اختلالات تعادل | علل و علائم اختلالات تعادل چیست؟

 اختلالات تعادل

اختلالات تعادلی فرد را دچار سرگیجه (حسی نظیر چرخش اتاق به دور سر)، بی ثباتی و یا سبکی سر می کنند. ممکن است فرد این گونه احساس کند که اتاق در حال چرخش است و او به زودی نقش بر زمین خواهد شد. این احساسات می توانند در حالت ایستاده، نشسته و حتی دراز کش نیز بوجود بیایند.

بخش های مختلفی از بدن شامل استخوان ها، عضلات، مفاصل، چشم ها، اندام تعادلی گوش داخلی، اعصاب و قلب و عروق باید به صورت طبیعی فعالیت کنند تا تعادل فرد حفظ شود. زمانی که این بخش ها به خوبی کار نکنند شخص احساس عدم تعادل خواهد کرد.

بسیاری از بیماری ها می توانند فرد را دچار عدم تعادل کنند. با این حال، بیشتر اختلالات تعادلی در اثر بیماری‌های درگیر کننده اندام تعادلی موجود در گوش درونی (سیستم دهلیزی) بوجود می آیند.

 علایم اختلالات تعادل

در هنگام ایجاد اختلال تعادل ، فرد برای حفظ موقعیت بدنی خود دچار اشکال می شود، به عنوان مثال ممکن است تصور کند «اتاق می چرخد و ممکن است نتواند بدون تلوتلو خوردن راه برود و یا حتی قادر به بلند شدن از جای خود نباشد. بعضی از نشانه های اختلال تعادل عبارتند از :

- احساس گیجی یا سرگیجه

- به زمین افتادن یا وجود احساس آن

- احساس سبکی (منگی) یا احساس گیج بودن

- تاری دید

- عدم شناسایی موقعیت

- بعضی افراد ممکن است دچار تهوع و استفراغ، اسهال ، غش، تغییر ضربان قلب و فشار خون ، ترس ، اضطراب یا اضطراب حاد و شدید ( پانیک) شوند.

- برخی واکنش ها نسبت به نشانه های عدم تعادل عبارتنداز : خستگی، افسردگی و کاهش تمرکز، نشانه ها ممکن است طی مدت کوتاهی ظاهر و ناپدید شود و یا برای مدت طولانی تر وجود نداشته باشند.

 عوامل ایجاد کننده اختلال تعادل

عوامل زیادی در ایجاد این مشکل نقش دارند که عبارتند از داروها ، عفونت گوش ، آسیب به سر یا هر چیز دیگری که گوش داخلی و مغز را تحت تاثیر قرار می دهد. هنگامی که به سرعت می خواهید بایستید فشار خون پایین می تواند منجر به سرگیجه شود. مشکلاتی که می تواند سیستم اسکلتی یا بصری را تحت تاثیر قرار دهد مانند آرتروز یا عدم تعادل عضلات چشم نیز می تواند باعث اختلالات تعادلی شود. ریسک ابتلا به اختلالات تعادلی با افزایش سن افزایش می یابد.

به طور کلی علل ایجاد اختلالات تعادل عبارتند از:

- عفونت ها (ویروسی یا باکتریایی)

- ضربه سر

- جراحی گوش

- اختلالات گردش خون که بر گوش داخلی یا مغز تأثیر گذاشته باشند.

- بعضی داروها، الكل

- افزایش سن

- بعضی بیماری ها

- اختلالات مغزی

- آسیب دیدگی دستگاه های بینایی یا اسکلتی مثل عدم تعادل عضلات چشم و التهاب مفصلی (آرتریت)

- بیماری حرکت (به مبحث بیماری حرکت در همین فصل مراجعه کنید)

- عفونت و التهاب گوش

- بیماری نوروم آکوستیک

بعضی از اختلالات تعادلی شایع

1- سرگیجه وضعیتی ناگهانی خوش خیم

به صورت سرگیجه کوتاه مدت و شدیدی حس می شود که علت آن تغییر در وضیعت سر است. این نوع سر گیجه ممکن است در هنگام چرخیدن به چپ یا راست در زمان بلند شدن از بستر در هنگام صبح و یا در موقع آنگاه کردن به طرف بالا( مثل برای برداشتن چیزی از روی تاقچه) ایجاد شود. علت این نوع سرگیجه معلوم نیست هر چند ممکن است در اثر عفونت گوش داخلی، ضربه سر یا افزایش سن ایجاد شود.

