخصی که در نزدیکی گیاهان قرار داشته باشد در معرض این گرده ها قرار خواهد گرفت. افرادی که استعداد بروز حساسیت ( آلرژی ) دارند پس از قرار گرفتن در معرض گرده ممکن است به یک یا حتی چند نوع از آن گرده ها حساس شده و علائم حساسیت را بروز دهند. البته بعضی از گرده ها نسبت به بقیه قدرت حساسیت زائی بالاتری دارند.

برخی گرده های سبک که براحتی توسط باد جابجا می شوند، بیشتر مشکل را برای افراد بوجود می آورند. ولی گرده هائی که سنگین تر هستند و بوسیله باد نمی توانند مسافت زیادی جابجا شده و فقط گاهی بوسیله زنبورها و دیگر حشرات جابجا می شوند، زمانی مشکل زا هستند که فرد در تماس مستقیم و نزدیک با این گیاهان قرار داشته باشد. گرده های سبک با توجه به اینکه براحتی جابجا می شوند در هر مکانی (داخل یا خارج خانه) می توانند باعث ایجاد علائم در فرد شوند.

عطسه های پشت سر هم، آبریزش و گرفتگی بینی همراه با خارش و آبریزش از چشم ها در فصل تابستان برای اولین بار در اواسط قرن 19 میلادی به عنوان تب یونجه معرفی شد. گرچه ما هنوز هم از اصطلاح تب یونجه استفاده می کنیم اما در واقع نه در این بیماری تب دیده می شود و نه ارتباطی با یونجه دارد.

نام دقیق تری برای تب یونجه پیشنهاد شده است و آن حساسیت فصلی می باید که مهم ترین علت آن، گرده گیاهان می باشد. علایم تب یونجه یا حساسیت فصلی می تواند در تمام فصول سال اتفاق بیفتد که به آن حساسیت دایمی گفته می شود و مهم ترین علل ایجاد آن مایت های گرد و غبار خانه و حیوانات خانگی است.

حساسیت فصلی شایع ترین بیماری آلرژیک می باشد و در سال های اخیر شیوع بیشتری پیدا کرده است به طوری که از هر پنج نفر از افراد جامعه، یک نفر به این وضعبت دچار است. اگر شما یکی از افرادی هستید که دچار حساسیت فصلی می باشید حتماً می دانید که فقط آبریزش از بینی علامت این بیماری نیست.

یکی از مشکلات این وضعیت، خارش چشم ها می باشد که چشم ها در تمام مدت دچار آبریزش هستند و اصطلاحاً به آن کونژونکتیویت آلرژیک گفته می شود. در یک سوم افراد دچار حساسیت فصلی، مشکل عمده آن ها خارش، قرمزی و آبریزش چشم ها می باشد. بهعلاوه، 50 درصد افراد دچار حساسیت فصلی نیز دارای علایم آسم هستند.

حساسیت فصلی بسیار شایع می باشد و از آنجایی که در ماه های اردیبهشت و خرداد علایم آن بسیار شدید تر می شود، نوجوانان و جوانانی که در این ماه ها باید در امتحانات مدارس و دانشگاه ها شرکت نمایند را دچارمشکل می سازد.

بیماری تب یونجه در چه فصلی عارض می شود؟

فصل ابتلا به این بیماری برای افراد مختلف، متفاوت است بعلت اینکه، درختان، علف ها و گل ها هر کدام در فصلی از سال بیشترین میزان گرده افشانی را دارند، بنابراین بسته به نوع حساسیت فرد ممکن است زمان بروز حساسیت متفاوت باشد.

برای مثال درختان در اوایل بهار گرده افشانی دارند پس از افرادی که به گرده درختان حساسیت دارند حداکثر علائم خود را در اوایل بهار نشان خواهند داد. این درختان اکثراً شامل: صنوبر ، توس ، افرا، و نارون می باشد. افرادی که به گرده تولید شده از علف و چمن حساسیت دارند علائم خود را در انتهای بهار و اوایل تابستان نشان خواهند داد، زمانی که علف ها بیشترین فعالیت گرده افشانی را دارند.

حدود نیمی از افراد مبتلا به حساسیت فصلی به گرده ناشی از علف و چمن حساسیت دارند. گل های تزئینی نیز منبعی دیگر برای ایجاد علائم در افراد مبتلا به حساسیت فصلی است این گیاهان از میانه تابستان تا اواخر پائیز گرده افشانی کرده و در همین زمان فرد حداکثر علائم خود را نشان می دهد.

حال اگر کسی به چند نوع گیاه حساسیت داشته باشد و یا بدتر آنکه، هم به گرده درختان، هم علف ها و هم گل ها حساسیت داشته باشد، فصل بروز علائم در این شخص از اوایل بهار تا اواخر پائیز خواهد بود یعنی در بیشتر مواقع سال دچار مشکل است.

