گاز اشک آور چیست؟
گاز اشک آور اصطلاحی عامیانه برای ماده‌ای شیمیایی است که به واسطه‌ی تحریک چشم، دهان، گلو، ریه‌ها و پوست به طور موقت باعث ایجاد اختلال در عملکرد انسان می‌شود. بر اساس اطلاعات مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در ایالات متحده (CDC)، پرکاربردترین ترکیبات مورد استفاده در گاز اشک‌آور شامل کلروبنزیلیدن مالونونیتریل (chlorobenzylidenemalononitrile که بعضاً به نام گاز CS نامیده می‌شود) و کلروآستوفنون (chloroacetophenone یا CN) می‌باشد.
شکل رایج دیگر گاز اشک آور، اسپری فلفل است که حاوی کپسایسین می‌باشد؛ ماده‌ی محرکی که عامل اصلی تند بودن فلفل است.
عامل CS با هدف قرار دادن گیرنده‌ی خاصی که بر روی سلول‌هایی به نام TRPA1 یافت می‌شود باعث ایجاد احساس درد در سیستم عصبی می‌شود. سیستم ایمنی بدن انسان به محض تماس این عامل با بدن آن را به عنوان ماده‌ی خارجی شناسایی کرده و تلاش می‌کند محرک را با استفاده از مایعاتی مانند اشک و مخاط بیرون کند که همین موجب ایجاد ناراحتی بیشتر می‌شود.
گاز اشک‌آور در تئوری می‌تواند به مدت ۳۰ دقیقه منجر به درد چشم، تاری دید، سرفه و آبریزش شود؛ اما در صورت قرار گرفتن در معرض آن در زمانی طولانی‌تر یا شدت بیشتر، اثرات آن می‌تواند بسیار سخت‌تر باشد.
یک بررسی پزشکی که در سال 2016 در مورد اثرات گاز اشک‌آور انجام شد نشان داد که این گاز می‌تواند منجر به سوختگی پوست، تاول‌زدگی، خفگی، استفراغ و خونریزی شود. این موضوع به ویژه در صورت نزدیک شدن تماس با چشم بسیار ناخوشایند بوده و می‌تواند باعث پارگی، خونریزی، سوزش قرنیه و حتی آسیب به عصب چشمی شود. مرگ و میر ناشی از تماس با گاز اشک‌آور نادر است، اما در مورد آن بارها سخن به میان آمده است.
موارد استفاده از گاز اشک آور
نارنجک های اشک آور یکی از سلاحهایی است که امروزه در نیروهای پلیس کاربرد فراوانی دارد. نارنجک اشک آور که با تولید گازهای شیمیایی باعث سوزش شدید و آب ریزش در چشم و بینی و ایجاد احساس خفگی شدید در انسان می شود، از آن اغلب برای دور کردن و متفرق کردن تظاهر کنندگان و معترضان حکومتی و در مواردی خاص، در میادین جنگی برای خارج کردن دشمن از سنگرها و خانه های تیمی و بازداشت کردن آنها استفاده می شود.
در به كار گيری گاز اشک آور در كنترل اغتشاش و استفاده بهينه از اين عوامل، پلیس(فرمانده) بايد اولاً اختيارات خاص استفاده از اين عوامل را داشته باشد. ثانياً بتواند بر اساس وضعيت منطقه، كميت عوامل، جو، وسعت آشوب و نيت آشوبگران طرح و برنامه مناسبی داشته باشد.
فرمانده بايد بر اساس تجزيه و تحليل از وضعيت موجود و با استفاده از تخمين روشهای عملكردی، عامل كنترل شورش و نيازهای مهماتی را فراهم كند.
عوامل كنترل اغتشاش عواملی هستند كه در مأموريت های تاكتيكی محدود و متوسط برای پوشش منطقه و همچنين در مأموريتهای ضد شورش شهری برای بر هم زدن نظم و اجتماع شورش كنندگان؛ جلوگيری از شورش فزاينده يا متفرق كردن اجتماعات غير قانونی و خارج كردن نفرها از سنگرها، پناهگاه ها و ساختمان ها بكار برده می شوند. از اين عوامل برای آموزش در رزمايش يگان های خودی نيز استفاده می شود.
اثرات گاز اشک آور
اثرات کوتاه مدت گاز اشک آور
اثرات فوری گاز اشک آور بر روی چشم عبارتند از:
- اشک آوری، سوزش و قرمزی چشم
- تاری دید
- سوزش و تحریک در دهان و بینی
- مشکل در بلعیدن
- تهوع و استفراغ
- تنفس دشوار
- سرفه کردن
- خس خس سینه
- سوزش پوست
- بثورات
همچنین ممکن است فردی احساس سفتی قفسه سینه کند، یا احساس خفگی کند.
