هویت چیست؟ | انواع هویت | سبک های هویت برزونسکی

هویّت یا کیستی به مجموعه نگرش‌ها، ویژگی‌ها و روحیات که یک فرد و آنچه وی را از دیگران متمایز می‌کند، گفته می‌شود.

تعریف لغوی هویت

فرهنگ معین، هویت را اینگونه تعریف میکند: هستی، وجود، آنچه موجب شناسایی شخص باشد، شناسنامه.

هویت چیست؟

هویت انسانی، مقوله‌ای اجتماعی است. همه انسانها به هنگام تولد، فارغ از اینکه در کجای زمین به دنیا می‌آیند و یا از چه تعلق قومی و قبیله‌ای برخوردارند، دارای ویژگی‌های یکسان نوع انسانی، در میان انواع موجودات زنده هستند و هیچ گونه تفاوت ماهوی با یکدیگر ندارند؛ بنابراین، مقوله هویت انسانی که در دوران رشد و تکوین انسان در جامعه شکل می‌گیرد، کاملأ اجتماعی و جامعه شناسانه است و ربطی به خون و نژاد و رنگ پوست و... ندارد.

عوامل زيادی بر شـكل‌گيری هـويت نـقش دارد كه عبارتند از: عوامل شناختی، عوامل مربوط به‌ والدیـن‌، عـوامل مـربوط‌ بـه مـدرسه، عـوامل اجتماعی- فرهنگی، ترتیب تولد و فاصله سنی فرزندان در خانواده، رفتار نوجوان و خیال‌پردازی نوجوانان. تأثير زمينه‌هاي اجتماعی- فرهنگی بر چگونگی شكل‌گيری هويت‌ نوجوانان‌ از‌ ساير عوامل بيشتر است.

رسانه‌های نـوين، از سويی به تقويت و ارتقای وحدت و يكپارچگی هويت‌ها و از ديگر سو ‌‌به‌ چند‌پارگی و تنوع‌يافتگی آنان كمک كرده‌اند. پديده‌ای كه می توان آن را نوعی بريكولاژ رسانه‌ای (به معنی فرآیندی است که به وسیله ی آن مردم با جذب سوژه هایی از میان طبقات مختلف اجتماعی، هویت های جدید فرهنگی خلق می کنند.) ناميد‌.

در دنيای معاصر به‌ واسطه رخنه‌كردن وسايل ارتباط نوين در تار و پود جـامعه، هـويت كه‌ قبلاً محول و معين بود، اينك دايماً در حال تغيير، تحول و بحران است.

هويت دارای انواع، سطوح و سلسله مراتب‌ مختلفی است. هويت فردی (شخصی)، هويت ملی، هويت دينی، هويت خانوادگی، هويت اجتماعی، هويت جنسيتی، هويت فرهنگی، هـويت تـمدنی.

انواع هویت

1. هویت فردی

هویت هر فردی عبارت است از مجموعه خصوصیات و توانمندی ها و صفات نیک و بد او که باید با هم در نظر گرفته شوند و همین مسأله سبب می شود که در جهت تضعیف نقاط ضعف و بدی ها و تقویت نقاط قوت و خوبی ها و پویایی هویت اقدام شود. هویت فردی شامل سه بعد شخصیتی و صنفی و باطنی است.

2. هویت تمدنی

تمدن یعنی سبک زندگی مجموعه‌ای از انسان‌ها که در یک دورهٔ تاریخی در یک منطقهٔ جغرافیایی زندگی می‌کردند و دارای اهداف مشترکی بودند و دستاوردهای خاصی داشتند. این هویت به شناخت و باور تاریخ و پیشرفت جامعۀ فرد برمی گردد.

3. هويت دينی

عبارت است از تعريف شخص از‌ خود‌ براساس داشتن تعلق نسبت به دينی خاص به همراه ملاحظات ارزشی و احـساسی مـرتبط با آن.

4. هويت جنسيتی

این هویت نيز شـامل، آگاهی از نقش جنسیتی خود‌ و آشنا‌ شدن‌ با مسؤولیت‌ها و وظایفی که بـه واسـطه جـنسیت فرد (مرد یا‌ زن بودن) بر عهده فرد گذاشته خواهد شد، می‌شود.

