دعاوی در یک دسته بندی کلی به دو نوع حقوقی و کیفری تقسیم میشوند.
تعریف دعوای حقوقی
دعوای حقوقی آن است که اقدام یک فرد در قانون ممنوع شده ولی مجازاتی برای آن تعیین نگردیده است.
دعوی حقوقی دعوای است که تابع قوانین حقوقی از جمله قوانین مدنی در( امور ملکی ،خانواده، ارث، وصیت، بیع،رهن، اجاره، صلح، هبه، ضمانت، ثبتی، تعهدات مالی، تعهدات غیر مالی و به طور کلی و عقود و قراردادها) و تمامی موضوعاتی که تخلف از آن قابل مجازات از نظر قانون نمی باشد و تنها الزام به انجام تعهدات(مالی و غیر مالی) در آن مطرح و مطالبه می شود و مرجع رسیدگی به آن دادگاه حقوقی می باشد.
دعوای حقوقی بایستی که حتما در برگه ی مخصوصی که دادخواست نام دارد، نوشته شود والا به آن رسیدگی نمی گردد. بعد از نوشتن دادخواست فرد بایستی که آن را مستقیم به دادگاه بدهد. بیشتر شکایت های حقوقی بایستی از طریق وکیل دادگستری مطرح گردد. برای طرح دعوای حقوقی بایستی متناسب با ارزش مالی آن تمبر باطل نمود. در این نوع شکایت از برگه ای به نام اخطاریه استفاده می شود. در صورتی که خوانده در موعد و تاریخ رسیدگی به موقع حاضر نگردد دادگاه بدون جلب نظر و اظهارات وی اقدام به رسیدگی و صدور رای می نماید. شما در دعاوی حقوقی درصورتی که از دعوای خود صرف نظر کنید ختم رسیدگی اعلام می شود و دعوا خاتمه می یابد.
در دعاوی حقوقی شما برای طرح شکایت حقوقی نیاز دارید تا دادخواست خود را در قالب فرم مخصوص چاپی تکمیل کنید و با ارائه و ثبت آن در دادگاه حقوقی امکان پیگیری و مطالبه درخواست وجود خواهد داشت.
دادگاه برای دعوای حقوقی ( شکایت حقوقی) مجازاتی در نظر نگرفته و تنها مرتکب را به پرداخت حقوق قانونی طرف مقابل یا انجام تکلیف ملزم می سازد
به عنوان مثال کسی که از مفاد قرارداد خود تخطی میکند و یا در حالی که خانه خود را فروخته است از تحویل آن امتناع مینماید، در حالی که مرتکب عملی خلاف قانون یا قرارداد شده است، اما مرتکب جرم نشده است و نمیتوان از او شکایت کیفری کرد و وی را به حبس یا مجازات محکوم کرد؛ ولی میتوان علیه او دعوای حقوقی مطرح کرد و او را ملزم به اجرای مفاد قرارداد یا پرداخت خسارتی که به دیگری وارد شده است نمود.
تعریف دعوای کیفری
دعوی کیفری شکایتی است که تابع قوانین کیفری و مجازات اسلامی ایران می باشد. دعاوی کیفری در دادسرا مطرح مراحل مقدماتی و تحقیقات و صدور قرار به دادگاه کیفری و انقلاب اطلاعات جهت رسیدگی و صدور رای ارجاع می شود.
از جمله دعاوی کیفری می توان به( کلاهبرداری، خیانت در امانت، فروش مال غیر، سرقت، جعل، رابطه نامشروع، ایجاد مزاحمت، توهین و افترا، تهدید، تجاوز به عنف، جرایم رایانهای، ترک انفاق، ضرب و جرح، قتل، مواد مخدر، رشوه، قاچاق کالا و ارز و....) به طور کلی هر موضوعی که در قانون جرم شناخته می شود و برای آن مجازات تعیین شده اشاره کرد.
برای طرح شکایت کیفری الزامی در ارائه آن به صورت فرم مخصوص چاپی وجود ندارد و شما می توانید یک برگه و ورقه معمولی که شامل تمام اطلاعات لازم از جمله نام و نام خانوادگی، آدرس، شغل شاکی و مشتکی عنه به همراه خواسته و توضیح آنچه اتفاق افتاده و دلایل و مدارک و مستندات باشد نسبت به طرح شکایت کیفری اقدام کنید.
در دعاوی کیفری برای دعوت از طرف شکایت(مشتکی عنه یا همان کسی که شکایت بر علیه اوست) از احضاریه استفاده می شود و فرد احضار شده موظف است در موعد مقرر خود را به مرجع قضایی معرفی کند در صورت عدم معرفی امکان جالب و فراهم شده و دستور جلب صادر می شود.