نوعی دیگری از این حالت در افرادی وجود دارد که به گرد و غبار موجود در هوا، مو و پوست سگ ها و گربه ها و سایر مواد حساسیت زای موجود در هوا حساسیت دارند.

این افراد معمولا در تمام طول سال علامت داشته و واژه حساسیت فصلی دیگر برای آنها صدق نمی کند، زیرا این افراد در تمام طول سال با مواد حساسیت زا برخورد دارند. گروه قارچ ها، کپک ها نیز می توانند باعث ایجاد حساسیت شوند که معمولا در ماه های تابستان و پائیز باعث ایجاد علائم، در بسیاری از مردم می شوند.

این مواد حساسیت زا معمولا در محل های تجمع کاه، یونجه، و یا برگ های خشک شده وجود دارند و در آب و هوای مرطوب رشد آنها سرعت بیشتری گرفته و خصوصاً در شرایطی که جریان هوا و تهویه آزاد هوا برقرار نباشد به مقدار زیادی رشد کرده و گرده تولید می کنند.

چگونه حساسیت فصلی ایجاد می شود؟

بطور طبیعی سیستم ایمنی بدن ما هر گاه در معرض یک ماده ناآشنا و احتمالا خطرناک (مثل باکتری یا ویروس و ... ) قرار بگیرد با تولید آنتی بادی سعی در نابودی عنصر ناآشنای وارد شده به بدن را دارد و این یک روند طبیعی دفاعی بدن است. اما حساسیت زمانی اتفاق می افتد که سیستم دفاعی در برخورد با عوامل بی ضرری مثل گرده گیاهان واکنش شدیدی نشان داده و تولید آنتی بادی کند.

این آنتی بادی های تولید شده به سلول های دیگری در بدن متصل شده و از آنها موادی مثل آنتی هیستامین آزاد می شود که در ایجاد علائم حساسیت نقش مهمی دارد. بنابراین پس از اینکه بیمار یکبار در معرض ماده حساسیت زا قرار گرفت، در دفعات بعد با سرعت بیشتری به محض برخورد ماده آلرژی زا به سلول های دفاعی، با سرعت بیشتری از خود هیستامین و سایر مواد حساسیت زا آزاد شده و باعث اتساع عروق خونی ، افزایش ترشحات بدن ( مثل اشک و آبریزش بینی )، تورم بافت ها، خارش، عطسه و .... می شوند. البته این واکنش ها تهدید کننده حیات نبوده و علیرغم آزاری که برای فرد ایجاد می کنند، به محض اینکه فرد از محیط حاوی مواد حساسیت زا دور شود، علائم او فروکش خواهد کرد.

چگونه می توان حساسیت فصلی را کنترل کرد؟

همانطور که گفته شد، دوری جستن از ماده حساسیت زا (در صورت امکان ) بهترین راه مقابله با این بیماری است. گرچه بعضی از افراد نقل مکان فرد را به منطقه ای دیگر توصیه می کنند و با اینکه گاهی این روش مفید است ولی هیچ تضمینی نیست که فرد به مواد حساسیت زای آن منطقه از قبل حساسیت نداشته باشد و یا حتی پس از مدتی به آنها را احساس نشود. لذا این روش علیرغم خرجی که برای بیمار به همراه دارد امکان شکست نیز دارد.

استفاده از وسائل تهویه هوا و حتی تصفیه هوا در طول فصول بیماری در خانه باعث می شود که کیفیت خواب شبانه بیمار و زندگی او بهبود یابد. همچنین استفاده از ماسک های ضد گرد و غبار هم در محیط خارج خانه و محل کار باعث کاهش علائم نیز در آن وجود دارد. همانطور که گفته هیستامین یکی از موادی است که باعث ایجاد علائم می شود بنابراین داروهای آنتی هیستامین در کاهش علائم فرد مؤثر می باشند.

داروهای ضد احتقان نیز می توانند در کاهش بعضی از علائم مفید باشند گرچه هیچکدام از این داروها روی بیماری زمینه ای اثری نداشته و فقط علائم بیماری را کاهش می دهند. داروهای بدون نسخه مثل اسپری های بینی علاوه بر اینکه ارزش محدودی در کاهش علائم بیماری دارند، استفاده طولانی مدت آنها می تواند عوارض داشته و عالئم را بدتر کند. استروئیدهای استنشاقی ( مثل اسپری بکلومتازون ) گاهی در کنترل بیماری مفید بوده و ممکن است پزشک آنها را تجویز کند. همچنین حساسیت زدائی به یک حساسیت خاص نیز می تواند بعنوان نوعی درمان مد نظر باشد.