امروز: سه شنبه, ۲۹ اسفند ۱۴۰۲ برابر با ۰۸ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۱۹ مارس ۲۰۲۴ میلادی
کد خبر: 267270
۱۳۱۴۹
۲
۰
نسخه چاپی
ارگونومی (Ergonomy, Ergonomics)

ارگونومی چیست؟ | اهداف ارگونومی | 10 اصل مهم ارگونومی

موضوع اصلی این علم، بررسی روابط انسان با محیط کار وی ( اعم از محیط های اداری یا کارگاهی و یا محیط منزل و سایر محیط های شخصی ) با هدف بهینه سازی شرایط کار و زندگی است

ارگونومی چیست؟ | اهداف ارگونومی | 10 اصل مهم ارگونومی

واژه ارگونومی يك لغت يونانی است كه به معنای كار و قاعده و قانون می باشد در واقع رابطه انسان با كار را بررسی می كند. در تعريفی می توان گفت كه هدف ارگونومی افزايش و بهبود ايمنی بهداشت و سلامتی و راحتی و كارايی انسان است.

ارگونومی چیست؟

ارگونومی (Ergonomy, Ergonomics) در اصل، لغتی یونانی مرکب از در اصل، لغتی یونانی مرکب از Ergon به معنی کار و nomos به معنی قانون و در مجموع در فارسی قانون و قاعده کار یا مهندسی عوامل انسانی نامیده و به شیوه ها و قواعد علمی مخصوص مطالعه و تجزیه و تحلیل کار انسان به ویژه تحت تاثیر خصوصیات آناتومیک و روانی و سایر ویژگی های انسانی گفته می شود.

موضوع اصلی این علم، بررسی روابط انسان با محیط کار وی ( اعم از محیط های اداری یا کارگاهی و یا محیط منزل و سایر محیط های شخصی ) با هدف بهینه سازی شرایط کار و زندگی است.

علم ارگونومی یک رشته مطالعات چند شاخه ای بوده و از علوم مختلف :

- اقتصادی

- فنی

- بیولوژیکی

- آناتومی

- روانشناسی

- مدیریت

- ریاضیات

- آمار و… تشکیل شده است.

موضوع اصلی علم ارگونومی یا مهندسی فاکتورهای انسانی ( Human Factors Engineering ) به بررسی روابط انسانی با محیط کارش با هدف بهینه سازی شرایط زندگی و کاری او بر می گردد. یعنی ویژگی ها و توانایی ها ارگانیزم انسانی به منظور تطبیق کار با انسان و برعکس مورد بررسی و تحقیق قرار می گیرد.

اهداف ارگونومی

 ارگونومی دو هدف دارد

هدف اول ارگونومی

افزایش کارایی و بازده انجام کار و فعالیت های دیگر است.

افزایش سهولت کاربرد ، کاهش خطا و افزایش بهره وری در این بخش ارگونومی می گنجد.

هدف دوم ارگونومی

تقویت بعضی از ارزش های انسانی مطلوب از جمله :

- افزایش ایمنی
- کاهش خستگی و تنش
- افزایش راحتی
- افزایش مقبولیت نزد کاربر
- افزایش میزان رضایت شغلی
- و بهبود کیفیت زندگی است.

این دو هدف ارگونومی به ما نشان می دهند که در هر کاربری خاص، معمولا فقط دسته ای از اهداف، بیشترین اهمیت را دارند و این اهداف عموما به هم وابسته است.

10 اصل مهم ارگونومی

1- همواره در حالی که بدنتان در حالت خنثی قرار گرفته است به کار بپردازید. یعنی همیشه سعی کنید شکل کم و بیش S مانند ستون مهره هایتان حفظ شود (چه در حالت ایستاده و چه در حالت نشسته). مهم ترین بخش این شکل S مانند را قسمت پایین کمر تشکیل می دهد. در هنگام ایستادن، قراردادن یک پا در حالت استراحت به قرار گرفتن ستون مهره ها در وضعیت صحیح و ردیف کمک می کند.

