انواع روش‌های جرم جعل

جعل و تزویر عبارتند از ساختن نوشته و یا سند یا ساختن مهر و امضاء اشخاص رسمی‌و غیر رسمی‌، خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تاخیر سند نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته ای به نوشته دیگر یا به کار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر اینها به قصد تقلب.

انواع شیوه جعل

جعل در یک نگاه کلی به سه شیوه به شرح ذیل اعمال می گردد.

الف) ایجاد تغییرات

در این روش در مندرجات کارت و مشخصات دارنده آن اعم از نام، نام خانوادگی، شماره شناسنامه، تاریخ تولد یا تاریخ های مندرج دیگر، مرجع صادر کننده، محل تولد و غیره، تغییراتی اعمال می شود و سپس از آن سوءاستفاده می شود.

ب) استفاده از مدارک شناسایی غیر و یا تغییر و تعویض مشخصات آن

ارائه مدرک شناسایی شخص دیگر جهت دستیابی به اسناد یا منافع دیگر و یا تسهیلات، بدون دست بردن و تغییر در مشخصات مدارک اولیه و یا تنها با تعویض عکس مدرک، شخص اقدام به سوءاستفاده از کارت دیگری می نماید. نظیر این که شخص ممنوع الخروجی با ایجاد تغییرات در مدارک شناسایی خود، اقدام به تهیه گذرنامه نموده و از کشور به اسم فرد دیگری خارج می گردد.

ج) تغییر مفادی

در این شیوه جاعل سعی می کند، مفادِ سندی را هنگام تنظیم، تهیه، نوشتن، ثبت و یا چاپ تغییر دهد. همان گونه که قبلاً اشاره شد، در این نمونه جعل، اگر سند از نوع رسمی باشد، غالباً بخاطر محدودیت دسترسی اغیار، اغلب توسط کارمندان، مامورین و افسرانی انجام می گیرد، که یا مسئولیت تنظیم سند را بر عهده دارند و یا امکان دسترسی به تهیه سند را دارا می باشند و کمتر توسط دیگران صورت گرفته، اگرچه توسط غیرکارمندان هم جعل مفادی صورت گرفته و این بخاطر دسترسی به امکانات چاپ و تهیه آرم و نشان ها از طریق سایت ها و غیره، کار را بر جاعلین آسان ساخته است.

مصادیق جعل اسناد

1- ساختن نوشته یا سند

سند عبارت است از نوشته ای که در مقام اقامه دعوی یا دفاع از آن قابلیت استناد دارد. البته باید توجه داشت برای اینکه نوشته ای سند محسوب شود نیازی نیست تا از آن نوشته در دادگاه استفاده گردد بلکه باید آن نوشته قابلیت استناد داشته باشد. برای مثال شخصی به دیگری مبلغي وجه دستی می دهد و در مقابل از او

رسید دریافت می کند. این نوشته اگر به امضای طرف باشد، قابلیت استناد دارد و سند محسوب می شود. هرچند بین این دو نفر اختلافی حاصل نشود و به مراجعه به دادگاه نیز نیازی نباشد و این رسید صرفا برای یادآوری اخذ شده باشد.

سند بر دو نوع است: سند رسمی و عادی. سند رسمی نوشته ای است که توسط مأمور دولت با رعایت تشریفات قانونی و در حدود صلاحيت مأمور تنظیم شده باشد مانند گذرنامه یا شناسنامه، چنانچه نوشته ای فاقد هر یک از این شرایط باشد، در صورتی که به امضای طرف رسیده باشد سند عادی محسوب می شود مانند

چک، سفته و اجاره نامه های عادی. باید توجه داشت که صرف تایپ شدن یک نوشته یا نوشتن در سربرگ های دولتی موجب رسمی شدن سند نمی شود. برای مثال چک،  یک سند عادی محسوب می گردد زیرا گرچه توسط بانک چاپ می شود و در اختیار مشتری قرار می گیرد اما مفاد آن توسط مأمور دولت تنظیم نمی شود

بلکه این کار توسط صاحب حساب انجام و در پایان توسط او امضا می شود. بنابراین چون چک یکی از شرایط تعریف سند رسمی را ندارد (توسط مأمور دولت تنظیم نمی شود)، سند عادی محسوب می شود.

در این مورد جاعل به ساختن یک نوشته یا سند مثل شناسنامه ، گواهی نامه ، گذر نامه ، وصیت نامه و … اقدام می کند .

2- ساختن مهر یا جعل امضای افراد

منظور از امضاء ، هر علامتی است که شخص معمولاً ذیل یک سند یا نوشته برای منتسب کردن آن به خود می گذارد.

با توجه به روش های گوناگونی که افراد در به دست گرفتن قلم دارند، هر شخص در قسمت های خاصی از حروف و کلمات به قلم فشار می آورد و بر عکس، در قسمت های دیگر با ملایمت قلم را بر روی کاغذ حرکت می دهد. استفاده از قلم نزد افراد، مختلف است. بنابراین هر چقدر هم که

جاعل حرفه ای باشد، معمولا در تیرگی و روشنی بخش های مختلف كلمات، بریدگی ها، انحراف ها، نقطه های آغاز و پایان کلمات و ... و به طور کلی بین امضا و نوشته فرد جاعل با امضا و نوشته واقعی تفاوت وجود دارد که این امر توسط کارشناس مسلط تشخیص داده می شود. پیشرفت های علمی نیز باعث شده که امروزه با

استفاده از علوم و تکنیک های پیشرفته و به خدمت گرفتن رایانه، تشخیص و تمييز امضا و نوشته مجعول (نوشته جعلی): نوشته واقعی آسان شده است.

