امروز: سه شنبه, ۲۹ اسفند ۱۴۰۲ برابر با ۰۸ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۱۹ مارس ۲۰۲۴ میلادی
کد خبر: 270269
۲۳۸۵
۱
۰
نسخه چاپی
صلوات

احکام و آثار صلوات (قسمت 3)

امام صادق علیه السّلام فرمود: پدرم امام باقر علیه السّلام مردی را دید که ‌‌به‌ خـانۀ کـعبه آویزان شده و می‌گوید: «اللّهمّ صلّ علی محمّد» پدرم به او فرمود: «یا‌ عبد‌ اللّه‌ لا تبترها ولا تظلمنا حقّنا»؛ این بندۀ خدا صلوات را ناتمام مگذار و در حق ما‌ ستم روا مدار. بگو:«اللّهمّ صلّ علی محمّد و أهـل بـیته»

احکام و آثار صلوات (قسمت 3)
 

پایگاه خبری حقوق نیوز

احکام فقهی صلوات‌ در‌ مذاهب‌ پنج‌گانه

چنانکه گذشت حد اقل وجوب یک بـار صـلوات فـرستادن در عمر،بر شخصپیامبر صلّی‌ اللّه علیه و اله بر هرمکلف،مسئلۀ اتفاقی و بلکه ضروری فـقه اسـلامی اسـت و مشروعیتصلوات‌ فرستادن بر آن حضرت‌ هرگاه‌ نام یا القاب خاص آن حضرت برده شود نیز امری اتـفاقی بـین مـسلمانان است و نیز افزودن کلمۀ «آل» به تبعیت حضرتمحمد صلّی اللّه علیه و اله به اجماع امت اسلامی جـایز اسـت.گرچه‌ در قلمرو شمول آل بر عموم مسلمانان یا وابستگان پیامبر صلّی اللّه علیه و اله یا خویشان و بـستگان آن حـضرت و یـا اهل بیت(خاندان نزدیک) و پنج تن آل عبا و یا امامان معصوم علیهم‌ السّلام‌ اختلاف نـظر وجـود دارد. طبق تمامی آرا، واژۀ آل شامل خمسۀ طیبه و حضرت فاطمه علیها السّلام مـی‌گردد. در حـدیث نـبوی‌ آمده است‌: «یا فاطمة من صلّی علیک غفر اللّه تعالی له و ألحقه بی حیث کنت من الجنّة»؛ ای فـاطمه هرکس بر تو درود و صلوات فرستد خداوند برتر‌ اورا‌ می‌آمرزد و من در هرجای بهشت کـه بـاشم او را بـه من ملحق می‌سازد.

برخی از بزرگان با توجه به احادیث و روایات فراوانی که در منابع شیعه و اهـل سنت در بـیان‌ کـیفر‌ کسانی‌ کمه نام آن حضرت را‌ بشنوند‌ و بر‌ آن حضرت صلوات نفرستند روایت شده، این وعـید و تـهدیدها را امارۀ وجوب دانسته‌اند؛ از جملۀ آنان طحاوی و زمخشری از‌ عامه‌ و شیخ‌ صدوق، فاضل مقداد، محقق کرکی و سید عـلی خـان مدنی‌ و...از‌ خاصه قائل به وجوب صلوات به هنگام شنیدن یا بردن نام پیـامبر صـلّی اللّه علیه و اله می‌باشند، و به‌ آیۀ (لا تـجعلوا دعـاء الرسـولبینکم کدعاء بعضکم بعضا) (نور 63)؛ ای‌ مؤمنان دعـا و فـراخوانی پیامبر صلّی اللّه علیه و اله را همانند صدا زدن برخی، برخی دیگر قرار ندهید و حرمت او‌ را‌ نگهدارید‌.

مشهور فـقیهان ایـن گونه روایات را حمل بر اسـتحباب مـؤکد کرده‌اند‌ و صـلوات‌ رایـکی از بـهترین عبادات دانسته‌اند.