کار کردن طولانی در وضعیتی که پشت به شکل انحنای C مانند قرار دارد می تواند موجب وارد آمدن فشار به پشت شود. حمایت از ناحیه کمر اغلب باعث ایجاد انحنای صحیح در قسمت پشت می شود. ایجاد انحنای شبیه V وارونه فشار بیشتری را بر ناحیه پشت و کمر وارد می آورد. حتی بدون بلند کردن بار سنگین، خم شدن در این حالت فشار زیادی بر مهره ها اعمال می نماید. برای بلند کردن اشیای سنگین از بالابر استفاده کنید. همیشه ردیف بودن مهره های گردن خود را حفظ کنید.

خم بودن و چرخش طولانی گردن به همان اندازه ای که وضعیت غلط، بر مهره های کمر فشار وارد می آورد موجب اعمال فشار بر مهره های گردن می شود. بهترین راه برای ایجاد تغییر در این وضعیت غلط، معمولاً تنظیم ابزار کار در حالتی که گردن، در وضعیت خنثی قرار بگیرد. در وضعیت خنثی برای بازوها، نگاه داشتن آرنج ها در دوطرف بدن و قرار دادن شانه ها در حالت شل و آرام است. چنان چه ارتفاع وسیله ای که فرد مشغول کار با آن است زیاد باشد. شانه ها خم می شوند و آرنج ها به سمت بیرون می روند و باید با تغییر محل دادن و سیله کاری کرد که شانه ها و آرنج ها در وضعیت شل قرار بگیرند.

مچ ها را در وضعیت خنثی قرار دهید. یک راه برای انجام این کار، نگه داشتن دست در سطح ساعد است. رویکرد کمی دقیق تر، نگه داشتن دست ها کمی به داخل و کمی به سمت جلو (مانند نگه داشتن فرمان اتومبیل، در حالی که دست چپ در موقعیت ساعت 10 و دست راست در موقعیت ساعت 2 قرار دارد.)

2- وارد آمدن نیروی بیش از حد بر مفاصل می تواند موجب خستگی و آسیب شود. به عنوان مثال، کشیدن یک گاری سنگین می تواند نیروی زیادی را بر پشت و کمر وارد نماید. بنابراین باید پیش از انجام این کار از مسطح بودن زمین، بزرگ بودن چرخ های گاری به اندازه کافی و وجود دستگیره مناسب بر روی گاری مطمئن شوید.

روش دیگر کاهش نیروی وارده، استفاده از نقاله و بالابر است.

3- وسایل لازم و ابزار کار را در نقاطی قرار دهید که به راحتی قابل دسترس باشند. یک راه برای انجام این کار، در نظر گرفتن محدودی قابل دسترسی است. این محدوده، نیم دایره است که در آن، می توان با باز کردن کامل بازوها به اجسام دسترسی پیدا کرد. وسایل مورد استفاده باید در این محدوده قرار داده شوند. در بیشتر موارد، با مرتب کردن میز یا محل کار می توان وسایل مزبور را به خود نزدیک تر کرد. اغلب، به طور عادتی وسایل کار را دورتر از دسترس خود قرار می دهیم و از این که می توانیم این وسایل را به نحوی نزدیک تر به خود قرار دهیم که به آسانی بتوانیم به آنها دسترسی داشته باشیم نآگاه هستیم.

در برخی موارد، سطح میز یا محل کار بیش از اندازه بزرگ است به نحوی که دسترسی به وسایل روی آن به دشواری صوزت می گیرد و در نتیجه، برای رسیدن به این وسایل، مجبور می شویم بدن خود را خم کنیم و یا به یک سمت بچرخانیم و این کار، موجب وارد آمدن فشار به نواحی مختلف بدن می شود. برای جلوگیری از این مشکل، می توان از میزهایی که قسمت جلویی آنها به شکل منحنی برش داده و برداشته شده است استفاده کرد. مشکل دیگر زمانی ایجاد می شود که می خواهیم شیئی را از داخل یک جعبه بزرگ خارج کنیم. در این موارد، بهتر است در صورت امکان، این کار را با خم کردن جعبه به سمت خود انجام دهیم.

