امروز: سه شنبه, ۲۹ اسفند ۱۴۰۲ برابر با ۰۸ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۱۹ مارس ۲۰۲۴ میلادی
کد خبر: 267606
۶۵۵۴
۲
۰
نسخه چاپی

تعریف فصد و تاثیر آن بر بیماری های رحم چیست؟

تعریف فصد و تاثیر آن بر بیماری های رحم چیست؟ (قسمت سوم)

تعریف فصد

طب سنتی ایرانی بر این باور است که تعادل یا عدم تعادل چهار خلط در بدن باعث سلامتی یا ایجاد بیماری در انسان می شود. فصد یکی از تکنیک هایی است که بوسیله آن تعادل از دست رفته بدن، دوباره تامین می شود. بدین صورت که هریک از اخلاط زائد از طریق شکاف در عروق با تیغ خارج می شود. از سوی دیگر کاربرد نامناسب آن می تواند عوارضی ایجاد نماید. این مسئله لزوم شناخت کامل مبانی فصد و کاربردهای آن را در درمان بیماری های مختلف می رساند.

رحم از اعضای اصلی بدن و محل تکون و تولد فرزند است که بیماری های آن با بیماری اعضای دیگر در تقابل است. بنابراین توجه به سلامت آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

در این مطالعه با بررسی منابع طب سنتی از جمله قانون، ذخیره خوارزمشاهی، خلاصه الحکمه، اکسیر اعظم و سایر کتب مطالب مختص به بیماری های رحمی و درمان آن ها و جایگاه فصد در درمان بیماری های رحمی جمع آوری و دسته بندی گردید.

در طب سنتی فصد در مواردی از بیماری های رحمی از جمله منوراژی، آمنوره، نازایی، انحراف رحم، ترشحات رحم، بثورات و زخم های رحمی و خارش رحم مورد استفاده قرار می گیرد.

طب سنتی ایران میراث قرن ها تلاش اندیشمندان گذشته در پیشگیری و درمان بیماری های می باشد. به نظر می رسد در حال حاضر نیز با بررسی علمی و به روز رسانی می تواند راه گشای برخی مشکلات موجود علم طب باشد، تا جایی که سازمان بهداشت جهانی کاربرد طب سنتی را در درمان بیماری های جسمی و روانی به رسمیت شناخته می شناسد.

درمان بیماری در طب سنتی ایران به ترتیب اولویت شامل تدابیر غذایی، دارویی و اعمال یداوی است. فصد، حجامت، بادکش، زالو، غمز و دلک، ایجاد اسهال و قی، حقنه و نطول جزء اعمال یداوی می باشند. در بسیاری از موارد در صورت عدم درمان با تدابیر غذایی و دارویی مرحله بعدی درمان یعنی اعمال یداوی استفاده می شود و در برخی از موارد نیز در گام اول از اعمال یداوی از جمله فصد استفاده می شود.

کاربرد درست فصد موجب بهبود و کاربرد نابجای آن موجب آسیب جدی و گاهی غیرقابل برگشت می شود.

فصد یا رگ زدن با نام Venesection ، Saignee یا Blood – Letting، یکی از اعمال یداوی است که در آن شکافی در رگ با تیغ ایجاد کرده و اخلاط چهارگانه خارج می شوند. با توجه به رنگ خون، قوت خروج و قوام خون خارج شده می توان به بیماری های مختلف پی برد. میزان اخلاط خارج شده بر حسب نیاز قابل تغییر است.

فصد به منظورهای مختلفی انجام می شود. منظور از انجام فصد با میزان باز شدن رگ و مکان رگ خون گیری شونده تغییر می کند.