بنابراین، همۀ فقیهان در اصـل وجـوب صلوات در نمازها اتفاق نظر‌ دارند‌، ولی‌ در وجوب و استحباب صلوات در تشهد نماز و خـطبه‌های نـماز جمعه و اذکار نماز میت اختلاف‌ نظر‌ وجـود‌ دارد که به شرح ذیـل مـی‌باشد:

بیشتر بخوانید:

احکام و آثار صلوات (قسمتهای دیگر)

حکم صلوات در تشهد

تشهد یـکی از افـعال‌ و مقارنات‌ نماز‌ است که پس از سجدتین در رکعت دوم و پایان نماز پیش از سلام باید به‌ جا‌ آورده شـود، در بـین مذاهب اسلامی در میان اذکار نـماز جز در ذکـر تـشهد‌، اختلاف‌ مهمی‌ وجـود نـدارد. امامیه و حنابله تشهد اول را واجـب و بـقیۀ مذاهب آن را سنت مؤکده‌ می‌دانند‌ و تشهد آخر را که همراه با سلام است، حنفیان و مالکیان مـستحب و مـذاهب سه‌ گانۀ‌ دیگر‌ واجب می‌دانند.

در مـورد چـگونگی ذکر صـلوات در تـشهد نـمازهای واجب یومیه و نماز آیـات، مشهور‌ فقیهان‌ امامیه صلوات کامل یعنی همراه با آل را در هردو تشهد واجب‌ و ترک‌ عمدی‌ آن را موجب بـطلان نـماز می‌دانند، حنبلیان و شافعیان نیز ترک صـلوات بر پبـامبر صـلّی اللّه عـلیه‌ و اله‌ را‌ در تشهد آخر مـبطل نـماز و در تشهد اول موجب اعاده می‌دانند، ولی حنفیان‌ و مالکیان‌ صلوات را در تشهد پایانی نماز، سنت مؤکد، و تارک آن را عاصی دانسته، اعـادۀ نـماز را در‌ صـورت‌ ترک صلوات واجب نمی‌دانند، با این تفاوت کـه حـنبلیان و امـامیان ذکـر صـلوات را‌ در‌ پایـان تشهد، و بقیه در آغاز پس ازذکر‌ «التحیات‌ للّه‌» می‌آورند.

مشهور میان فقیهان عامه و خاصه آن‌ است‌ که صلوات در تشهد نماز بر خود پیامبر صلّی اللّه علیه و اله نیز واجب‌ بوده‌ و بر آن مـداومت می‌فرمود، چنانکه‌ دارقطنی‌ در سنن‌ خود بابی‌ را‌ با عنوان «ذکر وجوب الصلاة علی‌ النبیّ‌ صلّی اللّه علیه و اله» با 8 روایت آورده است که وجود این نظریه، اولویت‌ وجوب‌ آن را بر دیگران اثبات می‌نماید. جالب‌ این‌ است کـه امـام شافعی ترک‌ صلوات‌ بر پیامبر صلّی اللّه علیه و اله و آل را در تشهد آخربه کلی موجب‌ اعادۀ‌ نماز می‌داند، گرچه در جای‌ دیگر‌ نماز‌،مصلّی صلوات فرستاده باشد‌. همین‌ فتوای شافعی‌ در‌ شعر‌ معروفش آمده است:

یا‌ أهل بیت رسول اللّه حبّکم

فرض من اللّه فی القرآن أنزله

کفاکم من عظیم الفخر‌ أنـّکم‌

مـن لم یصلّ علیکم لا صلاة‌ له‌ :(ای خـاندان‌ پیامبر‌ خدا صلّی اللّه‌ علیه‌ و اله عشق ورزیدن به شما واجبی است که خدا در قرآننازل فرمود و در بزرگی و افتخار شما‌ همین‌ بس‌ که هرکس بر شـما درود نـفرستدنمازش باطل‌ است‌ و یا‌ کـامل‌ نـیست‌.گرچه مخالفان این فتوا بهتحقق امر صلّوا با یک با در عمر و شبه کلام آدمی بودن صلوات و اجماع فقیهان پیش از شافعی و عمل برخی خلفا استناد‌ کرده‌اند، در مقابل مدافعان این عقیده بـه دلایل زیـر استناد جسته‌اند:

1-امر«صلّوا»که در آیۀ (إنّ اللّه و ملائکته یصلّون...) مقرون به «یصلّون» ومصدّر به جملۀ اسمیه شده، دالّ بر وجوب‌ و استمرار‌ صلوات به ویژه در نمازهاست و نیز روایات فراوان اشاره کننده بـه بـدی عاقبت تـارکان این عمل عبادی، مؤید همین معناست؛ نظیر حدیث نبوی: «من قال صلّی اللّه علی محمّد‌ و لم‌ یصلّ عـلی آله لمیجد ریح الجنّة و ریحها توجد من مسیر خمسمائة عام»؛ هـرکس بـگوید درود بر محمد، و بر خاندانش‌ درود‌ نفرستد بوی بهشت را نمی‌یابد‌،درحالی‌ که بوی بهشت از مسیر پانصد ساله به مـشام ‌ ‌مـی‌رسد.

