اختلال خواندن یا دیسلکسیا یا خوانش پریشی یک اختلال یادگیری است که به دلیل ناتوانی در تشخیص صداها و و مرتبط کردن حروف و لغات در برخی کودکان به وجود می‌آید و آنها را در مدرسه دچار مشکل می‌کند. این کودکان بینایی و شنوایی و همچنین هوش طبیعی دارند و احتمالا به دلیل ویژگی‌های موروثی دچار این اختلال میشوند. به هرحال اکثر کودکان مبتلا به خوانش پریشی با آموزش‌ها و برنامه‌های خاص و همچنین حمایت‌های عاطفی لازم می‌توانند موفق عمل کنند.
هر اختلالی که در آن موفقیت تحصیلی فرد با توجه به سن و آموزش و هوش و همچنین بر اساس آزمون‌های معیار خواندن و نوشتن و محاسبه از آنچه انتظار می‌رود بسیار کمتر باشد، اختلال یادگیری توصیف می‌شود.
هوش کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری کمابیش عادی است، به خوبی صحبت می‌کنند، مانند سایر کودکان بازی و مثل همسالان خود با سایرین ارتباط بر قرار می‌کنند. درخانه نیز یاری‌های لازم را دارند و کارهایی را که والدین به آنان واگذار می‌کنند به خوبی انجام می‌دهند. لیکن توانایی لازم برای به جریان اندازی اطلاعات برای بیان کردن و به ویژه نوشتن را ندارند. اختلالات یادگیری به زیر گروه‌های زیر تقسیم میشوند:
• اختلال خواندن
• اختلال ریاضی
• بیان نوشتاری
• نوع نامشخص
اختلال خواندن یا خوانش پریشی
خوانش پریشی (Dyslexia) با ناتوانی شناخت کلمات و آهسته و نادرست خوانی، ضعف در درک و فهم، وجود داشتن هوش عادی یا بالاتر و بدون داشتن نواقص حسی و قابل توجه شناخته می‌شود. این ناتوانی موجب اختلال در روان‌خوانی و یا درک مطلب شده و می‌تواند خود را به عنوان یک مشکل در رابطه با واج‌خوانی، رمزگشایی، دیکته، مهارت شنوایی، حافظه‌کوتا ه‌مدت و یا نامگذاری‌سریع آشکار کند. ناتوانی خوانش، یا دیسلکسیا یکی از معمول‌ترین ناتوانی‌های آموزشی می‌باشد.
علائم و نشانه های اختلال خواندن
تشخیص علائم دیسلکسیا قبل از ورود کودک به مدرسه دشوار است، اما برخی از نشانه‌های اولیه ممکن است مشکلی را نشان دهند. هنگامی که کودک شما به سن مدرسه رسید، ممکن است اولین معلم او متوجه مشکلی در نوع خواندن یا نوشتن او شود. شدت این مشکل در افراد مختلف متفاوت است، اما این وضعیت غالبا هنگامی آشکار می‌شود که کودک خواندن را شروع می‌کند. در واقع وقتی کودک وارد مدرسه می‌شود و بیشتر تمرکز خود را روی یادگیری خواندن و نوشتن می‌گذارد، دیسلکسیا شروع به نشان دادن خود می‌کند.
یک فرد مبتلا به نارساخوانی ممکن است در حالت کلی علائم زیر را داشته باشد:
• خیلی کند بخواند و بنویسد.
• ترتیب حروف را در کلمات اشتباه بگیرد.
• حروف را به صورت غلط قرار دهد. مثلا b را d بنویسد.
• هجی کردن برایش سخت باشد و کلمات را غلط هجی کند.
• اطلاعات را هنگامی که به صورت شفاهی به آنها گفته می شود درک کند، اما با اطلاعاتی که نوشته شده مشکل داشته باشد.
• در مقابل برنامه‌ریزی و سازماندهی مقاومت داشته باشد.
علائم اختلال خواندن قبل از مدرسه
علائمی که نشان می‌دهد کودک خردسال در معرض خطر نارساخوانی است، عبارت‌اند از:
• دیر صحبت کردن
• یادگیری کند در مواجه با کلمات جدید
• مشکلاتی در شکل‌گیری صحیح کلمات
• مشکلات یادآوری یا نام‌گذاری حروف، اعداد و رنگ‌ها
• مشکل در یادگیری شعرها و سرودهای مهد کودک یا انجام بازی‌هایی که در آنها شعر خوانده می‌شود
علائم اختلال خواندن در سن مدرسه
هنگامی که کودک شما به مدرسه می‌رود، ممکن است علائم و نشانه‌های نارساخوانی در او آشکارتر شود، این نشانه‌ها عبارت‌اند از:
• توانایی خواندن او از هم سن و سالانش ضعیف‌تر است.
