اختلال موکنی یا تریکوتیلومانیا | کندن افراطی موها از هر نقطه ی بدن

اختلال موکنی یا تریکوتیلومانیا، با مو کندن افراطی و برگشت پذیر که آسیب معناداری برای فرد به دنبال دارد مشخص می شود.

اختلال موکنی یا تریکوتیلومانیا

اختلال موکنی (تریکوتیلومانیا) عبارت است از کندن مداوم مو از هر نقطه از بدن که منجر به از دست دادن مو و پریشانی فرد مبتلا می‌شود. کندن مو می‌تواند از سر و یا مژه باشد. بنابراین درمان اختلال موکنی شامل درمان کندن مو و درمان کندن مژه و یا هر نقظه دیگر از بدن می‌باشد.

افراد در حین کندن احساس آرامش می‌کنند، ولی پس از انجام عمل اغلب به‌خاطر اجبار در موکنی و نتیجه‌ای که عمل موکنی برای آنها به‌وجود می‌آورد، دچار مشکل می‌شوند. وسواس موکنی (تریکوتیلومانیا) نوعی اختلال در کنترل تکانه است.

بر اساس کتاب DSM5، وجود نشانه‌های زیر دلالت بر اختلال وسواس موکنی (تریکوتیلومانیا) دارد:

1. کندن مداوم موی سر که منجر به از دست دادن مقدار قابل توجه مو شود.

2. تلاش بی‌وقفه برای توقف یا کاهش عمل موکنی.

3. مو کندن منجر به پریشانی و مشکلات جدی در روابط اجتماعی، شغلی و یا دیگر حوزه‌های مهم عملکرد شده است.

4. عمل موکنی نباید ناشی از مصرف مواد و یا مشکلات دیگر پزشکی باشد.

اکثر افرادی که دارای مشکل اختلال موکنی (تریکوتیلومانیا) هستند، ترجیح می‌دهند آن را پنهان کنند. اختلال موکنی (تریکوتیلومانیا) در عملکرد فرد اختلال زیادی ایجاد می‌کند؛ از جمله آنکه آنها قادر نیستند بدون پوشاندن نقاطی از بدن که موهای آن را کنده‌اند، در اماکن عمومی ظاهر شوند، در روزهای بارانی یا در باد و طوفان از موقعیت‌های اجتماعی اجتناب می‌کنند، به استخر نمی‌روند، وقت زیادی را صرف کندن مو می‌کنند و بناچار مداوماً تاخیر دارند.

گروهی از افراد آگاهانه موهای خود را می‌کنند. به‌طور مثال، در حالیکه در آینه نگاه می‌کنند، با دقت بعضی موهای خود را جدا کرده و می‌کنند. گروهی دیگر بدون آگاهی و به‌طور اتوماتیک موهای خود را می‌کنند و تنها پس از آنکه موهای خود را کندند، از عمل خود آگاه می‌شوند.

اختلال موکنی (تریکوتیلومانیا) در فرد باعث ایجاد احساس شرم، خجالت و گناه می‌شود. این احساسات، ترس از قضاوت دیگران را به‌وجود می‌آورد. بنابراین فرد از تعاملات اجتماعی اجتناب می‌کند و به تنهایی متمایل می‌شود. تنهایی و عدم تعاملات اجتماعی باعث می‌شود فرد افکار منفی بیشتری پیدا کند و با مشکل خود تنها بماند که زمینه را برای افسردگی و اضطراب در فرد مهیا می‌کند. اضطراب به‌وجود آمده در یک سیکل معیوب، مجدداً موکنی بیشتر را باعث می‌شود.

در یک تحقیق صورت گرفته بر روی ۸۹۴ نفر، ۸۴ درصد اعلام کردند که وسواس موکنی (تریکوتیلومانیا) آنها با اضطراب ارتباط دارد. باقی نیز بیان کردند با افزایش اضطراب، موکندن آنها نیز افزایش می‌یابد. اضطراب دلیل ایجاد اختلال موکنی (تریکوتیلومانیا) نمی‌باشد، اما در افرادی که دارای این مشکل هستند اضطراب راه‌انداز موکندن است.

افرادی که اختلال موکنی (تریکوتیلومانیا) دارند، به‌دلیل آنکه فکر می‌کنند تنها آنها به این مشکل دچارند، احساس شرم و خجالت می‌کنند. درحالیکه تحقیقات نشان می‌دهد ۱ تا ۳ درصد از جمعیت در طول عمر خود تجربه اختلال موکنی (تریکوتیلومانیا) را داشته‌اند و این یعنی در جمعیت ۸۰ میلیونی ایران، حدود ۸۰۰ هزار تا ۲٫۴ میلیون نفر به این مشکل مبتلا هستند.