اثرات گاز اشک آور باید طی 15-20 دقیقه از بین برود.
علاوه بر قرار گرفتن در معرض گاز اشک آور در بدن، قوطی هایی که برای شلیک این مواد استفاده می شوند نیز می توانند باعث آسیب شوند. آنها ممکن است گرم باشند و باعث سوختگی شوند. در اثر ضربه های کنیستر ممکن است به صورت ، چشم یا سر آسیب برسد.
اثرات طولانی مدت و خطر مرگ
اگر فردی ناحیه ای را که گاز اشک آور وجود دارد ترک کند و علائم وی بلافاصله بعد از آن از بین برود ، احتمال آسیب دیدگی طولانی مدت در او کم است. با این حال، دانشمندان هنوز در مورد اثرات ماندگار گاز اشک آور بر روی بدن اطلاعات کافی ندارند.
قرار گرفتن در معرض گاز اشک آور در فضای بسته، یا به مقدار زیاد، ممکن است اثرات جدی بر سلامتی داشته باشد. این شامل:
- گلوکوم
- نابینایی
- سوختگی شیمیایی
- نارسایی تنفسی
افراد مبتلا به بیماری های تنفسی پس از قرار گرفتن در معرض گاز اشک آور بیشتر در معرض خطر علائم جدی هستند. این شرایط شامل آسم و بیماری انسدادی مزمن ریوی است. همچنین این خطر وجود دارد که باعث شود فرد تنفس را متوقف کند.
خطر صدمه ناشی از گاز اشک آور در داخل خانه بیشتر از خارج است. گاز اشکی که در داخل آن گیر می کند ، می تواند تماس فرد با این مواد شیمیایی را افزایش دهد.
شلیک چند گلدان اشک آور می تواند غلظت گاز اشک آور را در هوا افزایش دهد. این ممکن است علائم شدیدتری ایجاد کند.
تاریخچه استفاده از گاز اشک آور
گاز اشک آور نخستین بار در جنگ جهانی اول (۱۹۱۸ – ۱۹۱۴) توسط ارتش فرانسه برای بیرون راندن دشمن از سنگر به کار گرفته شد. اما استفاده از آن از سال 1997 در درگیری‌ها و جنگ‌های بین‌المللی غیرقانونی شده است.
در قرارداد ١٩٢٥ ژنو، گازهای اشك آور جزء سلاح هاي شيميایی محسوب شده و استفاده از هر گونه سلاح شيميائي را برخلاف قوانين بين المللي دانسته اند. در سال ١٩٦٩ در نشست عمومي سازمان ملل، هشتاد كشور به اين مصوبه رأي مثبت دادند. ولي واقعيت اين است كه امروزه بر خلاف ساير عوامل شيميائی، كاربرد گازهای اشك آور در بيشتر نقاط دنيا رايج است. به عبارت ديگر در زمان صلح از بين عوامل شيميایی نظامی، استفاده از گازهای اشك آور بيشترين كاربرد را دارد و همواره يكی از روشهای متداول عمليات آرام سازی در اكثر كشورها به خصوص مناطق بحران خيز بوده و هست.
استفاده از گاز اشک آور CSدر سال 1960 به عنوان عامل اشک آور انتخابی نیروهای پلیس شناخته شده است و به عنوان سلاحی برای کنترل اغتشاشات در زندان ها و شهرها، و پراکنده کردن عاملان و شرکت کنندگان در اغتشاشات و تظاهرات در سطح شهرها مورد استفاده قرار گرفت.
اشك آورها به علت نداشتن خاصيت كشندگی و آثار سوء جسمی (در شرايط كاربرد مناسب) جزء مهمترين گازهای كنترل اغتشاش محسوب می شوند.
در کنوانسیون جهانی سلاح‌های شیمیایی آمده: «هر کشور عضو متعهد می‌شود از عوامل کنترل شورش به عنوان جنگ‌افزار استفاده نکند» که در آن عوامل کنترل شورش چنین تعریف شده: «هر نوع ماده‌ی شیمیایی که در جدول قید نشده باشد و در فاصله‌ی کوتاهی در انسان منجر به تحریک حواس پنج‌گانه و تأثیرات فیزیکی ناتوان‌کننده شود به طوری که پس از مدت کوتاهی از پایان تماس فرد با آن، از بین برود.» با این حال، این کنوانسیون کاربردهای داخلی گاز اشک‌آور علیه غیرنظامیان را پوشش نمی‌دهد؛ بنابراین استفاده از آن در مقابل معترضین به عنوان روش «کنترل شورش» از نظر قوانین بین‌المللی عادلانه محسوب می‌شود.
دیدگاه