2- التهاب لابیرنت (لابیرنت)

عفونت یا التهاب گوش داخلی موجب گیجی و کاهش تعادل بدن می شود.

3- بیماری منیر

بیماری منیر یکی از علل ناتوان کننده بروز سرگیجه و عدم تعادل است. این بیماری با سرگیجه، وزوز گوش و گاهی کاهش شنوایی فزاینده همراه است. حملات بیماری اغلب ناگهانی هستند و ممکن است چند دقیقه یا چند ساعت طول بکشند و موجب سرگیجه شدید و عدم تعادل می شوند. بیمار اغلب دچار تهوع و استفراغ و احساس فشار در گوش مبتلا و حرکات پرشی غیر طبیعی چشم ها (نیستاگموس) می شود.

سرگیجه ممکن است به طور مداوم و یا فقط در طول حمله و جود داشته باشد. در بین حمله ها ممکن است شنوایی بهبود یابد ولی در اثر تکرار حملات بدتر می شود. با گذشت زمان تعداد حملات افزایش می یابد. سن شیوع بیماری ۲۰ تا ۶۰ سالگی و میزان ابتلای مردان و زنان یکسان است . بیماری بیشتر در سفید پوستان نژاد قفقازی دیده می شود و ممکن است چند نفر از افراد فامیل مبتلا به آن باشند. پیشگیری از بیماری امکان پذیر نیست.

4. نورونیت وستیبولر

نوعی عفونت عصب دهلیزی (وستیبولر) است که عموما منشا ویروسی دارد. اختلال عملکرد دهلیزی موجب بروز یک حمله ناگهانی منفرد سرگیجه شدید همره با تهوع و استفراغ می شود ولی علایم شنوایی (کاهش شنوایی و وزوزگوش) وجود ندارند. بیماری اغلب در بزرگسالان جوان یا میان سال ایجاد می شود.

5. فيستول پری آنف

عبارت است از نشت مایع گوش داخلی به گوش میانی که ممکن است به دنبال ضربه سر، فعالیت ورزشی، یا به ندرت بدون علت شناخته شده ایجاد شود. در این بیماری پاره شدن پنجره گرد همراه با نشت پری لنف به داخل گوش میانی منجر به کاهش شنوایی حسی عصبی می شود.

6. بیماری حرکت

در این بیماری که به آن کینتوز ( kinetosis) هم گفته می شود عدم هماهنگی میان حرکت درک شده به وسیله سیستم بینایی و حس حرکت سیستم دهلیزی و جود دارد. بر حسب علت، این بیماری را می توان به انواع بیماری دریا ( دریا زدگی) ، ماشین گرفتگی، بیماری شبیه به بیماری حرکت یا فضازدگی (که در فضانوردان ایجاد می شود) تقسیم کرد. گیجی، خستگی و تهوع، شایع ترین علایم بیماری حرکت هستند.

شایع ترین فرضیه درباره علت بیماری حرکت، مکانیسم دفاعی بر ضد سموم عصبی (نور توکسین ها) است. هنگامی که احساس حرکت ( ولی نه دیدن آن) وجود دارد ( به عنوان مثال، در داخل کشتی بدون پنجره)، گوش داخلی احساس حرکت را به مغز انتقال می دهد ولی چشم ها به مغز خبر می دهند که حرکتی در کار نیست چون آن را نمی بینند). در نتیجه این عدم هماهنگی ، مغز نتیجه می گیرد که یکی از این دو مورد، «توهم» است و تصور می کند که این توهم ناشی از خوردن سم است و در نتیجه برای دفع این سم، مرکز استفراغ را تحریک می کند و استفراغ روی می دهد.

 تشخیص اختلالات تعادل

پزشک شما با بررسی سوابق پزشکی و انجام معاینات فیزیکی و عصبی کار خود را شروع خواهد کرد. پزشک برای تعیین این موضوع که آیا علائم شما در اثر مشکلات گوش داخلی بوجود آمده اند یا خیر ممکن است تعدادی آزمایش درخواست کند؛ این آزمایش‌های احتمالی عبارتند از:

- آزمایش شنوایی

مشکل در شنیدن اصوات به طور مکرری با مشکلات تعادلی همراهی دارد.

- آزمایش موقعیت سنجی (Posturography)

پس از مجهز شدن به طناب ایمنی، از فرد خواسته می شود در یک صفحه متحرک در حالت ایستاده باقی بماند. آزمایش موقعیت سنجی نشان می دهد که فرد بیشتر بر کدام یک از بخش های سیستم تعادلی خود متکی است.