گاهی با هدف خروج اخلاط چهارگانه صورت می گیرد که در این صورت، باید شکافی با اندازه معتدل ایجاد شود تا اخلاط به مقدار متوسط خارج شوند. گاهی با هدف انحراف طبیعت فصد انجام می شود که رگ باید ضیق و باریک (بسیار کم) شکافته شود. در برخی اوقات نیز فصد به منظور استظهار(تشخیص بیماری) و یا خروج سودا به کار می رود. بدین منظور فصد وسیع انجام می شود: ابتدا خون به میزان کم گرفته شده و پس از چند ثانیه، خروج خون با انگشت قطع شده و سپس رگ رها شود تا مجدداً مقداری خون خارج شود. این کار چند بار تکرار می شود تا خونریزی بند آید.

بر حسب نوع بیماری، رگی که برای خونگیری انتخاب می شود، متفاوت است.

بیماری های رحم در منابع طب سنتی مشتمل بر سه بخش اختلالات قاعدگی، بیماری های دوران بارداری و بیماری های مزاجی است. در ادامه به بررسی بیماری های رحم که در درمان آن ها در کنار رعایت تدابیر غذایی و دارویی، از فصد می توان بهره گرفت پرداخته می شود.

موارد انجام فصد در بیماری های رحم

1- افراط طمث

افراط طمث یا کثرت طمث به معنای زیادی خون حیض بوده که به صورت خونریزی زیاد رحمی در ایام قاعدگی یا خارج از قاعدگی و یا طولانی شدن مدت خونریزی بیان می شود.

صرفنظر از علت افراط طمث، یکی از اولین اقدامات درمانی، جذب خون به سمت مخالف رحم جهت انصراف خون از واژن می باشد که فصد قیفال یکی از راهکارهای آنست. هدف از فصد در اینجا خروج خون نیست بلکه انحراف طبیعت و متوجه کردن آن از رحم به سمت دیگر است، بنابراین باید فصد بسیار ضیق صورت گیرد. در صورت بند آمدن خونریزی نیاز به تکرار فصد نیست. در این گونه موارد بهتر است فصد به دفعات زیاد یک روز در میان انجام شود و برای باقی ماندن قوت بیمار هربار باید میزان خون‌گیری کمتر از بار قبل باشد و تا زمانی که خون‌ریزی باقی است تکرار شود.

2- قروح و جروح رحم

علامت آن درد شدید، ضربان و خروج خون به تنهایی یا با چرک می باشد که گاهی با تب و تشنگی نیز همراه است. در درمان آن فصد در کنار اصلاح غذا و مصرف دارو کاربرد دارد.

3- حکه رحم

وجود ماده حاد و تند یا بثورات و زخم در رحم منجر به ایجاد حکه و خارش می شود. در برخی موارد جهت درمان قطعی آن قصد توصیه شده است.

4- ناصور رحم

ناصور به زخمی گفته می شود که مزمن شده و از مدت سر باز کردن آن حداقل 40 روز گذشته باشد. علامت آن، زخم دردناک به همراه ترشح زردرنگ است.

در درمان آن، داروهای پاک کننده و خشک کننده زخم به کار می رود و اگر فضولات در بدن زیاد باشد، برحسب نیاز می توان فصد و مسهل انجام داد.

5- سیلان رحم

گاهی ترشحات عفونی از رحم جاری می شود، که یکی از علل آن تجمع اخلاط زاید در کل بدن و ریزش به سمت رحم و یا تجمع اخلاط در خود رحم است. این فضولات ممکن است بلغمی، صفراوی، سوداوی یا دموی باشند.

اگر آثار غلبه خلطی از اخلاط چهارگانه وجود داشت، تنقیه بدن با فصد، مسهل یا قی صورت می گیرد به خصوص اگر ترشح از نوع ماده دموی باشد باید فصد باسلیق کرد و بعد از آن تنقیه رحم انجام شود.

6- احتباس حیض

احتباس حیض به معنای قطع کامل خونریزی، کاهش میزان خونریزی و یا طولانی شدن فواصل قاعدگی است که بیشتر از 1 ماه و در برخی منابع بیشتر از دو ماه ذکر شده است.

