الکتروشوک درمانی | اطلاعات کامل درمورد الکتروشوک

الکتروشوک درمانی یا (Electroconvulsive therapy (ECT یکی از روش های درمان موثر در روانپزشکی است.

الکتروشوک درمانی

الکتروشوک درمانی یک درمان پزشکی است که طی آن بیمار تحت بیهوشی خفیف، یک جریان الکتریکی ضعیف را روی جمجمه دریافت می‌کند که باعث تشنج می‌شود. تشنج با تغییر در ترکیب  بعضی مواد شیمیایی مغز باعث بهبود نشانه های بعضی مشکلات روانپزشکی می‌شود. این درمان بدون درد، کم خطر و مؤثر است.

شوک درمانی، در شرایط خاص برای درمان افسردگی، اختلال دو قطبی، اسکیزوفرنی و یا بیماری پارکینسون شدید استفاده می‌شود. حدود 70 ـ 50% بیمارانی که قبلاً به درمان دارویی جواب نداده‌اند، پاسخ خوبی به شوک درمانی می‌دهند. پاسخ درمانی به الکتروشوک معمولا سریعتر از پاسخ به داروهاست.

عملکرد شوک الکتریکی

الکتروشوک درمانی نوعی از درمان با وارد کردن ضربات الکتریکی است. به این معنی که دستگاهی که به بیمار متصل می شود، با ایجاد یک شوک برقی ضعیف ناگهانی در یک لحظه عملکرد همه سلول های مغز را تحت تاثیر قرار می دهد. میزان الکترودهای به کار رفته در هر فرد با دیگری متفاوت است. در حقیقت این الکترودها مثل دوز در داروهای خوراکی عمل می کنند و تعداد آن ها به وضعیت بیمار بستگی دارد. بعد از بیهوشی و ایجاد شوک، جریان برق از مغز عبور می کند. این فرآیند چند دقیقه ای، مانند یک شروع دوباره عملکرد سلول های مغز را تا حد زیادی تغییر می دهد.

معمولاً بسته به نظر پزشک معالج 12 ـ 6 نوبت درمان لازم است ولی گاهی برای اثرات بیشتر، دفعات بیشتری نیاز است.

بعضی مواقع برای حفظ بهبودی بیمار بعد از ترخیص، ادامه درمان با شوک درمانی توصیه می‌شود. در این مواقع پزشک معالج تعداد و فاصله درمانها را با ارزیابی وضعیت بالینی و نیازهای وی تعیین می‌کند.

در اغلب موارد درمان دارویی پس از اتمام درمان با شوک نیاز است که توسط پزشک معالج برای شما تجویز می شود. 

کاربرد الکتروشوک درمانی در درمان اختلال افسردگی اساسی

شایع ترین مورد مصرف الکتروشوک درمانی اختلال افسردگی اساسی است؛ اختلالی که سریع ترین و مؤثرترین درمان موجود آن نیز همین ECT است. برای بیمارانی که از امتحان درمان های دارویی سودی نبرده اند، دارو را تحمل نکرده اند، علائم تشدید یا روان پریشانه دارند، به شکل حادی میل به خودکشی یا آدمکشی پیدا کرده اند یا علائم برجسته ای از سرآسیمگی یا بهت دارند، باید ECT را در نظر گرفت. در مطالعات کنترل شده دیده اند تا 70% از بیمارانی که به داروهای ضد افسردگی جواب نمی دهند، ممکن است به ECT پاسخ مثبت بدهند.

الکتروشوک درمانی در افسردگی مربوط به اختلال افسردگی اساسی و نیز اختلال دو قطبی I مؤثر است. از مدت ها پیش تصور می شد افسردگی هذیانی یا روان پریشانه به ECT پاسخ بهتری بدهد، اما مطالعات اخیر حاکی از آن بوده که پاسخ دهی حملات افسردگی اساسی همراه با خصایص روان پریشانه به ECT بیشتر از اختلال افسردگی غیر روان پریشانه نیست.

با این حال از آنجا که حملات افسردگی اساسی با خصایص روان پریشانه صرفاً به درمان با داروهای ضدافسردگی پاسخ چندانی نمی دهند، به عنوان درمان خط مقدم بیماران دچار این اختلال بیشتر باید به فکر ECT بود. اختلال افسردگی اساسی دارای خصایص ملانکولیک (از قبیل علائم بسیار شدید، کندی روانی-حرکتی، سحرخیزی، تغییرات شبانه روزی، کاهش اشتها و وزن، و سر آسیمگی) به نظر می رسد پاسخ خوبی به ECT بدهد.

آن دسته از بیماران افسرده که کمتر ممکن است به ECT جواب بدهند، افراد دچار اختلال جسمانی سازی هستند. بیماران سالمند اغلب کندتر از بیماران جوان به ECT پاسخ می دهند. ECT حمله افسردگی اساسی را درمان می کند، اما از آن پیشگیری نمی کند، مگر آنکه به مدت طولانی و به شکل نگهدارنده تجویز شود. 

