هیپوکندریا یا خود بیمار انگاری: زندگی در سایه ترس از بیماری‌ های واهمه‌ آور

خودبیمارانگاری یا هیپوکندریا چیست؟

خودبیمارانگاری یا هیپوکندریا نوعی از اختلال اضطرابی است و به معنای اشتغال ذهنی دائم به خاطر ترس از بیمار شدن و ابتلا به یک بیماری می‌باشد. فرد مبتلا به هیپوکندریا، کوچک‌ترین نشانه‌های جسمانی را بیماری تلقی می‌کند و پزشک نیز نمی‌تواند او را قانع کند که بیمار نیست. افراد دارای این اختلال با کوچک‌ترین نشانه‌های فیزیکی یا روانی که خودشان تنها تشخیص می‌دهند، نگران سلامت و ابتلا به بیماری می‌شوند سپس به این باور می‌رسند که یک بیماری جدی دارند که نیازمند درمان است. مراجعه به پزشک و انجام آزمایش‌ها نمی‌تواند آن‌ها را قانع کند.

درعلم روانپزشکی به شخصی که از سلامت بدنی برخوردار است ولی خود را بيمار می انگارد هيپوکندرياک يا خودبيمارانگار گويند. تشخيص اين حالت زمانی صورت می گيرد که شخص طی حداقل شش ماه عليرغم اطمينان خاطر از لحاظ پزشکی، خود را متقاعد نموده که بيمار است و يا می ترسد که بيمار باشد.

دو نوع خودبیمار انگاری وجود دارد:

نوع اول آن‌هایی هستند که همه‌ی احساسات فیزیکی را بسیار بیشتر از افراد معمولی حس می‌کنند. آن‌ها پایان همه‌ی احساسات روزانه مثل سردی دستان، رودل یا پرش پلک چشم را مرگ می‌دانند. اینترنت به بروز این مشکل دامن می‌زند، چراکه باعث می‌شود افراد به سادگی درباره علائمشان بخوانند و تصور کنند که آن‌ها را دارند.

اما نوع دوم سوماتیک هستند، آن‌ها علائم واقعی دارند – که فروید آن را «هیستری تبدیل» می‌نامد. درگیری‌های روانی به تجربیات بدنی تبدیل می‌شود که می‌تواند از تپش قلب تا فلج اندام متغیر باشد.

خودبیمارانگارها، زمانی که پزشک تلاش می‌کند تا روند‌های غیرضروری را کاهش دهد، آزمایش‌های بیشتری را درخواست می‌کنند.  آن‌ها به پزشکان مختلف مراجعه می‌کنند که این مدیریت مسئله را دشوار می‌سازد. هزینه‌های درمان خودبیمارانگاران ممکن است ۱۰ برابر بیشتر از میانگین هزینه‌های پزشکی عموم مردم باشد. افراد مبتلا به خود بیمار انگاری، سالانه حدود یک میلیارد دلار بابت انجام آزمایشات پزشکی و درمان‌های غیرضروری هزینه می‌کنند.

پزشکان اغلب با افراد خودبیمارانگار دچار مشکل می‌شوند، چرا که این بیماران در تقاضای خود برای درمان، بسیار لجوج و مصر هستند. اما پزشکان نمی‌توانند علت پزشکی برای این علائم پیدا کنند. آن‌ها نه تنها با مراجعه به پزشک اطمینان پیدا می‌کنند، بلکه همچنین به خاطر اینکه پزشک در یافتن ریشه مشکلات آن‌ها ناتوان است، عصبانی می‌شوند و اغلب پزشکان را به بی کفایتی متهم می‌کنند.

علل ابتلا به هیپوکندریا یا خودبیمارانگاری

اصلی ترین علل به وجود آمدن اضطراب بیماری عبارتند از:

1. داشتن والدین به شدت محافظه کار

مادری که مرتباً کودک را به دلیل کشف زخم، بیماری و... وارسی می‌کرده و دائما نگران سلامتی کودک بوده باعث می‌شود تا این حساسیت بیش از حد به کودک منتقل شود و او این رفتار را یاد بگیرد.