4- همیشه در ارتفاع صحیح کار کنید. یک قاعده کلی و صحیح آن است که بیشتر کارها را باید در حالت نشسته یا ایستاده، به نحوی انجام داد که در سطح ارتفاع آرنج صورت بگیرند. یک نمونه بسیار رایج، کار با کیبورد کامپیوتر است و مثال های بسیاری از سایر انواع کار را نیز می توان در این مورد نام برد.

البته در این زمینه، استثناهایی هم وجود. مثلاً کارهای سنگین تر، غالباً در صورتی که وسایل آنها پایین تر از ارتفاع آرنج قرار داشته باشند بهتر انجام می شوند. همچنین کارهای دقیق یا کارهایی که برای چشم سنگین تلقی می شوند بهتر است در ارتفاع بالاتر از آرنج قرار داشته باشند.

5- حرکات بیش از حد را کاهش دهید. تعداد حرکاتی را که در طول روز با انگشتان، مچ، دست، بازو یا پشت خود انجام می دهید کمتر نمایید. یکی از ساده ترین کارها برای کاهش حرکات مکرر دست ها، استفاده از ابزارهای قوی (مثل پیچ گوشتی) است.

در رویکرد دیگر، تغییر دادن طرح کلی ابزار، به منظور محدود سازی حرکات است. به عنوان مثال با نزدیک تر کردن جعبه و خم نمودن آن، می توان به جای آنکه به طور مکرر، اجسام داخل آن را از جا بلند کرد. این اجسام را با لغزاندن در داخل جعبه جا به جا نمود.

6- با قرار نگرفتن طولانی در یک حالت، خستگی را به حداقل برسانید. یکی از نمونه های رایج قرار گرفتن طولانی عضوی از بدن در حالت ثابت، ایجاد درد و گرفتگی در دست نویسندگان (writers ' cramp) است. لازم نیست برای مدت طولانی خودکار یا مداد را به سفتی در دست خود نگه دارید زیرا این کار موجب خستگی و آسیب ماهیچ های دست خواهد شد.

یکی دیگر از وضعیت هایی که ممکن است پیش آید، آجبار برای نگه داشتن مداوم قطعات و ابزارها، برای مدت طولانی است که در نتیجه ی آن، فرد مجبور می شود طی این مدت، بدن خود را در حالت بدون حرکت نگه دارد. در این موارد، استفاده از گیره، فرد را از نگه داشتن طولانی قطعه یا ابزار بی نیاز می سازد.

چنان چه مجبور هستید برای انجام کار، به مدت بیش از چن دقیقه دست خود را بالاتر از سطح سرتان نگه دارید این کار بر روی ماهیچه های شانه تاثیر نامناسبی خواهد داشت. برای پیشگیری از این مشکل می توانید موقعیت خود را نسبت به محل کار تغییر دهید و یا در بعضی موارد با افزودن طول ابزار کار، مشکل را برطرف نمایید. اگر مدت طولانی در وضعیت ثابتی بایستید، پاهایتان مجبور به تحمل فشار می شوند. می توانید به آسانی به آسانی با تغییر دادن وضعیت قرار گرفتن خود، به پاهایتان استراحت بدهید.

7- نقاط فشار را به حداقل برسانید. سعی کنید با به حداقل رساندن نقاط فشار بیش از حد، استرس تماسی را کاهش دهید. یک مثال خوب در این مورد، فشار دادن شدید ابزارهایی مانند انبردست است. اضافه کردن بالشتک نرم به دسته انبردست می تواند این مشکل را برطرف سازد. تکیه دادن ساعدها در مقابل لبه ی سخت میز کار باعث ایجاد نقطه فشار می شود. معمولاً این مشکل با قرار دادن بالشتک نرم بر روی لبه ی میز برطرف می شود.

یکی از نقاطی که در هنگام نشستن بر روی صندلی های دارای کوسن آسیب می بیند، پشت زانوها است. این آسیب معمولاً در اثر نشستن بر روی صندلی های خیلی بلند یا به دنبال آویزان کردن پاها روی می دهد.

