تستوسترون چیست؟
تستوسترون هورمون جنسی اولیه در مردان است و مسئول ایجاد بسیاری از ویژگی های فیزیکی است که معمولاً مردانه در نظر گرفته می شوند. زنان نیز این هورمون را در مقادیر بسیار کمتری تولید می کنند.
تستوسترون، بخشی از هورمونی به نام آندروژن است که پس از تحریک توسط غده هیپوفیز، که در نزدیکی پایه مغز قرار دارد، توسط بیضه ها تولید می شود. در میان عملکردهای دیگر، تستوسترون سیگنال هایی را به بیضه های مرد (یا تخمدان های زن) ارسال می کند که باعث ایجاد احساس میل جنسی می شود.
نقش تستوسترون در رشد و سلامت مردان
در مردان، تستوسترون نقش مهمی ایفا می کند، مخصوصا زمانی که یک مرد جوان به بلوغ جنسی می رسد و می تواند تولید مثل کند. تغییرات زیر معمولاً در این مرحله از زندگی رخ می دهد:
• آلت تناسلی و بیضه ها رشد می کنند.
• موهای صورت، شرمگاهی و بدن رشد می کنند.
• صدا ضخیم تر می شود و تغییر زیادی پیدا می کند.
• ماهیچه ها و استخوان ها قوی تر می شوند.
• قد افزایش می یابد.
پس از بلوغ، تستوسترون به تنظیم عملکردهای بدنی زیر کمک می کند:
• تولید گلبول های قرمز
• تراکم استخوان
• توزیع چربی
• قدرت و حجم عضلانی
• رشد موهای صورت و بدن
• تولید اسپرم
• میل جنسی
وقتی سطح تستوسترون پایین است چه اتفاقی می افتد؟
سطح تستوسترون در مردان به عنوان بخشی طبیعی از افزایش سن به تدریج کاهش می یابد. در سن 45 سالگی، حدود 1 درصد در سال تستوسترون شروع به کاهش می کند، اما به طور گسترده پذیرفته شده است که زمانی که یک مرد وارد 30 سالگی می شود، سطح تستوسترون ممکن است شروع به کاهش کند.
عوامل سبک زندگی نیز بر تولید تستوسترون تأثیر میگذارند، از جمله ورزش بیش از حد یا عدم داشتن رژیم غذایی سالم.
تستوسترون پایین چیست؟
در برخی موارد، تستوسترون پایین ممکن است ناشی از یک وضعیت پزشکی به نام هیپوگنادیسم باشد، که زمانی رخ می دهد که بدن مقادیر طبیعی این هورمون را تولید نمی کند. زمانی اتفاق می افتد که مشکلی در بیضه ها یا غده هیپوفیز وجود داشته باشد که باعث ناتوانی در تولید مقادیر طبیعی تستوسترون می شود. تستوسترون پایین همچنین می تواند ناشی از مسائل دیگر، از جمله برخی داروها و اضافه وزن باشد.
علائم مرتبط با تستوسترون پایین بسته به علت مشکل و سن ایجاد آن متفاوت است.
در مردان میانسال و بالاتر، علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• کم انرژی و خلق افسرده
• اختلالات خواب
• میل جنسی کم
• مشکلات در ایجاد یا حفظ نعوظ
• تعداد کم اسپرم
• از دست دادن قدرت عضلات و استخوان
همه مردان مبتلا به تستوسترون پایین مرتبط با افزایش سن علائمی را تجربه نمیکنند و دیگران نیز از این علائم ناراحت نمیشوند. مشکلات انرژی، خواب و خلق و خو نیز می تواند ناشی از مسائل دیگری مانند عوارض جانبی دارو یا مصرف بیش از حد الکل باشد.
