خانه عامری ها یکی از قدیمی ترین خانه های تاریخی کاشان است که در حال حاضر به عنوان هتل از آن استفاده می شود. این خانه که از آثار به جا مانده از دوران زندیه است، در طول زمان دچار تغییرات زیادی شده است تا به شکلی که امروزه می بینیم، در آمده است.
شهر کاشان واقع شده در استان اصفهان دارای آثار تاریخی و دیدنی و بخصوص خانه های تاریخی زیادی است. یکی از این خانه ها، خانه عامری هاست که از نظر گستردگی و بزرگی؛ یکی از بزرگترین خانه های تاریخی در این شهر محسوب می شود.
تاریخچه خانه عامری ها
ساخت خانه عامری ها به دوران حکومت کریم خان زند برمی گردد. این خانه تاریخی قبل از زمین لرزه سال 1192 هجری قمری ساخته شده بود، بنابراین بعد از این زمین لرزه، بخش های مختلفی از آن ویران گردید. خانه عامری ها در دوران قاجار بازسازی شد که در حین بازسازی، بخش هایی از خانه را از بین بردند و قسمت هایی را به آن اضافه کردند.
در دوران زندیه مالک اصلی خانه عامری ها، ابراهیم خان کلانتر بود. مدت ها بعد، زمانی که شهر کاشان توسط آقا محمد خان قاجار محاصره شد، سهام السلطنه که اصالتی عرب داشت به کمک حاکم کاشان آمد و از شهر در مقابل حمله آقا محمد خان محافظت کرد. به همین علت حاکم کاشان برای قدردانی از سهام السلطنه، این خانه را به او بخشید. بعد از مرگ سهام السلطنه، عمارت ها و حیاط های اصلی خانه به پسر بزرگ او، ابراهیم خلیل خان عامری، و باقی قسمت های خانه، به دیگر اعضای خانواده به ارث رسید. بعد از آن، این خانه را به نام خانه عامری ها می شناسند.
معماری خانه عامری ها
اولین وسیله ای که برای بازدید خانه عامری ها نیاز خواهید داشت، نقشه آن است. علت آن هم این است که اغلب خانه های تاریخی کاشان دارای اتاق ها، حیاط ها و راهروهای بسیار زیاد و پیچیده ای می باشند که بدون نقشه، حتما در آن گم می شوید. مجموعه تاریخی خانه عامری ها شامل تعدادی خانه مجزا از هم است که به یکدیگر راه دارند و وسعت کلی آن بین 7000 تا 9000 متر مربع می رسد.
مجموعه تاریخی عامریها که از چند خانه ی جداگانه و مرتبط با یکدیگر شکل گرفته است، مساحتی بالغ بر ۹۰۰۰ متر مربع دارد و در زمره یکی از بزرگترین خانههای مسکونی ایران قرار میگیرد .مجموعه خانه عامریها نمونهای کامل از یک خانه کویری کاشان است که سنت، تجدد خواهی، شکوه، آرامش هنر و طراحیهای هنرمندانه فضا را در میان خشت و آجرهای خود در آغوش کشیده است. این خانه دو حیاط مستقل از هم برای دو بخش اندرونی و بیرونی دارد و دارای حیاط سوم روبازی با نام بهار بند است. از ویژگیهای اصلی خانه عامریها کاشان میتوان به وسعت حیاطها و فضاها و تزیینات آن اشاره کرد.
در مورد معماری خانه های تاریخی عامری ها در کاشان باید گفت که از معماری ایرانی کمک گرفته شده است. چه بخش های بیرونی و چه بخش های درونی مزین به گچبری های بسیار زیبا و منبت کاری های پر جزییات و دیگر تزیینات ایرانی است. خانه ی عامری ها دارای چندین حیاط است که در همه ی آن ها، اصل تقارن رعایت شده است و بادگیر به کار رفته در آن، بلندترین بادگیر در بین بقیه ی ی خانه های کاشان است.
در خیاط ها، حوضخانه هایی به چشم می خورد که در فصل تابستان کاربری داشته اند. خانه ی تاریخی عامری ها دارای ۲ حمام زنانه و مردانه بصورت مجزا است. در دوران قدیم که خاندان سهام السلطنه در این خانه زندگی می کردند، به دلیل وسعت زیاد خانه، بخشی از حیاط های درونی و بیرونی آن به فرزند او رسید و در بقیه ی ساختمان ها هم افراد دیگر این خاندان مستقر شدند که همین مسئله باعث شد تا کم کم قسمت های خانه از هم تفکیک شود و بعضی از قسمت ها به افراد دیگر فروخته شود.