2-نهی از صلوات مبتوره: به نقل ابن حجر پیامبر صلّی اللّه علیه و اله فرمود‌:«لا‌ تصلّوا عـلیّ الصـلاةالبتراء»؛بـر‌ من‌ درود ناقص نفرستید.یاران گفتند:صلوات بتراء چیست؟ پیامبر صلّی اللّه علیه و اله فرمود: شما می‌گویید: «اللّهمّ صلّ عـلی محمّد» و از ادامه خودداری می‌کنید. بل قولوا: «اللّهمّ صلّ علی محمّد و علی آل محمّد‌» و در روایت دیگر از پیغمبر صـلّی اللّه عـلیه و اله نقل شده که فرمود: «لا تصلّوا علیّ صلاة مبتورة بل صلّوا إلی أهل بیتی ولا تقطعوهم، فإنّ کلّ نسب و سبب‌ یوم‌ القیامة منقطع‌ إلا نسبی»؛ بر من صلوات ناتمام نفرستید، بلکه بـر من همراه با خاندانم‌ درود فرستید و از آنان مبرید؛ زیرا هر پیوند نسبی و سببی در قیامت قطع‌ می‌شود‌ مگر‌ خویشاوندی با من.

امام صادق علیه السّلام فرمود: پدرم امام باقر علیه السّلام مردی را دید که ‌‌به‌ خـانۀ کـعبه آویزان شده و می‌گوید: «اللّهمّ صلّ علی محمّد» پدرم به او فرمود: «یا‌ عبد‌ اللّه‌ لا تبترها ولا تظلمنا حقّنا»؛ این بندۀ خدا صلوات را ناتمام مگذار و در حق ما‌ ستم روا مدار. بگو:«اللّهمّ صلّ علی محمّد و أهـل بـیته».

حدیث‌ ابو مسعود انصاری از پیامبر صلّی اللّه علیه و اله که فرمود: «من صلّی صلاة لم یصلّ فیهاعلیّ و لا علی أهل بیتی لم تقبل منه»؛ هرکس نماز گزارد، درآن‌ بر مـن و خـاندانم درود نفرستد،نمازش پذیرفته نمی‌شود.

جالب این است که سیوطی شافعی از دانشمندان قرن دهم، در الدرّ المنثور ذیلآیۀ صلوات،18 روایت را از منابع عامه روایت نموده‌ که‌ در همگی آنها آل محمد در ذکر صلوات تکرار شـده اسـت. فـخر رازی در تفسیر کبیر خود می‌نویسد: «إنـّالدعاء للآل مـنصب عـظیم و لذلک جعل هذا الدعاء خاتمة التشهّد فی الصلاة و قوله‌:اللّهمّ‌ صلّ علی محمّد و علی آل محمّد و ارحم محمّدا و آله...هذا التعظیم لم یوجدفی حقّ غـیر الآل،فـکلّ ذلک یـدلّ علی أنّ حبّ آل محمّد واجب»؛ دعا برای خـاندان‌ پیـامبر‌ صلّی اللّه علیه و اله مقام بزرگی است و به همین دلیل این دعا در پایان تشهد نماز قرار داده شده و نیز پیامبر صلّی اللّه عـلیه و اله فـرمود: «اللّهـمّ صلّ علی‌ محمّد‌ و آل‌ محمّد وارحم محمّدا و آله...» این‌ بزرگداشت‌ در‌ حق غـیر آل پیامبر صلّی اللّه علیه و اله یافت نمی‌شود و همۀ اینها دلالت می‌کند بر اینکه عشق به خاندان پیامبر صلّی‌ اللّه‌ علیه‌ و اله واجـب اسـت.

وی بـه سمع قبول این‌ بیت‌ شافعی را در پاسخ شبهۀ رافضی شدن، نقل مـی‌نماید که سـرود:

إن کان رفضا حبّ آل محمّد

فلیشهدا الثقلان أنّی‌ رافضیّ‌

بیشتر بخوانید:

نگاه حافظ و نیچه به زهد

مقایسه زندگی و آموزه های حلاج با مسیح

 

منبع: صلوات، احکام و آثار آن - سیدرضا موسوی - الهیات و حقوق- شماره 30 

پایگاه خبری حقوق نیوز - دین و اندیشه

 

دیدگاه

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید



کد امنیتی کد جدید