5. هويت ملی

به معنای احـساس تـعلق و وفاداری به عناصر و نمادهای مشترك‌ در اجتماع ملی (جامعه كل) است. مهم‌ترين عناصر و نمادهای ملی كه سبب شناسايی و تمايز می شوند عبارتند از: سرزمين، دين و آيين، آداب و مناسک، تاريخ، زبان و ادبيات، مـردم و دولت. در درون يک اجـتماع‌ ملی، ميزان تعلق و وفـاداری اعـضا به هر يک از عناصر و نمادهای مذكور، احساس هويت ملی آن ها را مشخص می سازد.

6. هویت اجتماعی

هویت اجتماعی ، مقوله‌ای انسانی است. همه انسان ها به هنگام تولد، فارغ از اینکه در کجای زمین به دنیا می‌آیند و یا از چه تعلق قومی و قبیله‌ای برخوردارند، دارای ویژگی‌های یکسان نوع انسانی، در میان انواع موجودات زنده هستند و هیچ گونه تفاوت ماهوی با یکدیگر ندارند؛ بنابراین، مقوله هویت انسانی که در دوران رشد و تکوین انسان در جامعه شکل می‌گیرد، کاملاً اجتماعی و جامعه شناسانه است و ربطی به خون و نژاد و رنگ پوست و … ندارد.

7. هويت خانوادگی

منظور از هويت خانوادگی، تعيين نسبت ميان نوجوان و خانواده او‌ است‌ و اين‌كه‌ چه پيوندهايی ميان آن ها وجود‌ دارد؟ خانواده‌ نوجوان‌ از دو جنبه برای او حايز اهميت است: ابتدا بعد مرجعيت و سنديت خانواده و جنبه دوم، كثـرت ارتـباط‌ های نوجوان و والدين در درون نهاد‌ خانواده‌ است. هويت فردی (شخصی) به معنای ادراک شخص از نگرش‌ها، توانايی ها و استعدادها می باشد.

سبک های هویت برزونسکی

سبک هویت یکی از موضوعات مهم روان شناسی رشد به شمار می‌رود به طوری که در سال های اخیر توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده است. برزونسکی (۱۹۹۹) فرض کرده است که افراد دارای وضعیت های هویتی مختلف در فرایندهای اجتماعی- شناختی که برای حل مسائل شخصی، تصمیم‌گیری‌ها و فرایند شکل گیری هویت استفاده می‌کنند، با یکدیگر تفاوت دارند. برزونسکی (۱۹۹۹) برای پردازش اطلاعات مربوط به هویت سه سبک ارائه کرده است. این سه سبک عبارتند از: سبک اطلاعاتی، سبک هنجاری و سبک سردرگم یا اجتنابی.

1. سبک هویت اطلاعاتی

افراد دارای سبک اطلاعات مدار درگیر فرآیند خودکاوشگری فعال هستند و به جست و جو، پردازش و ارزیابی اطلاعات مربوط به خود می­پردازند؛ این افراد نیاز بالایی به شناخت و پیچیدگی شناختی احساس می ­کنند، کم تر در جستجوی تایید و تصدیق دیگران هستند، به قضاوت های خود اعتماد دارند و در برخورد با موقیت های مبهم و افراد جدید پذیرش بالایی دارند (مغانلو و همکاران، ۱۳۸۸). این افراد به طور فعال اطلاعات مربوط به خویش را جستجو می‌کنند، ارزیابی می‌نمایند و مورد استفاده قرار می­ دهند.

2. سبک هنجاری

افراد دارای سبک هنجاری به سئوالات هویت و موقعیت های تصمیم گیری با پیروی از تجویز­ها و انتظارات افراد مهم پاسخ می‌دهند. تحقیقات نشان می‌دهد که آن ها نیز هشیار و بشاش هستند اما برای ابهام تحمل کمی ‌دارند و نیاز قوی به ساختار و حصار شناختی دارند مطابق با الگوی ارائه شده از سوی مارسیا، این افراد به عنوان هویت زودرس طبقه ­بندی می­شوند و روش حل مسأله را برتر می‌دانند. این افراد به سئوالات هویت و موقعیت های تصمیم گیری با پیروی از تجویز­ها و انتظارات افراد مهم پاسخ می­ دهند.

3. سبک سردرگم یا اجتنابی

افراد دارای سبک سردرگم یا اجتنابی از رویارویی با مسائل مربوط به هویت دوری می‌کنند، رفتارشان بر پایه عوامل موقعیتی و لحظه­ای تنظیم می­ شود و از راهبردهای ضعیف اسنادی و شناختی استفاده می­کنند. این افراد از رویارویی با مسائل و تصمیم های شخصی بیزارند.