سرداب، شاهنشین، آینه خانه، هفت دری، هشتی ورودی، ایوان تابستانی، ایوان زمستانی، حوضخانه، بهار بند و دو باد گیر مرتفع را میتوان مهمترین فضاهای خانه عامریها کاشان به شمار آورد که در کنار تزئینات مقرنس، قطاربندی و رسمیبندی، یزدیبندی بسیار مفصل ایوان و نقاشیهای رسمی و تذهیب سقف سرداب این بنا مجموعهای سحرانگیز را پدید میآورد. خانه عامریها شامل حدود ۸۵ اتاق و چندین حیاط است که قدیمیترین آنها، حیاط بیرونی و اندرونی است و از ۳ خانه با ۵ حیاط مرکزی به صورت اندرونی و بیرونی همراه با فضاهای سرپوشیده متعدد و متنوع تشکیل شده است.
مهمترین قسمت این مجموعه، خانهی عامریها است که دارای دو بخش اندورنی و بیرونی با ایوانهای بلند، شاهنشین ۷ دری و چندین اتاق ۳ دری و حوضخانه است. انواع تزیینات نیز بر روی نمای خارجی حیاطها و درون ساختمان به چشم میخورد. خانهی عامریها در میان خانههای کاشان دارای بلندترین بادگیر نیز هست. چهار حیاط بیرونی، اندرونی، مهمانخانه، حیاط خدمه و سوارکاران نظامی نیز در این بنا وجود دارد و سه حیاط دیگر، در اختیار اقوام سهامالسلطنه بوده است. با این حال در تمامی حیاطهای خانه عامریها کاشان، اصل تقارن در ضلع شمالی، جنوبی، شرقی و غربی رعایت شده است.
خانه عامری ها بر پایه سبک گودال باغچه و حیاط مرکزی می باشد. در همه حیاط های این خانه حوض و گردش جریان آب وجود دارد که باعث می شود در فصل تابستان، گرمای کویری شهر کاشان برای ساکنان خانه آزار دهنده نباشد. یکی از ویژگی های منحصر به فرد خانه عامری ها، وجود مسیرهای زیر زمینی است. این مسیرها که به شکل راهروهای زیرزمینی هستند و در قسمت شرقی بخش شاهنشین قرار دارند. این راهروها تنها مسیری هستند که دو بخش خانه عامری ها را به یکدیگر متصل می کنند.
خانه عامری ها از قدیمی ترین خانه های تاریخی کاشان می باشدکه فضای داخلی آن از عمارت های جداگانه ای که در مجاور هم هستند، تشکیل شده است. این بنا شامل 85 اتاق، 3 خانه و 5 حیاط مرکزی می باشد. از ویژگی های برجسته خانه عامری ها می توان به طراحی و دکوراسیون داخلی مجلل اتاق ها اشاره کرد. ناگفته نماند که بادگیر خانه عامری ها، بلندترین بادگیر بین دیگر خانه های کاشان است. همچنین باید بگوییم که در داخل اتاق های این خانه، هنر برجسته ایرانی مانند مقرنس کاری، نقاشی روی گچ، حکاکی روی چوب و دیگر هنرهای تزیینی دیده می شود.
جالب است بدانید در این خانه ۲ حمام زنانه و ۲ حمام مردانه وجود داشته که احتمالاً آنها هم به تفکیک خدمه و خانواده اصلی از آنها استفاده میکردند. این خانه آنقدر بزرگ بوده که خاندان عامری با همه فرزندان و بستگان در آن زندگی میکردند و هر بخشی به گروهی از آنها تعلق داشته است. همین امر البته سبب شده تا در سالهای بعد برخی از بخشهای خانه به صورت جداگانه به افراد مختلف فروخته شود.
از جذابترین بخشهای این خانه میتوان به سرداب، هشتی ورودی، شاهنشین، بهار بند و دوبادگیر زیبای آن در بالای ساختنان اشاره کرد که بر زیبایی این خانه افزودهاند. در حیاط اصلی این خانه یک حوض مستطیل شکل بزرگ وجود دارد که در فصلهای گرما کار خنک کردن محیط را بر عهده داشته است. اهمیت ایرانیان به زیبایی و هنر از آنجا مشخص میشود که تمامی دیوارهای بیرونی مشرف به حیاط و تمام اتاقهای داخلی آن پر است از گچکاری، مقرنس و آینه کاریهای زیبایی که جذابیت خانه را چند برابر کرده است. طاق فوق العاده زیبایی که در حیاط اصلی، جلو حوض قرار گرفته و زیر آن درها و پنجرههای چوبی خودنمایی میکنند را میتوان به عنوان زیباترین بخش خارجی این خانه محسوب کرد.
دیدگاه