مهر معمولا از جنس چوب، فلز و مانند آنهاست و دارای نوشته ها و علایمی است که همانند امضا انتساب یک سند یا نوشته را به دیگری ثابت می کند. مانند مهر ادارات دولتی، شرکت های تجاری یا اشخاص عادی.

3- خراشیدن یا تراشیدن

خراشیدن و تراشیدن معمولاً با چاقو یا تیغ انجام می گیرد. تفاوت این دو در این است که در خراشیدن بخشی از حروف یک کلمه یا رقم از بین می رود اما در تراشیدن کل کلمه یا عدد محو می شود .

در عمل خراشیدن جاعل، بخشی از یک کلمه را محو می کند مثلا با حذف حرف (ن) کلمه نبود را تبدیل به بود می کند ولی در عمل تراشیدن جاعل كل كلمه را محو می کند مثلا نام یکی از خریداران را از سند بیع یا قولنامه محو می نماید.

4- قلم بردن در نوشته

در قلم بردن لزوماً چیزی به سند یا نوشته اضافه نمی شود، بلکه با استفاده از قلم قسمت های از یک سند یا نوشته ناخوانا یا دچار خط خوردگی می شود.

5- اضافه کردن – الحاق

در این مورد چیزی به سند اضافه می شود مثلا رقمی در مقابل چک گذاشته شده یا با افزودن یک حرف به یک کلمه، آن را به کلمه دیگری تبدیل می کنند. برای مثال با افزودن (ی) به كلمه (حسن) آن را به (حسین) تبدیل می نمایند.

6- از بین بردن یا سیاه کردن یا اثبات قسمتی از نوشته

مقصود از محو کردن، پاک کردن بخش هایی از یک نوشته با وسایلی مثل مداد پاک کن، لاک غلط گیر یا سایر مواد شیمیایی است.

منظور از اثبات، خارج کردن سند از بطلان است مثل اینکه مهر باطل شد را از روی قبض پرداخت وجه پاک کنند.

7- تقدیم یا تاخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی آن

منظور این است که شخصی پس از تنظیم شدن یک سند، تاریخ مندرج در آن را به عقب یا جلو بیاندازد. مثلا تاریخ سفته را از ۸۲/۴/۱ به ۸۳/۲/۴ تبدیل کند.

8- الصاق نوشته ای به نوشته دیگر

در اینجا جاعل بخش هایی از یک نوشته را به بخش هایی از نوشته دیگر پیوند داده و منضم می کند به نحوی که حالتی بوجود می آید که خواننده آن را نوشته ای واحد تصور می کند. برای مثال امضایی از یک نوشته را به متن یک پیش نویس که امضا نشده ضمیمه کرده و می چسباند.

9- به کار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن

در این حالت جاعل مهر فرد دیگری (مثل مهر یک شرکت، اداره یا یک فرد عادی) را بدون اجازه صاحب آن مورد استفاده قرار می دهد و آن را در ذیل یک نوشته یا سند به کار می برد.

نمونه هایی از جعل اسناد

جعل اسناد هویتی : مدارکی هستند که برای تعیین هویت افراد و شناسایی آنها در جامعه بکار می‌روند و شامل شناسنامه و کارت ملی ، گذرنامه ، گواهینامه ، پایان خدمت یا معافیت از خدمت ، مدارک شناسایی صنفی ، کارت شناسایی ادارات دولتی و غیره است .

جعل شناسنامه : شناسنامه سندی است رسمی‌که احوال شخصیه هر فرد آن گونه که در دفاتر ثبت احوال درج می‌شود بر آن نوشته شده و به صاحب آن داده میشود .

جعل گذرنامه : سندی است که از طرف ماموران صلاحیت دار دولت جهموری اسلامی‌ایران ( مذکور در قانون گذرنامه ) برای مسافرت اتباع ایران به خارج و یا اقامت در خارج و یا مسافرت از خارج به ایران صادر می‌شود .

جعل گواهینامه رانندگی : عبارت از اجازه نامه است که برای رانندگی وسایل نقلیه از طرف مقامات صلاحیت دار به نام اشخاص صادر می‌گردد و مدارکی جهت اثبات و گواهی دارا بودن شاخص های قانونی رانندگی توسط افراد می‌باشد.

جعل کارت پایان خدمت یا معافیت از خدمت : سندی است که برای افراد ذکوری که خدمت ضرورت سربازی را سپری کرده اند صادر می‌شود و کسانی که بنا به دلایل مصرح در قانون قادر به اعزام به خدمت وظیفه نمی‌باشند به عنوان معاف از خدمت ضرورت منظور و به جای کارت پایان خدمت ، کارت معافیت از خدمت به آنان

تحویل می‌گردد  .

جعل مدرک شناسایی صنفی : منظور مجموعه مدارکی است که ارگانها و نهادهای مختلف جامعه به کارکنان خود صادر نموده که طبق عرف و رویه جامعه علاوه بر مشخص نمودن شغل و صنف دارنده به عنوان مدرک احراز هویت نیز کاربرد دارد ، مانند کارتهای شناسایی ادارات دولتی و غیره .

جعل کارت ملی :  سند شناسائی اتباع ایرانی است که توسط سازمان ثبت احوال می گردد و در آن مشخصات فردی، شماره ملی،‌کدپستی و محل سکونت دارنده کارت درج می‌گردد.