اختلال موکنی (تریکوتیلومانیا) در همه سنین می‌تواند اتفاق بیفتد، ولی به‌طور میانگین سن آغاز آن بیشتر بین ۹ تا ۱۳ سال است و بیشترین میزان شروع بین ۱۲ تا ۱۳ سالگی می‌باشد. موکندن در هر زمانی می‌تواند اتفاق بیفتد، ولکن معمولاً در هنگام مطالعه، دراز کشیدن، رانندگی، گوش دادن به سخنرانی و در کل زمان‌هایی که فرد منفعل است، بیشتر اتفاق می‌افتد.

علائم اختلال موکنی

یکی از ویژگی های اصلی اختلال موکنی، کندن موی خود فرد به طور مداوم است. کندن مو می تواند در هر منطقه از بدن که در آن مو رشد می کند، رخ دهد بطوری که شایع ترین قسمت ها عبارتند از پوست سر، ابرو و پلک ها. مناطقی که کمتر شایع هستند شامل موهای بالاتنه، مناطق شرمگاهی و یا زیر بغل فرد است.

دیگر نشانه های اختلال موکنی

1. تلاش های مکرر فرد برای کاهش یا توقف کندن مو ها

2. کندن مو باعث ایجاد پریشانی و اختلال در فعالیت های اجتماعی، شغلی و یا دیگر زمینه ها می شود

3. افزایش احساس تنش قبل از کندن مو و یا هنگامی که فرد تلاش می کند در برابر کندن موهای خود مقاومت کند

4. یک احساس آرامش و تسکین تنش پس از کندن موها

5. از دست دادن قابل توجه مو ها

6. بازی کردن با موهای کنده شده یا بازی کردن با آنها روی صورت یا پوست بدن

7. گاز گرفتن، جویدن یا خوردن موهای کنده شده

8. کندن برخی از انواع مو و پشم (مثل پشم فرش)

9. کندن مو اغلب در مکان خصوصی انجام می شود

10. موکنی نباید ناشی از سوء مصرف مواد و یا مشکلات پزشکی دیگر مانند بیماری های پوستی باشد

11. علائم این بیماری را با اختلال روانی دیگری نمی توان تشخیص گذاری کرد

این اختلال معمولاً با اختلالات خلقی، اضطرابی، اختلال خورد و خوراک، انواع اختلال های شخصیت (مخصوصاً اختلال شخصیت خودشیفته، مرزی و وسواسی اجباری) همزمانی قابل توجهی وجود دارد. بین اختلال موکنی و سوء مصرف مواد ارتباط چندانی مشاهده نشده است.

موخواری

موخواری نیز ممکن است بعد از موکنی صورت بگیرد که در این صورت از عوارض جانبی آن می توان به  تشکیل گلوله هایی از مو در معده و روده های فرد و مسدود شدن آنها اشاره کرد.

اغلب کسانی که مشکل اختلال موکنی دارند، ترجیح می‌دهند که آن را از دیگران پنهان کنند. اختلال موکنی در کارکرد فرد در زمینه های مختلف زندکی مشکلات زیادی را ایجاد می‌کند؛ بطوریکه آنها نمی توانند بدون پوشاندن مناطقی از سر، صورت و بدن خود که موهای آن را کنده‌اند، در اجتماع ظاهر شوند. آنها از ورزش اجتناب می کنند و حتی به استخر هم نمی‌روند. از آنجایی که زمان زیادی را صرف کندن موهای خود می‌کنند، دائما زمان قرار ملاقات ها تأخیر دارند.

اختلال موکنی موجب احساس گناه در فرد میی شود که این احساسات، موجب شرم و خجالت شده و به علت ترس از قضاوت دیگران فرد از تعاملات اجتماعی دوری می کند و تمایل پیدا می کند که بیشتر در خلوت خود باشد. این تنهایی و اجتناب از تعاملات اجتماعی موجب تجربه افکار منفی می شود و این افکار زمینه ساز اضطراب و افسردگی در فرد می شوند. در نهایت اضطراب ناشی از افکار منفی موجبات موکنی بیشتر را فراهم می آورد.