کاربرد الکتروشوک درمانی در درمان حملات شیدایی (مانیا)

اثر ECT در درمان حملات حاد مانیا حداقل با اثر لیتیم مساوی است. در عین حال درمان دارویی حملات مانیا، هم در کوتاه مدت مؤثر است و هم برای پیشگیری؛ ولی کاربرد ECT در درمان حملات مانیا عموماً به موقعیت هایی محدود می شود که همه رویکرد های دارویی موجود، ممنوعیت های معینی داشته باشند.

سریع بودن نسبی پاسخ ECT در بیمارانی که رفتار مانیک آنها سطوح خطرناکی از اتلاف قوا برایشان ایجاد کرده مفید است. ECT را برای بیمار مصرف کننده لیتیوم نباید تجویز کرد، چون لیتیوم ممکن است آستانه تشنج را پایین بیاورد و به این ترتیب باعث تشنجی طولانی ایجاد می شود.

کاربرد الکتروشوک درمانی در درمان اسکیزوفرنی

ECT درمان مؤثری برای علائم اسکیزوفرنی حاد است، اما بر علائم اسکیزوفرنی که علائم مثبت برجسته کاتاتونی یا علائم عاطفی دارند، به نظر می رسد بیش از بقیه به ECT پاسخ دهند. اثر بخشی ECT در چنین بیمارانی تقریباً با داروهای ضد روان پریشی مساوی است، ولی در مدت کوتاه تری ممکن است عاید شود.

سایر موارد کاربرد الکتروشوک درمانی

در مطالعات کوچک معلوم شده که ECT در درمان کاتاتونی یعنی علامتی که در اختلالات خلقی، اسکیزوفرنی، اختلالات طبی، و اختلالات عصبی وجود دارد، مؤثر است. گزارش شده که ECT در درمان روان پریشی های حمله ای، روان پریشی نامعمول، اختلال وسواسی-جبری، دلیریوم و بیماری های طبی از قبیل سندرم بدخیم نورولپتیک، کم کاری هیپوفیز، اختلالات تشنجی لاعلاج و پدیده خاموش-روشن در بیماری پاکینسون نیز مفید است.

همچنین برای زنان حامله افسرده ای که هم به درمان احتیاج دارند و هم نمی توانند دارو مصرف کنند، افراد سالمند یا دچار بیماری های طبی که مصرف داروهای ضدافسردگی برایشان خالی از خطر نیست، و حتی برای کودکان و نوجوانان دچار افسردگی شدید و دارای تمایل به خودکشی که ممکن است به داروهای ضد افسردگی کمتر از افراد بزرگسال پاسخ دهند، شاید ECT درمان انتخابی باشد. ECT در درمان اختلال جسمانی کردن (مگر آنکه با افسردگی همراه باشد)، اختلالات شخصیت، و اختلالات اضطرابی مؤثر نیست.

کاربرد الکتروشوک درمانی در بیماری اعتیاد

الکتروشوک درمانی می تواند در بیماران اعتیاد، جهت درمان بیماری های روانپزشکی همراه و زمینه ساز(هم ابتلایی) و درمان عوارش روانی سوء مصرف مواد مخدر از جمله عوارض روانی مواد روانگردان موثر باشد. شوک درمانی بعنوان یکی از راه های خلاص شدن از اثرات مواد مخدر جدید معرفی شده است. شوک وارد شده باعث می شود توهم ناشی از مصرف شیشه و کراک از بین برود.

در واقع ECT روشی برای درمان اعتیاد نیست، بلکه کمک می کند تا بیماری ها و حالت های عصبی و روانی که با مصرف مواد مخدر ایجاد شده از بین برود که البته این حالت ها بیشتر مربوط به مواد مخدر صنعتی و روانگردان هستند.

عوارض جانبی الکتروشوک درمانی

الکتروشوک درمانی به طور کلی درمانی امن محسوب می شود. بسیاری از محققان و دانشمندان عقیده دارند که این درمان هیچ خطری برای ساختار مغز و ایجاد آسیب مغزی ندارد و بسیاری از انجمن های علمی مانند انجمن روانپزشکی آمریکا، آن را به عنوان یک درمان بی خطر تایید کرده اند. اما در عین حال مانند هر روش دیگری ریسک ها و عوارض جانبی خاص خود را دارد، که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

گیجی و سردرگمی

بلافاصله پس از دریافت شوک الکتریکی، احتمال دارد بیمار احساس گیجی و سردرگمی کند. این عارضه می تواند چند دقیقه تا چند ساعت باقی بماند. در این حالت ممکن است که فرد نداند که کجاست یا به چه علتی در مرکز درمانی قرار دارد. معمولا این حالات پس از چند ساعت از بین می روند و پایدار ماندن آن ها بیش از چند روز یا بیشتر بسیار نادر است.