به ناحیه بین ران ها و قسمت زیر میز هم ممکن است در حالت نشسته فشار وارد آید. یکی دیگر از نقاطی که به طور نسبتاً خفیف تحت فشار قرار می گیرد، پاشنه و کف پا است.

این فشار در اثر ایستادن بر روی سطوح سخت (مانند سرامیک یا بتون) ایجاد می شود و آسیب پاشنه و کف پا می تواند خستگی تمام پا و ساق را به ئنبال داشته باشد. برای حل این مشکل باید از کفی ضد خستگی استفاده کرد.

8- همواره در فضای کافی و با دید مناسب به انجام کار بپردازید. محل کار باید از فضای کافی برخوردار باشد به نحوی که سر، زانوها و پاها بتوانند به راحتی حرکت داده شوند و بدن در وضعیت (posture) غلط و کج و معوج قرار نگیرد و یا هنگام حرکت، با اشیای اطراف برخورد نکند.

حمل ابزارها و وسایل نباید به نحوی صورت گیرد که فرد قادر به دیدن جلوی خود نباشد. وسایل محل کار نیز نباید جوری چیده شده باشند که جلوی دید را بگیرند.

9- ورزش کنید و به بدن خود کشش بدهید. ماهیچه های شما باید به کار واداشته شوند و ضربان قلبتان هم باید به طور متناوب افزایش یابد. برحسب نوع کاری که به آن اشتغال دارید، انواع مختلف ورزش در ساعات بین کار می تواند مفید واقع شود.

اگر شغ شما نیاز به فعالیت توان فرسای فیزیکی دارد، قبل از انجام هر نوع فعالیت شدید، بدن خود را گرم کنید و از حرکات کششی استفاده نمایید و چنان چه کارتان، دایماً در وضعیت نشسته و بدون حرکت انجام می شود، از استراحت های کوتاه مدت انرژی زا، به ویژه با استفاده از حرکت های کششی استفاده کنید. اگر برای مدت طولانی در وضعیت نشسته کار می کنید باید وصعیت قرار گرفتن بدنتان را به طور متناوب در طول روز تغییر دهید. این کار را می توان با بالا و پایین بردن (زیاد یا کم کردن ارتفاع) صندلی در ساعات روز انجام داد. حرکت کردن، کشش دادن به بدن و تغییر دادن حالت نشستن و دقایقی استراحت کردن بسیار مفید است. تغییر وضعیت دادن به حالت نشسته و ایستاده در طول روز ایده آل است. در بعضی مشاغل، مانند خدمت رسانی به مشتریان، می توان از میزهایی که به بالا و پایین حرکت می کنند استفاده کرد.

10- به راحت بودن محیط کار خود بسیار اهمیت دهید. یکی از مشکلات رایج محیط کار، نحوه ی روشنایی آن است. در محل هایی که کار با کامپیوتر انجام می شود، نورپردازی و روشنایی محل از اهمیت بسیار برخوردار است. صفحه کامپیوتر، تمام ذرات پراکنده ی نور تطراف را منعکس می کند. در مورد چگونگی نورپردازی اتاق های کار مجهز به کامپیوتر در بخش های دیگر توضیه داده می شود.

اما در بسیاری از مشاغل دیگر هم وجود نور ضعیف از تاثیر منفی برخوردار است. ایجاد خیرگی، کار کردن فرد در سایه ی خودش و عدم وجود نور کافی، همگی موجب بروز مشکل می شوند.

یک راه حل مناسب، استفاده از روشنایی در قسمتی از اتاق است که فرد در آنجا به کار اشتغال دارد. استفاده از وسیله روشنایی نزدیک به میز یا محل کار، به نحوی که فرد بتواند شدت نور را تنظیم کند مفید است.

ارتعاش یکی دیگر از مشکلات رایج است. در برخی موارد می توان با مرطوب کردن محیطی که ابزارهای ارتعاش زا در آنها مورد استفاده قرار می گیرند این مشکل را کاهش می دهد.

منبع: ارگونومی و سلامت - دکتر علیرضا منجمی

  • منبع
  • پویا اندیش

دیدگاه

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید



کد امنیتی کد جدید