دلایل کاهش تستوسترون در مردان
عدد پایینتر از حد نرمال در آزمایش خون میتواند ناشی از شرایط متعددی باشد، از جمله:
• آسیب به بیضهها
• سرطان بیضه یا درمان سرطان بیضه
• اختلالات هورمونی
• عفونت
• اچ آی وی/ایدز
• بیماری مزمن کبد یا کلیه
• دیابت نوع 2
• چاقی
• افزایش سن
• بیماری ها
• تغذیه نامناسب
• مصرف سیگار و الکل
• اعتیاد و سوء مصرف مواد
علائم کاهش سطح تستوسترون در مردان
• کاهش میل جنسی
• مشکلات نعوظ
• حجم مایع منی کم
• ریزش مو
• خستگی
• از دست دادن حجم عضله
• افزایش چربی بدن
• کاهش تراکم استخوان
• تغییرات خلقی
• تاثیر بر حافظه
• بیضه کوچک
• کم خونی
علائم بالا بودن میزان تستوسترون در مردان
همانگونه که کاهش سطح تستوسترون در مردان مشکلاتی را برای بدن ایجاد می کند، بالا بودن میزان آن نیز باعث ایجاد اختلال و بیماری می شود. مردانی که سطح تستوسترون بسیار بالایی دارند ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
• آکنه
• رفتارهای پرخاشگرانه یا پرخطر
• افزایش قابل توجه موهای زائد بدن
• سردرد
• مشکلات قلبی یا کبدی
• فشار خون بالا
• میل جنسی بسیار بالا
• افزایش غیرطبیعی اشتها
• ناباروری
• بی خوابی
• کاهش کیفیت و کمیت اسپرم
• نوسانات خلقی
• بزرگ شدن پروستات، که ممکن است باعث مشکل در دفع ادرار شود
• تورم پاها
سطح تستوسترون و افزایش سن
با افزایش سن، میزان هورمون تستوسترون در مردان کاهش مییابد. تأثیرات کاهش تدریجی هورمون تستوسترون در مردان در سالهای اخیر توجهات بیشتری را به خود جلب کرده است. این پدیده با عنوان «هیپوگنادیسم» ناشی از افزایش سن (هیپوگنادیسم دیرهنگام) نیز شناخته میشود.
پس از ۴۰ سالگی، غلظت تستوسترون در بیشتر مردان سالیانه ۱٫۶٪ کاهش مییابد. روند کاهش تستوسترون موجب میشود تا معمولا قبل از ۶۰ سالگی «هیپوگنادیسم» در مردان شناسایی شود.
تقریبا ۴ مرد از هر ۱۰ مرد زیر ۴۵ سال، به «هیپوگنادیسم» مبتلا هستند. از سال ۲۰۱۲ به بعد شمار مردان مسنی که در آنها پایین بودن تستوسترون تشخیص داده شده، ۱۷۰ درصد افزایش یافته است. پایین بودن تستوسترون با افزایش مرگ و میر در مردان مسن ارتباط دارد.
علائم «هیپوگنادیسم» ناشی از افزایش سن عبارت اند از:
• کاهش کیفیت نعوظ، مخصوصا در شبها
• کاهش میل جنسی
• نوسانات خلقی
• کاهش عملکرد شناختی
• خستگی، افسردگی و عصبانیت
• کاهش تودهی عضلات و قدرت بدنی
• کاهش موهای بدن
• تغییراتی در پوست
• کاهش توده استخوان و تراکم مواد معدنی استخوان
• افزایش چربی شکمی
«هیپوگنادیسم» ناشی از افزایش سن، علاوه بر اختلال در عملکرد جنسی، احتمال بروز سندروم متابولیک و بیماری های قلبی-عروقی را نیز افزایش میدهد.
چگونه پزشکان هیپوگنادیسم را تشخیص می دهند؟
هیپوگنادیسم با آزمایش های خونی که سطح تستوسترون را در بدن اندازه گیری می کند، تشخیص داده می شود. نتایج آزمایش هورمون تستوسترون مشخص میکنند که آیا سطح این هورمون با توجه به جنسیت و سن فرد در حالت نرمال قرار دارد، یا بالا و پایین است؟
میزان هورمون تستوسترون طبیعی در مردان بالغ:
در رده سنی ۱۹ تا ۴۹ سال: ۲۴۹- ۸۳۶ نانوگرم در دسیلیتر (ng/dL)،
رده سنی ۵۰ سال به بالا: ۱۹۳- ۷۴۰ نانوگرم در دسیلیتر (ng/dL).
اگر سطح تستوسترون شما پایین باشد چه گزینه هایی وجود دارد؟
درمان جایگزینی تستوسترون در حال حاضر فقط برای مردانی که هیپوگنادیسم در آنها تشخیص داده شده است مورد تایید FDA است. استفاده از تستوسترون درمانی به طور فزاینده ای در ایالات متحده رایج است و بیش از دو میلیون مرد این درمان را دریافت می کنند. هر مردی از مصرف جایگزین های تستوسترون سود نمی برد. تستوسترون در اشکال مختلف، از جمله مواد موضعی مانند ژل، کرم که از طریق پوست جذب می شوند، قرص و تزریق عضلانی موجود است. گاهی نیز از روش گلوله هایی که با جراحی مستقیماً زیر پوست قرار می گیرند، استفاده می شود.
