گردشگری موسیقی سنتی در ایران
گردشگری به صورت عام و گردشگری موسیقی به صورت خاص از مباحثی است که در سالهای اخیر در صنعت گردشگری مطرح شده و مورد توجه کشورها قرار گرفته است. این موضوع در کشورهایی همچون ایران که دارای تمدنی کهن و تاریخ غنی از موسیقی هستند بسیار با اهمیت است.
موسیقی سنتی ایران
افلاطون در تعریف موسیقی میگوید : موسیقی یک ناموس اخلاقی است که روح به جهانیان و بال به تفکر و جهش به تصور و ربایش به غم و شادی و حیات به همه چیز می بخشد. به عبارت دیگر موسیقی مجموعه ای از نظام اصوات و ترکیب امواج مختلف به نحوی که به گوش خوشایند آید و باعث افزایش هوش، رفع خستگی، روشن بینی و تعادل جسم و روح شود .
موسیقی ایران در سه دوره قابل تقسیم است: 1-عصر باستان 2 -موسیقی بعد از اسلام 3 -دوران صفویه
1- موسیقی ایران در عصر باستان
تاریخ رسمی ایران را از زمان مادها تا پایان سلسلۀ ساسانیان حدود 1500 سال می دانند. بر این اساس اولین نشانه های رسمی وجود موسیقی را زمان به تخت نشستن دیاکو نخستین پادشاه ماد شاهد هستیم که، شادی و سرور برپا شد و نوای کوس و شاخهای شیپوری در فضای ایران به صدا درآمد . این نوع موسیقی شاید به شاخه های محلی از یکسو و موسیقی رزمی از سوی دیگر بیشتر نزدیک باشد.
2- موسیقی ایران پس از ورود اسلام
پس از عزیمت یزدگرد سوم و غلبۀ اعراب بر ملت ایران، تحولات فرهنگی و ارزشی زیادی رخ داد. موسیقی نیز تحت تأثیر این جریانات قرار گرفت و قسمت زیادی از شاهکارهای اساتید موسیقی (مثل باربد و نکیسا) فراموش شد. نهی شدن موسیقی به واسطۀ قوانین شرع مقدس، توجه طبقات ممتاز به این هنر را کاهش داد. ولی فرم ها و فرهنگ مزبور ادامه یافت و هنر و صنعت قدیمی پایۀ فرهنگ هنری جدید شد. در دورۀ خلفای راشدین تا اوایل حکومت عباسیان موسیقی در ایران، مورد تحریم واقع شده بود.
در این دوره، عناصر ایرانی به درون حکومت عباسیان رخنه کردند و کم کم به احیای آداب و رسوم و موسیقی ایرانی پرداختند. به همت گروهی از حکمای ایرانی در قرن چهارم رسالۀ «اخوان الصفا» در کلیۀ علوم از جمله موسیقی به رشتۀ تحریر درآمد. از مطالب این رساله بر می آمد که آنها موسیقی را در کاهش درد، شفای بیماران و تهذیب اخلاق مؤثر می دانستند. این نشان از جایگاه موسیقی نزد حکما و فیلسوفان داشت.
موسیقی حتی توسط ایرانیان با الحان محزون به عزاداری ها و دسته گردانیهای روز عاشورا برای احترام به امام حسین (ع)، وارد شد. این موضوع نشان از به کارگیری آن در فعالیت های مقدس و دینی داشت. آغاز موسیقی علمی در ایران به زمان فارابی منصوب شده است. کتاب «الموسیقی الکبیر» به عنوان یک نمونه علمی، در دو جلد به بررسی وزن، صوت، فواصل، الحان و عقاید فلسفی پرداخت.
در قرن سوم و چهارم یعنی دوران طاهریان، صفاریان، سامانیان، آل زیار و آل بویه، ایرانیان درصدد رهایی از سلطۀ اعراب برآمدند. بنابراین به احیای رسوم، تشریفات و ترغیب هنرمندان پرداختند که این امر موجب رشد و پیشرفت موسیقی شد. در دورۀ غزنویان و سلجوقیان موسیقی اهمیت ویژهای یافت. شاهنامه در این عصر متولد شد و موسیقی مذهبی از جمله تعزیه و نوحه خوانی رایج شد. تیموریان با جلب شاعران و ادیبان و هنرمندان و موسیقیدانان به رونق دربار خویش افزودند. بیشتر شاهان و بزرگان این سلسله، شاعر، موسیقیدان، هنرمند و هنرپرور بودند.
3- موسیقی دوران صفوی
با ظهور صفویان و رواج مذهب شیعه، موسیقی ایران مورد تحریم قرار گرفت. بنابراین حمایت اجتماعی خود را از دست داده و دچار انحالل و زوال شد . بررسی این سه دورۀ تاریخی نشان می دهد که موسیقی در ایران دارای تاریخچۀ غنی و ریشه داری است. هرچند گاه با توجه یا عدم توجه پادشاهان و حاکمان دچار نوساناتی شده است، اما جایگاه آن در فرهنگ ایران را نمی توان نادیده گرفت.