میزان شیوع اختلال موکنی

در مورد میزان شیوع اختلال موکنی پژوهشهای محدودی انجام گرفته است .نتایج پژوهشهای فوق میزان ابتلا به اختلال موکنی  در بین نوجوانان و بزرگسالان را بین ۱ تا ۳/۵ درصد برآورد نموده اند .همچینن نتایج این پژوهش ها نشان می دهد میزان شیوع اختلال موکنی در بین جنس مونث بیشتر از میزان شیوع این اختلال در جنس مذکر می باشد به نحوی که در جنس مونث میزان شیوع ابتلا به اختلال موکنی حدود دو برابر جنس مذکر می باشد .بر اساس نتایج یک پژوهشی که تلاش نموده است که میزان ابتلا به اختلال موکنی در جنس مونث و مذکر را مقایسه نماید میزان شیوع این اختلال در جنس مونث حدود ۳ درصد است در حالی که این میزان در جنس مذکر حدود ۱/۵درصد است.

عوارض ناشی از ابتلا به اختلال موکنی

ابتلا به اختلال موکنی با مشکلات هیجانی ، اجتماعی و پزشکی فراوانی همراه است . برای نمونه یکی ازعوارض پزشکی مبتلایان به اختلال موکنی افزایش خطر ایجاد عفونت دربخش های مختلف بدن که موهای آنها کنده شده است می باشد. همچینن بر اساس برخی از برآوردها احتمال دارد در ۲۰ درصد از اشخاصی که بعد از کندن موها اقدام به خوردن آنها می نمایند اختلالات گوارشی به وجود آید. از دیگر عوارض ابتلا به اختلال موکنی ایجاد آسیب قابل توجه در انجام فعالیتهای مختلف شغلی ، تحصیلی و ارتباطی می باشد.

نتایج برخی از پژوهشها نشان می دهد اشخاصی که به اختلال موکنی مبتلا می باشند و شاغل هستند غیبت های های شغلی طولانی دارند و در برخی از اوقات حتی امکان دارد در خطر اخراج از شغل خود نیز قرار گیرند. همچینن معلوم شده است که ابتلا به اختلال موکنی با هزینه های پزشکی زیادی همراه می باشد.

از سوی دیگر بسیاری از کودکان و نوجوانانی که مبتلا به اختلال موکنی می باشند امکان دارد از این موضوع که ممکن است دوستان و یا همکلاسان آنها متوجه از دست دادن موها در آنها گردند بسیار نگران و مضطرب باشند.

انواع روش های کندن موها توسط مبتلایان به اختلال موکنی

اشخاص مبتلا به اختلال موکنی معمولا از یکی از دو شیوه ی خودکار و یا متمرکز شده (Focused ) برای کندن موهای خود استفاده می نمایند . مبتلایانی که از شیوه ی اول استفاده می نمایند زمانی که اقدام به کندن موهای خود می نمایند از این عمل آگاهی ندارند و حالت کندن مو در آنان به صورت خودکار انجام می گیرد . اما مبتلایانی که از شیوه ی دوم استفاده می نمایند موقعی که با محرک های ایجاد کننده ی ناراحتی روبرو می شوند به صورت آگاهانه ای اقدام به کندن موهای بدن خود می نمایند. بر طبق نتایج پژوهش کریستین سان و مک کینز (۱۹۹۴) حدود ۷۵ درصد مبتلایان به اختلال موکنی که درسنین بزرگسالی قرار دارند برای کندن موهای خود از روش خودکار استفاده می نمایند و ۲۵ درصد آنان از روش آگاهانه و یا تمرکز یافته استفاده می نمایند.

​​

درمان اختلال موکنی

اضطراب همواره به عنوان عامل ایجاد و تشدید  این اختلال مطرح می شود، ایجاد محیطی امن و بدون تنش می تواند در روند درمان این اختلال موثر باشد.

افراد نزدیک فرد دارای اختلال باید از سرزنش و یا توبیخ وی بپرهیزند و با روش های حمایتی که توسط درمانگر به آن ها آموزش داده می شود، قرد را یاری کنند.

1. درمان های دارویی

2. داروهای ضداضطراب، ضد افسردگی و آنتی سایکوتیک.

3. درمان های غیر دارویی (روش درمانی شناختی- رفتاری یا CBT)

4. هیپنوتراپی و درمان های رفتاری مثل بیوفیدبک،پایش و کنترل خود، حساس سازی ، معکوس سازی رفتار عادتی و درمان های بیزار کننده.