• در پردازش و درک آنچه می‌شنود مشکل دارد.
• مشکل در یافتن کلمه درست یا فرم پاسخ دادن به سوالات.
• مشکلات به خاطر سپردن توالی چیزها.
• مشکل دیدن (و بعضا شنیدن) شباهت‌ها و تفاوت‌ها در حروف و کلمات.
• ناتوانی در تلفظ یک کلمه ناآشنا.
• مشکل در هجی کردن.
• صرف کردن یک زمان طولانی غیرمعمول برای انجام کارهایی که به خواندن یا نوشتن نیاز دارد.
• اجتناب از فعالیت‌هایی که شامل خواندن است.
علائم اختلال خواندن در نوجوانان و بزرگسالان
علائم دیسلکسیا در نوجوانان و بزرگسالان مشابه علائم کودکان است. برخی از علائم و نشانه‌های نارساخوانی رایج در نوجوانان و بزرگسالان شامل موارد زیرند:
• مشکل در خواندن، از جمله خواندن با صدای بلند.
• کند خواندن و کند نوشتن.
• مشکلات املایی.
• پرهیز از فعالیت‌هایی که نیاز به خواندن دارد.
• تلفظ اشتباه نام‌ها یا کلمات یا مشکلات بازیابی کلمات.
• مشکل در درک جوک‌ها یا عباراتی که معنای آنها به راحتی از کلمات خاص (اصطلاحات) قابل درک نیست.
• صرف یک زمان طولانی غیرمعمول برای انجام کارهایی که شامل خواندن یا نوشتن است.
• مشکل در خلاصه کردن یک داستان.
• مشکل در یادگیری زبان خارجی.
• مشکل در حفظ کردن و به خاطر سپردن.
• مشکل در انجام مسائل ریاضی.
افراد مبتلا به دیسلکسیا، اغلب مهارت‌های خوبی در زمینه‌های دیگر مانند تفکر خلاق و حل مسئله دارند. اگر فرزند شما به نارساخوانی مبتلاست، بسیار اهمیت دارد که در حین درمان خوانش پریشی او، روی این استعدادهای دیگرش هم متمرکز شوید و آنها را پرورش دهید.
دلایل ایجاد دیسلکسیا
محققان هنوز نتوانسته‌اند دلیل یا دلایل مشخص و کاملا قطعی برای ابتلای یک فرد به دیسلکسیا پیدا کنند. آنها معتقدند نارساخوانی، بیشتر یک مشکل ژنتیکی است. به نظر میرسد این ژن با ژنهای خاصی مرتبط است که بر نحوه پردازش خواندن و زبان در مغز تاثیر می‌گذارد. عوامل دیگری هم ممکن است بر احتمال ابتلای یک شخص به خوانش پریشی موثر باشد:
• سابقه خانوادگی نارساخوانی یا سایر ناتوانی های یادگیری.
• تولد زودرس یا وزن کم هنگام تولد.
• قرار گرفتن در معرض نیکوتین، داروها، الکل یا عفونت در دوران بارداری که ممکن است رشد مغز در جنین را تغییر دهد.
• تفاوت‌های فردی در قسمت‌هایی از مغز که به خواندن مرتبط است.
عوارض و مشکلات دیسلکسیا
دیسلکسیا می‌تواند منجر به بروز مشکلات زیادی شود. برخی از عوارض اساسی این بیماری عبارت‌اند از:
• مشکل یادگیری: از آنجا که خواندن و نوشتن یک مهارت اساسی و پایه‌ای است و روی بسیاری از دروس دیگر هم تاثیر می‌گذارد؛ کودک مبتلا به نارساخوانی در اکثر کلاس‌ها در معرض آسیب است و ممکن است نتواند مانند سایر همکلاسی‌های خود از پس گذراندن درس‌ها بربیاید.
• مشکلات اجتماعی: در صورت عدم درمان، دیسلکسیا ممکن است منجر به کاهش اعتماد به نفس، مشکلات رفتاری، اضطراب، پرخاشگری و کناره‌گیری از دوستان، والدین و معلمان شود.
• مشکلات در بزرگسالی: عدم توانایی در خواندن و درک مطلب، مانع از این می‌شود که کودک بتواند ظرفیت‌های خود را در مسیر رشد، شکوفا کند. این موضوع می‌تواند پیامدهای طولانی مدت آموزشی، اجتماعی و اقتصادی داشته باشد.