2. تجربه ناگوار خود بیمارانگاری

ممکن است در گذشته برای خود فرد یا نزدیکانش مشکل جدی در زمینه سلامتی به وجود آمده باشد و درنتیجه باعث شده باشد تا فرد نگران این باشد که مبادا به بیماری مبتلا شود و پس از آن دچار اضطراب بیماری شود.

3. نفع ثانویه

نقش مریض داشتن باعث می‌شود تا فرد از مراقبت، دلسوزی و همدلی دیگران بهره مند شود. همچنین بیمار بودن باعث می‌شود تا فرد از کارهای روزمره خود دست بکشد و به بهانه بیمار بودن آن‌ها را انجام ندهد. این مساله می‌تواند برای فرد بسیار خوشایند باشد در نتیجه باعث تقویت هیپوکندریا می‌شود.

4. تفکرات سوگیرانه

افرادی که تفکر "فاجعه انگاری" دارند، نشانه‌های ساده جسمانی را نشانه یک بیماری خطرناک تلقی می کنند و معتقدند حتما یک بیماری جدی دارند. این اشتباه در فرایند تفکر ممکن است سبب ابتلا به خود بیمار انگاری شود. گاهی برخی از این عوامل می‌تواند مشکلات بسیار زیادی را برای فرد به وجود آورد و حتی به گونه‌ای تبدیل به وسواس فکری شود.

علائم اختلال هیپوکندریا یا خودبیمارانگاری

فرد خودبیمارانگار دائما از احتمال ابتلا به بیماری در هول‌ و هراس است و حتی حالات طبیعی بدن (مثلا قاروقور شکم) یا علائم جزئی (مثلا یک جوش پوستیِ بی‌اهمیت) را نشانهٔ ابتلا به عارضه‌ای جدی تلقی می‌کند. ازجمله سایر علائم اختلال اضطراب بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دغدغهٔ فکری در مورد احتمال ابتلا به بیماری

• نگرانی از بابت اینکه مبادا فلان علائم، هرقدر هم جزئی، نشانهٔ ابتلا به عارضه‌ای جدی باشند

• احساس فوریِ زنگ خطر در مورد وضعیت سلامتی

• آسوده‌خاطر نبودن حتی وقتی در معاینات یا آزمایش‌های پزشکی مورد خاصی تشخیص داده نمی‌شود

• نگرانی شدید در مورد احتمال ابتلا به بیماری خاصی که در سابقهٔ خانوادگی فرد وجود دارد

• نگرانی شدید از بابت احتمال بیمارشدن تا جایی‌ که روی عملکردهای روزمرهٔ فرد اثر بگذارد

• مراجعهٔ مداوم به پزشک برای معاینات بالینی

• خودداری از مراجعه به پزشک به‌دلیل ترس از تشخیص بیماری

• پرهیز از مردم، اماکن و فعالیت‌های گوناگون به‌دلیل ترس از بیمارشدن

• حرف‌زدنِ مداوم از وضعیت سلامتی و بیماری‌های احتمالی

• جست‌وجوی مکرر در فضای مجازی برای آگاهی از علائم بیماری‌ها

درمان خودبیمارانگاری یا هیپوکندریا

افراد مبتلا به خود بیمار انگاری، بیشتر از بیماران دیگر در مطب پزشکان و روان پزشکان حضور دارند، زیرا اکثر آن ها باور دارند که دچار یک اختلال روحی و روانی شده اند. برای افراد این چنینی بسیار معمول است که به پزشکان مختلفی برای تأیید سلامتی خود مراجعه کنند. محدود کردن مراجعات او به پزشک یکی از مهم ترین روش هایی است که روان شناسان به کار می گیرند و از آزمایشات و روش های بیشمار آنان برای پیشگیری و درمان، جلوگیری کنند.

روان درمانی یکی از روش های مؤثر برای درمان این بیماران به شمار می رود. در این روش نیز متخصصین بسته به میزان شدت این اختلال در شما و اضطرابی که در طول روز دارید مهارت های مهار این احساسات و کنترل اضطراب را در اختیار شما قرار می دهند.