مشکلات حافظه

اکثر بیماران پس از دریافت شوک در یادآوری رویدادهایی که درست قبل از انجام الکتروشوک درمانی اتفاق افتاده اند دچار مشکل می شوند. حتی برخی از افراد وقایع چند هفته تا چند ماه قبل از درمان را نیز فراموش می کنند. با این حال از دست دادن حافظه بلند مدت ومربوط به زمان های دور پس از شوک درمانی بسیار نادر است. فراموشی ها ومشکلات مربوط به حافظه معمولا پس از گذشت چند ماه بعد از اتمام دوره های درمان بهبود می یابد.

عوارض جانبی جسمانی

در روزهایی که دریافت شوک الکتریکی اتفاق می افتد، برخی از افراد علائم جسمانی ناخوشایندی نظیر حالت تهوع، سردرد و درد های عضلانی را تجربه می کنند. البته بیمار با گزارش علائم خود به پزشک و دریافت داروهای مناسب می تواند این عوارض را کنترل کند.

عوارض جانبی الکتروشوک درمانی: تداخلات پزشکی

همانند هر فرایند درمانی دیگر، الکتروشوک درمانی می تواند با برخی شرایط تداخل داشته باشد. برای مثال از آنجایی که در فرایند این درمان ضربان قلب و فشار خون افزایش می یابد، انجام آن در بیمارانی که دچار مشکلات قلبی هستند باید با احتیاط بیشتری انجام شود.

هم چنین الکترو شوک درمانی برای بیماران مبتلا به اختلالات نورولوژیک از قبیل صرع  نیز باید با احتیاط صورت گیرد و جوانب مختلف آن در نظر گرفته شود، چرا که الکتروشوک درمانی باعث ایجاد تحریکات خاصی در مغز می شود که می تواند حملات صرعی را تقلید و تشدید کند.

توصیه هایی برای الکتروشوک درمانی

• شب قبل از شوک حمام کنید. حمام کردن کمک می‌کند خواب بهتری داشته باشید. علاوه بر آن، شست و شوی موها باعث انتقال بهتر جریان الکتریکی می‌شود. دقت کنید قبل از انجام شوک موها  باید کاملا خشک شده باشند. ژلی که در هنگام شوک درمانی استفاده می‌شود به صورت چسبناک روی موها باقی می‌ماند، می‌توانید پس از هر بار درمان، سرتان را با شامپو شست و شو دهید.

• پس از نیمه شب و حدود ۸ ساعت قبل از انجام شوک، ناشتا باشید و چیزی نخورید حتا آب نبات، آدامس و آب و دارو. فقط در صورت تجویز پزشک ممکن است  قبل از شوک درمانی داروهایی به شما داده می‌شود، شما باید این داروها را با مقدار کمی آب میل کنید.

• لاک ناخن و ناخن مصنوعی نداشته باشید. این کار باعث می‌شود وضعیت جسمانی شما طی بیهوشی بهتر ارزیابی شود.

• جواهرات خود را در منزل بگذارید و همراه نداشته باشید. انگشترها می‌توانند با چسب پوشیده شوند و در طی انجام شوک به دست شما باشند.

• اگر حساسیت دارویی دارید، حتما به پزشک و پرستار مسئول اطلاع دهید.

• اگر دندان مصنوعی، عینک یا لنز دارید، قبل از بیهوشی از شما خواسته می شود که آنرا خارج کنید.

• توصیه می شود یک ربع قبل از انجام شوک، به سرویس بهداشتی رفته و مثانه خود را خالی کنید. این کار از بروز بی‌اختیاری ادرار طی درمان جلوگیری می‌کند.

• اگر برای درمان با الکتروشوک بستری نیستید و از منزل مراجعه می کنید بهتر است که یک همراه بالغ و مسئولیت پذیر، شما را تا بیمارستان همراهی کند.

• معمولا یک نوبت درمان حدود یک تا یک و نیم ساعت طول می کشد ولی آمادگی داشته باشید که برای تا 4 ساعت در بیمارستان باشید.

• پس از بیدار شدن پرستار فشار خون، ضربان قلب و تنفس شما را چک می کند و اکسیژن توسط ماسک دهانی یا بینی داده می‌شود. بیماران بستری در بیمارستان با با ویلچر به اتاق‌شان بازگردانده می‌شوند و بیماران سرپایی تا وقتی که به طور کامل بیدار شوند در اتاق می مانند.

• در روزی که الکتروشوک دریافت کرده اید در خانه استراحت کنیدو به تنهایی از منزل خارج نشوید. برای حداقل 24 ساعت رانندگی نکنید. از مصرف الکل پرهیز کنید.