در رفع همه علل احتباس حیض به جز کاهش میزان خون ناشی از لاغری، فصد کاربرد دارد. اگر احتباس حیض به همراه علایم افزایش خون و درد کمر و باسن باشد، فصد باسلیق راست یا چپ انجام می شود، در صورت عدم برقراری جریان خون، فصد عروق پا از جمله صافن یا مابض و سایر عروق پا، حجامت ساق و گذاشتن بادکش بر کشاله ران و ماهیچه های ساق پا از سمت داخلی برای جریان خون بسیار مفید است.

7- کثرت شهوت جماع

علل مختلفی برای کثرت شهوت جماع (میل جنسی زیاد) بیان شده است. در صورتیکه افزایش میل جنسی ناشی از افزایش خون و سودا یا ناشی از حدت منی یا به علت وجود بثور و قروح و جرب و حکه باشد و افزایش جماع بع حدی باشد که موجب ایجاد ضعف در عصب شود، فصد در کنار سایر درمان ها می تواند کمک کننده باشد.

8- اوجاع رحم

درد رحم در ناحیه لگن، کشاله ران، ساق پا، پشت و عانه احساس می شود و گاهی در دوران قاعدگی و گاهی بعد از زایمان ایجاد می شود. بنابر علت ایجاد کننده درد رحم، فصد صافن یا باسلیق یا اکحل توصیه شده است.

9- اورام رحم

به طور کلی در درمان اورام، فصد و قی و تقلیل غذا هر سه از مهم ترین نکات درمانی است. در اورام رحم، فصد باسلیق و صافن و خروج خون به اندازه قوت و تحمل فرد توصیه شده است. در صورت تحمل و عدم کفایت فصد باسلیق، فصد کعبین نیز انجام می شود.

10- سرطان رحم

این بیماری در اکثر موارد به دنبال ورم گرم رحم ایجاد می شود. علامت آن شامل صلابت و حرارت و ضربان در موضع، درد شکم، درد چشم و درد ناحیه شقیقه، ضعف و لاغری به خصوص در ناحیه ساق ها و ورم در پشت پا و شکم می باشد. گاهی سرطان رحم همراه با جراحت و گاهی بدون جراحت است. درمان سرطان در هر دو نوع در منابع طب سنتی غیرممکن دانسته شده است. جهت کاهش علایم آن، تنقیه بدن از جمله انجام فصد توصیه شده است.

11- اختناق رحمی

اختناق رحمی از جمله بیماری های رحمی است که علائم آن شبیه به بیماری صرع و غشی است که با منشا رحمی ایجاد می شود. گاهی این بیماری به علت قطع خون قاعدگی و احتباس آن در رحم و تاثیر آن بر روی مغز ایجاد می شود. درمان این بیماری برقراری جریان خون قاعدگی با مصرف داروهای مدر حیض می باشد ولی اگر دارو به تنهایی موثر نباشد، فصد صافن و یا گاهی باسلیق و خروج خون در حد لازم انجام می شود.

12- اجتماع آب در رحم

علامت آن در ابتدا قطع قاعدگی و سپس ایجاد صدا در شکم بخصوص در حین حرکت کردن و راه رفتن می باشد، علامت دیگر ورم نرم در قسمت تحتانی شکم است و حتی گاهی فرد خیال می کند که حامله است و گاهی آب زیادی از واژن به طور ناگهانی به همراه درد شکم و عانه خارج می شود. درمان در صورت غلبه خلط دم فصد می باشد.

13- عقر

نازایی در کتب طب سنتی تحت عنوان عقر آورده شده است.

اگر نازایی ناشی از سوءمزاج رحمی و غلبه خون در زن یا عدم قاعدگی باشد درمان آن فصد باسلیق و سپس کاربرد سایر درمان ها می باشد. در صورت وجود غلبه خون، فصد اکحل هم مناسب است و بعد از فصد حجامت، سایر تدابیر مربوط از قبیل تجویز مسهل، فرزجه، ضماد و غیره توصیه می شود.