کودکانی که دیسلکسیا دارند، بیشتر از سایر هم سن و سالان خود در معرض خطر کمبود توجه / بیش فعالی (ADHD) قرار می‌گیرند و بالعکس. در واقع ADHD نیز می‌تواند باعث ایجاد اختلال در حفظ توجه و همچنین بیش فعالی و رفتار تکانشی شود و مجموع این مشکلات، خوانش پریشی را در فرد تشدید می‌کنند.
نحوه تشخیص اختلال خواندن
هیچ آزمایش واحد و مشخصی وجود ندارد که بتواند دیسلکسیا را تشخیص دهد. فاکتورهایی که برای تشخیص این بیماری تعیین شده‌اند عبارت‌اند از:
• رشد، مسائل آموزشی و سابقه پزشکی کودک شما. پزشک احتمالا در مورد این موضوعات سوالاتی از شما می‌پرسد و می‌خواهد در مورد هر شرایط خاصی که در خانواده شما وجود دارد (از جمله اینکه آیا اعضای خانواده دارای اختلال در یادگیری هستند یا خیر) بدانند.
• زندگی خانوادگی. پزشک ممکن است شرح زندگی خانوادگی شما را بخواهد، از جمله اینکه چه افرادی در خانه شما زندگی می‌کنند و آیا مشکلی در خانه وجود دارد یا خیر.
• پرسشنامه. پزشک ممکن است از کودک، اعضای خانواده یا معلمان فرزندتان بخواهد به سوالات کتبی پاسخ دهند. ممکن است از کودک شما خواسته شود برای تشخیص توانایی خواندن و زبان، تست‌هایی را انجام دهد.
• آزمایش های بینایی، شنوایی و مغزی (نورولوژیک). این موارد می‌تواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد که آیا اختلال دیگری باعث دیسلکسیا در فرزند شما شده است یا خیر.
• تست‌های روانشناسی. پزشک ممکن است برای درک بهتر سلامت روانی کودک شما سوالات و تست‌هایی را مطرح کند. این تست‌ها در تعیین اینکه آیا مشکلات اجتماعی، اضطراب یا افسردگی، توانایی‌های کودک شما را محدود می‌کند کمک کند.
• تست خواندن و سایر مهارت‌های آکادمیک. کودک شما ممکن است مجموعه‌ای از آزمون‌های آموزشی را انجام دهد و روند و کیفیت مهارت خواندن او توسط یک متخصص، تجزیه و تحلیل شود.
راه های درمان اختلال خواندن
• خوانش پریشی با استفاده از دیدگاه‌ها و تکنیک‌های آموزشی قابل درمان است و هر چه زودتر مداخلات درمانی شروع شوند بهتر خواهد بود. تست‌های روانشناسی به معلم کودک برای تعیین برنامه‌های آموزشی مناسب کمک خواهد کرد.
• کودکان مبتلا به این اختلال که در دوره مهد کودک یا کلاس اول کمک دریافت می‌کنند، معمولا به خوبی در مهارت خواندن در سنین بالاتر پیشرفت می‌کنند.
• کودکانی که تا کلاس‌های بالاتر کمکی دریافت نمی‌کنند، ممکن است در مهارت خواندن دچار مشکلات دایمی شوند. کودک مبتلا به خوانش پریشی شدید ممکن است هرگز در زمان خواندن احساس راحتی نداشته باشد، اما می‌تواند مهارت‌های تقویت خواندن را یاد بگیرد.
• مشکلات آکادمیک لزوما به معنای عدم موفقیت فرد مبتلا به خوانش پریشی نیست. دانش آموزان مبتلا به این اختلال ممکن است دارای مهارت و هوش بالایی باشند. بسیاری از این افراد خلاق هستند و دارای استعدادهای ریاضی، علوم و هنر نیز می‌باشند.
چند راهبرد درمانی برای درمان اختلال خواندن:
• خواندن متن با صدای بلند
• راهبرد تکرار
• خواندن گروهی
• خواندن معلم
• خواندن معلم و دانش آموز با یکدیگر
• خواندن دانش آموز
نقش والدین در کمک به کودک دارای اختلال خواندن
• اگر فکر می‌کنید فرزندتان به خوانش پریشی مبتلاست، زودتر به پزشک مراجعه کنید. اقدام سریع‌تر به بهبود علایم کمک می‌کند.
• برای کودک خود با صدای بلند بخوانید. خواندن با صدای بلند را از زمانی که کودک ۶ ماهه یا حتی کمتر است، شروع کنید.
• با مدرسه کودک همکاری کنید. با معلم کودک خود در مورد چگونگی کمک کردن به او صحبت کنید.
• برای بهبود مهارت‌های خواندن، کودک باید تمرین کند. بنابراین کودک را به خواندن مطالب مختلف تشویق کنید.
دیدگاه