- الکتروانسفالوگرافی و نیستاگموگرافی ویدیویی

هر دوی این آزمایش‌ها، حرکات چشم را ثبت می کنند که در عملکرد دستگاه دهلیزی و تعادلی نقش دارند. در الکتروانسفالوگرافی از یک سری الکترود استفاده می شود تا حرکات چشم را ثبت نماید. در نیستاگموگرافی ویدیویی از یک سری دوربین های کوچک برای ضبط حرکات چشم استفاده می شود.

- آزمایش صندلی چرخان

در این آزمایش، حرکات چشم در حالی که فرد بر روی یک صندلی چرخان نشسته است (این صندلی به آرامی می چرخد و توسط کامپیوتر کنترل می شود) مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند.

- مانور دیکس-هالپایک (Dix-Hallpike maneuver)

در این مانور، پزشک سر فرد را به آرامی در جهات مختلف می چرخاند و همزمان چشم های فرد را تماشا می کند تا مشخص نماید که آیا فرد دچار حس کاذب چرخش و حرکت می باشد یا خیر.

- آزمایش پتانسیل میوژنیک القا شده توسط سیستم دهلیزی

در این آزمایش برچسب های حسگر به پیشانی، گردن و زیر چشم ها متصل می شوند تا تغییرات بوجود آمده در انقباضات عضلانی در هنگام واکنش به اصوات متخلف را اندازه گیری کنند.

- آزمایش تصویر برداری

- MRI و CT اسکن

MRI و CT اسکن می توانند هر گونه عامل زمینه ای بوجود آورنده اختلالات تعادلی را شناسایی کنند.

- آزمایشات فشار خون و ضربان قلب

فشار خون بیمار در حالت نشسته و دو تا سه دقیقه پس از ایستادن نیز اندازه گیری می شود تا مشخص شود که آیا فرد دچار کاهش چشمگیر فشار خون می شود یا خیر. همچین ضربان قلب نیز در حالت ایستاده بررسی می شود.

درمان اختلالات تعادلی

روش درمانی مورد استفاده به عامل بوجود آورنده مشکل تعادلی بستگی دارد. درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

- تمرینات ورزشی برای بازتوانی تعادل (بازتوانی دهلیزی)

درمان‌گرانی که در زمینه مشکلات تعادلی آموزش دیده‌اند، مطابق با شرایط بیمار یک برنامه ورزشی و بازتوانی اختصاصی را طراحی می‌کنند.
درمان می تواند عدم تعادل را جبران کند، فرد را به میزان کمتری از تعادل عادت دهد و فعالیت حرکتی وی را حفظ کند. برای جلوگیری از سقوط، درمانگر ممکن است ابزارهای کمک تعادلی نظیر عصا و همچنین راه‌هایی برای کاهش خطر سقوط در منزل را توصیه نماید.

- پروسه های بازیابی

چنانچه فردی مبتلا به BPPV باشد، درمانگر از یک پروسه خاص (موسوم به بازیابی کانالیت) استفاده خواهد کرد. در این روش ذرات شفاف از گوش داخلی خارج می‌شود و در بخش دیگری از آن قرار می‌گیرد. این پروسه، مانور تغییر موقعیت سر را نیز شامل می شود.

- تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی

چنانچه فردی دچار بیماری مینیر یا میگرن باشد، تغییر رژیم غذایی می تواند به بهبود علائم وی کمک کند. ممکن است نیاز باشد تا فرد دریافت نمک را کاهش دهد و از دیگر مواد غذایی محرک نیز کافئین، الکل و ترکیبات خاص پرهیز نماید.

اگر فرد دچار افت فشار وضعیتی است باید مایعات بیشتری دریافت کند و یا از جوراب های فشاری استفاده نماید.

- دارو

اگر فرد دچار سرگیجه شدیدی باشد، به نحوی که ساعت ها یا روزها به طول می انجامد ، احتمالا پزشک برای وی داروهای ضد سرگیجه و ضد استفراغ تجویز خواهد کرد.

- جراحی

اگر فرد مبتلا به سندرم مینیر یا نورومای شنوایی باشد، گروه درمانی ممکن است عمل جراحی را توصیه کنند. رادیو جراحی استریوتاکسی (Stereotactic radiosurgery) ممکن است در برخی از این بیماران مورد استفاده قرار بگیرد. در این پروسه، اشعه های مختلف بر روی تومور متمرکز می شوند و به این ترتیب فرد به جراحی نیازی پیدا نمی کند.