عوارض جانبی درمان جایگزینی تستوسترون (TRT) چیست؟
اثرات طولانی مدت احتمالی هنوز ثابت نشده است، اما شواهد علمی وجود دارد که نشان می دهد ممکن است بر سلامت قلب و عروق، سرطان پروستات و سینه و اختلالات خواب مانند آپنه خواب تأثیر بگذارد. همچنین خطر پلی سیتمی وجود دارد که به نوبه خود خطر لخته شدن خون و سکته را افزایش می دهد.
افرادی که تستوسترون مصرف می کنند در صورت وجود علائم حمله قلبی یا سکته مغزی باید فوراً به پزشک مراجعه کنند، مانند:
• درد قفسه سینه
• تنگی نفس یا مشکل در تنفس
• ضعف در یک قسمت یا یک طرف بدن
• لکنت زبان
بررسی سطح تستوسترون در مردان
در طی یک معاینه فیزیکی، پزشک شما موهای بدن شما، اندازه سینهها و آلت تناسلی، و اندازه و همسانی بیضهها و کیسه بیضه را بررسی خواهد کرد. پزشک ممکن است برای تشخیص بهتر، تومور هیپوفیز که یک علت نادر تستوسترون کم است را بررسی کند.
پزشک همچنین از آزمایش خون برای تعیین اینکه آیا میزان کل تستوسترون شما کم است، استفاده کند. محدوده طبیعی به طور کلی 300 تا 1000 نانوگرم در دسی لیتر است، اما این بستگی به آزمایشگاهی دارد که آزمایش را انجام میدهد. برای تشخیص تستوسترون کم، ممکن است به بیش از یک آزمایش خون ناشتا (7-10 ساعت) و گاهی اوقات تست هورمونهای غده هیپوفیز نیاز داشته باشید.
اگر علائم تستوسترون کم را دارید، ممکن است پزشک مشاوره با یک متخصص غدد را توصیه کند. این متخصص هورمونها میتواند به یافتن علت کمک کند. با پزشک خود در مورد سوابق پزشکی خود، تمام داروهای تجویزی و تجویز نشده که در حال حاضر مصرف میکنید، مشکلات جنسی و هرگونه تغییر عمده در زندگی خود، صحبت کنید.
نقش تستوسترون در سلامت زنان
بدن زنان به اندازه بدن مردان تستوسترون تولید نمی کند. این هورمون در تخمدان ها و غدد فوق کلیوی تولید می شود. زنان به مقادیر کمی از آن به عنوان بخشی از ترکیبی از هورمون هایی نیاز دارند که خلق و خو، سطح انرژی، میل جنسی و عملکردهای بدن را به آرامی حفظ می کند.
زنان ممکن است در نتیجه سطح تستوسترون پایین یا بالا دچار مشکلات سلامتی شوند. برخی از زنان یائسه کاهش سطح تستوسترون را تجربه می کنند که می تواند باعث کاهش میل جنسی شود. سطوح پایین تستوسترون همچنین می تواند باعث سایر مشکلات سلامتی مانند خستگی و افزایش خطر پوکی استخوان و شکستگی شود.
سطح بالای تستوسترون در زنان نیز می تواند مشکلاتی ایجاد کند. تستوسترون بالا در زنان می تواند منجر به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) شود، وضعیتی که خطر سیکل های قاعدگی نامنظم یا غایب، ناباروری، رشد موهای زائد، مشکلات پوستی و سقط جنین را افزایش می دهد. سطوح بالای تستوسترون در زنان، چه ناشی از سندرم تخمدان پلی کیستیک باشد یا به دلیل بیماری دیگری، می تواند باعث بیماری های جدی مانند مقاومت به انسولین، دیابت، کلسترول بالا، فشار خون بالا و بیماری قلبی شود.
میزان هورمون تستوسترون طبیعی در زنان بالغ:
در رده سن ۱۹ تا ۴۹ سال: ۸- ۴۸ نانوگرم در دسیلیتر (ng/dL)،
رده سن ۵۰ سال به بالا: ۲-۴۱ نانوگرم در دسیلیتر (ng/dL).
دیدگاه