اگر چاقی در زن باعث نازایی شده باشد، برای لاغر کردن فصد کاربرد دارد، همچنین در صورت انحراف فم رحم از مقابل فرج یکی از درمان ها فصد صافن می باشد.

14- سقط

اگر بعد از سقط، تب به علت ورم رحم ایجاد شود، در کنار درمان های دارویی، فصد باسلیق نیز انجام می شود.

15- احتباس نفاس

عدم خونریزی در دوران نفاس (بعد از زایمان) به خصوص در افرادی قوی و توانا ممکن است منجر به تب، ورم و سایر بیماری های ناشی از عدم خونریزی گردد.

در صورت حبس خون نفاس و عدم خروج به حد متعارف، باید آن خون را با خوردن مدرات و سایر درمان ها جاری کرد و اگر با این تدابیر خونریزی ایجاد نشد باید فصد رگ زیر زانو (مابض یا صافن) انجام شود. همچنین در صورتی که حبس خون نفاس منجر به ورم رحم گردد، انجام فصد موثر است.

علل منع فصد در حاملگی

از امور مضر در حاملگی، فصد بعد از ماه هفتم و قبل از ماه چهارم است. فصد موجب ضعف اعضای رئیسه (قلب، مغز و ریه) ضعف قوت و مزاج و همچنین در اکثر موارد باعث فقدان غذای جنین و حرکت زیاد جنین می شود. به خصوص در سه ماهه اول حاملگی و بعد از ماه هفتم که تعلق جنین به رحم قوی نیست. در این دوران تعلق جنین به رحم مانند تعلق میوه به شاخه است، تعلق میوه به شاخه از ابتدا تا وسط زمان رسیدن و در هنگام رسیدن کامل کمتر می باشد و در آن زمان با کمی حرکت از شاخه جدا شده و می افتد.

موارد انجام فصد در بارداری

اگر هدف از فصد وجود ضرورت جدی در فرد حامله باشد از جمله وجود بیماری خطرناک دموی که درمان آن بیماری بدون فصد امکان ندارد، باید فورا فصد کرد. زیرا حفظ سلامت مادر نسبت به حفظ سلامت جنین واجب تر است، ولی در طی فصد در صورت عدم وجود مانع باید خون کم و به دفعات گرفته شود، تا هم برای مادر و هم جنین سود داشته باشد.

همچنین گاهی جهت جلوگیری از آسیب به مادر یا نوزاد بعد از زایمان، توصیه به انجام پاک سازی خون در زمان بارداری شده است تا بعد از زایمان مادر و فرزند هر دو سالم و صحیح باشند و در غیر این صورت، مادر یا نوزاد به بثور یا قروح (جوش و زخم) مبتلا می شوند.

اگر هدف از فصد اصلاح وضعیت جنین است و با مصرف دارو این امر صورت نمی گیرد، فصد اشکالی ندارد ولی این فصد هم بهتر است در ماه چهارم و پنجم انجام شود.

فصد در دوران قاعدگی

اگر در بعضی از بیماری ها نیاز به فصد و حجامت وجود داشته باشد باید قبل از زمان قاعدگی صورت بگیرد. فصد در دوران قاعدگی به دلایل زیر منع شده است:

فصد موجب قطع خونریزی قاعدگی قبل از موقع همیشگی می شود.

فصد و خونریزی قاعدگی به صورت همزمان منجر به خروج خون به اندازه زیاد و ایجاد ضعف شدید می شود.

ولی اگر نگرانی از بابت دو مورد مذکور وجود نداشته باشد می توان در دوران قاعدگی نیز فصد کرد.

منبع: کاربردهای فصد در بیماریهای رحم - راضیه نبی میبدی و دیگران

  • منبع
  • حقوق نیوز

دیدگاه

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید



کد امنیتی کد جدید