گردشگری و موسیقی
گردشگری و موسیقی واژۀ (Tourism) از دو بخش ترکیب یافته است : تور (Tour ) به معنای سفر، گشت، مسافرت، سیاحت و پسوند ism که اشاره به مکتب یا اندیشه ای فلسفی، مذهبی، سیاسی، ادبی و غیره دارد. بنابراین توریسم یعنی مکتبی که پایۀ فکری آن مبتنی بر سفر و گشتن است. در مجموع گردشگری همراه با جا به جایی از مبدأ به مقصد و بازگشتن به مبدأ است، بنابراین طی کردن سیری دایره وار در آن مطرح است. گردشگری براساس مبنا و هدف به گروههای مختلفی تقسیم می شود. گردشگری فرهنگی به معنای حرکت انسان و جداشدن او از مکان زندگی معمول با هدف دیدار از جاذبه های فرهنگی است. هدف آن به دست آوردن اطلاعات و تجربۀ جدید برای ارضای نیازهای فرهنگی است.
در هر کشوری، نشانه هایی از فرهنگ در موسیقی، رقص، تئاتر، شعر، ادبیات، حرکت تصاویر، تلویزیون ها، مراسم و جشنواره ها وارد شده که جلوه ای از بهترین ارزش های منطقه برای عرضه است. عرضه ای که به شکل گیری بازدید و سفر منتهی می شود . بازدید از منابع فرهنگی و میراثی بیشترین رشد را در صنعت گردشگری داشته و در کشورهای در حال توسعه، رشد سریع آن به عنوان ابزاری برای کاهش فقر و توسعۀ اقتصادی جامعه به حساب آمده است.
اندیشمندان، گردشگری فرهنگی و گردشگری میراث را دو بخش مکمل و متداخل می دانند که در بسیاری از موارد این دو به جای یکدیگر به کار رفته است. در زمان های قدیم بیشتر منابع گردشگری-فرهنگی شامل سایت های تاریخی و بناهای باستانی بود. اما امروزه میراث ناملموس که میراث معنوی است، بسیار مورد توجه قرارگرفته و تلاش های فراوانی در جهت حفظ و حراست از آن صورت گرفته است. لازم به ذکر است که در سالهای اخیر میراث معنوی کشورها به عنوان بخش پیشروی فرهنگی در آمیخته های بازاریابی گردشگری شناخته شده است.
گردشگر هنری به عنوان یکی از گونه های گردشگری میراث، با هدف دیدن اجراهای هنری است. هنرهای متعالی غالباً مخاطبانی را جذب می کنند که انگیزۀ آنها، توجه به ارزش های منزلتی یا جایگاه اجتماعی است. این گونه از گردشگری، گروه های نسبتاً کوچک ولی پرخرج گردشگران را به خود جذب می کند و شیوه ای با اعتبار برای ترویج و توسعۀ گردشگری در بسیاری از مناطق و مقاصد است. شرکت کنندگان در این سفرها از سایر اشکال هنری برای بهبود تجربه بازدید خود غافل نمی شوند.
گردشگری موسیقی
عمل بازدید از یک شهر یا منطقه به منظور و با هدف اصلی تماشا و شرکت در جشنواره ها و کنسرت های موسیقی و فرهنگی و یا تجربه موسیقی آن مقصد را گردشگری موسیقی میدانند. گردشگر موسیقی یعنی شخصی که مبادرت به سفر داخلی یا بین المللی به منظور شرکت در رویداد موسیقی )اغلب به عنوان تماشاگر)، تجربه آیین های موسیقی محلی و بازدید از سایت ها و موزه های مرتبط با موسیقی را می نماید.
اصالت، هویت و اجرا سه رأس مثلث سیاست های گردشگری موسیقی برای جذب مخاطب است. این سه مفهوم نمایش دهندۀ جغرافیایی فرهنگ موسیقی به صورت منطقه ای و فرامنطقه ای در حوزۀ گردشگری است. مطالعه در این عناصر مشخص می کند که اولاً موسیقی منطقه ای در نگاه گردشگران چگونه ارزیابی می شود و ثانیاً از گردشگری موسیقی آن حوزه ی فرهنگی چگونه استقبال می شود.
در سالهای اخیر به علت تنوع سفر، توسعۀ امکانات سفر و دسترسی به اینترنت، گردشگران با مقاصد متنوعی روبه رو هستند. در این میان گردشگرانی تحت عنوان گردشگران «نوگرا» ظهور کرده اند. اینها افرادی با اطلاع و آگاهی فرهنگی بالا و توان تجزیه و تحلیل بیشتر نسبت به مسائل فرهنگی و زیست محیطی به حساب می آیند. هواداران این نوع گردشگری در پی جایگزینی برای سبک های معمول و سنتی گردشگری هستند. آنها به دنبال هتل های بزرگ و مجهز و مطابق با استانداردهای بین المللی نیستند. آنها ترجیح می دهند در منزل مردم اقامت گزیده و با ارزش ها و شیوه های زندگی آنها بهتر آشنا شوند.
گردشگری موسیقی از گونه های تجربه محور است که با دارابودن اصالت، هویت و بستر تعاملات فرهنگی قابلیت جذب گردشگران نوگرا را داراست.
منبع: گردشگری مبتنی بر موسیقی سنتی : ابزار، هدف یا وسیلۀ مدیریت مقصد - نیلوفر راستگو
دیدگاه