در برخی موارد چون( افساد فی الارض، سرقت مسلحانه، اختلاس، ارتشا، محاربه، زنا، قاچاق مواد مخدر، قاچاق کالا و ارز، اخلال در نظام بانکی و اقتصادی، تهدید و توهین به مقامات دولتی، تخریب اموال عمومی، تشویش اذهان عمومی....) به طور کلی تمام جرایمی که جنبه عمومی دارند، حتی در صورتی که در پرونده کیفری، شما از شکایت خود صرف نظر کنید و آن را پس بگیرید این امکان وجود دارد به جهت جنبه عمومی آن جرم پرونده بسته و خاتمه پیدا نکند و نسبت به جنبه عمومی جرم مورد پیگیری و تغیب کیفری و مجازات قرار بگیرد.
در دعاوی کیفری هزینه دادرسی در هر مرحله از رسیدگی مشخص و ثابت است.
مراحل رسیدگی به شکایت کیفری
رسیدگی قضائی در دادگستری چند مرحله دارد:
- مرحله طرح شکایت وشروع تحقیقات
- مرحله رسیدگی ابتدائی دادگاه اولیه
- مرحله رسیدگی تجدید نظری
برخی پرونده ها هم قابلیت شکایت حقوقی و هم قابلیت دعوای کیفری را دارد
برخی از شکایت ها هم قابلیت طرح دعوای حقوقی و هم کیفری را دارند. یعنی اگر متهم باعث وارد آمدن خسارتی به شاکی شده باشد، برای وی علاوه بر طرح شکایت کیفری، دعوای حقوقی هم مطرح می گردد. البته خلاف این موضوع صادق نبوده و نمی توان هر شکایت حقوقی را در قالب شکایت کیفری مطرح نمود. مثل برخی چک ها که هم قابلیت حقوقی و هم قابلیت کیفری دارند.
تفاوت دعوای حقوقی و کیفری
یکی از مسائلی که مراجعین دادگستری زیاد با آن مواجه هستند، تفکیک دو عنوان کیفری و حقوقی است در زیر مهمترین تفاوت های این دو دعوا بررسی می گردد:
1-دعوای کیفری مربوط به عملی است که برای مرتکب آن، دادگاه مجازات تعیین میکند ولی برای دعوای حقوقی دادگاه مجازاتی درنظرنمیگیرد و فقط مرتکب عمل رابه دادن حقوق قانونی دیگران یا انجام تکالیفش ملزم می سازد.
2- شکایت کیفری را درهرکاغذی میتوان تنظیم و به مرجع قضایی برد، ولی شکایت حقوقی حتماٌ باید در کاغذ مخصوصی بنام دادخواست نوشته شود وگرنه مورد پذیرش قرار نمیگیرد .
3- شکایت کیفری را برای رسیدگی باید ابتداء به مرجعی بنام دادسرا برد و بعد از انجام تحقیقات در کلانتری و دادسرا، جهت رسیدگی به دادگاه فرستاده میشود. ولی دادخواست حقوقی باید به صورت مستقیم به دادگاه برده شود.
4- شکایتهای کیفری را بدون استفاده از وکیل هم میتوان در دادگستری مطرح کرد، ولی اکثر شکایتهای حقوقی باید توسط وکیل دادگستری مطرح شود.
5- برای مطرح کردن شکایت کیفری(ازهرنوعی که باشد) فقط یک تمبر ۵۰۰۰تومانی لازم است که در دادگستری برروی آن زده میشود، ولی برای طرح شکایت حقوقی، باید به تناسب ارزش مالی که راجع به آن دعوا مطرح شده یک ونیم درهزار تمبر باطل کرد.
6- پرونده بسیاری از شکایتهای کیفری حتی با پس گرفتن شکایت از طرف شاکی هم بسته نمی شوند(مثل شکایت راجع به رشوه، قتل، زنا و.. ) اما شکایتهای حقوقی با پس گرفتن دعوا از طرف شکایت کننده، خاتمه مییابند.
7- درشکایت های کیفری، به شکایت کننده شاکی گفته میشود و به طرف او متشاکی یا مشتکی عنه و یا متهم گفته میشود و به موضوع پرونده نیز اتهام میگویند. اما در شکایتهای حقوقی، به شکایت کننده خواهان میگویند، به طرف او خوانده گفته میشود و به موضوع پرونده هم خواسته میگویند.
8- برای دعوت کردن طرف شکایت کیفری(متهم) به دادگاه برگه ای بنام احضاریه برای او فرستاده میشود ولی برای دعوت کردن طرف شکایت حقوقی(خوانده) از ورقه ای بنام اخطاریه استفاده میکند.
9-در شکایت کیفری، اگر متهم (مشتکی عنه)به احضاریه توجه نکند و در وقت تعیین شده خود را به مرجع قضایی معرفی نکند. او را جلب و به اجبار به دادگستری میبرند ولی در شکایتهای حقوقی اگرخوانده به موقع حاضر نشود، منتظر او نمیمانند و ممکن است حق را به خواهان بدهند.
10- دردعواهای کیفری بدون وکیل هم میشود به حکم دادگاه اعتراض و خواستار ارسال پرونده به دادگاه تجدید نظر شد ولی در دعواهای حقوقی فقط وکیل دادگستری باید به وسیله دادخواست تجید نظر درخواست تجید نظرخواهی کند.
دیدگاه