شرایط ازدواج موقت | دعوای اثبات زوجیت ازدواج موقت | اثبات زوجیت در ازدواج موقت

یکی از مواردی که امروزه در دادگاه های خانواده بررسی می‌شود و موضوع بسیاری از دادخواست های مردم را به خود اختصاص می‌دهد، اثبات ازدواج موقت در ازدواج های موقت است. در این موارد که خواهان (طرح کننده دعوا) معمولاً خانم ها هستند به دلیل بچه‌دار شدن و یا طلب مهریه اقدام به طرح دعوا با موضوع اثبات زوجیت می‌کنند، چراکه با اثبات این موضوع مرد موظف به پرداخت مهریه و نفقه فرزند و همچنین دریافت شناسنامه برای فرزند می‌شوند.

شرایط ازدواج موقت

شرایط ازدواج موقت شامل سه شرط اصلی می باشد. اولین شرط نکاح موقت، همانگونه که گفته شد تعیین مدت معلوم برای نکاح است. تعیین مدت چه کوتاه باشد و چه طولانی، از شرایط اصلی و اساسی نکاح موقت می باشد که عدم تعیین آن، نه تنها باعث بطلان ازدواج موقت می باشد بلکه ممکن است ازدواج منعقد شده، دائم تلقی گردد.

دومین شرط انعقاد و ایجاد نکاح موقت خواندن صیغه نکاح موقت است، به این توضیح که در نکاح موقت نیز مانند نکاح دائم لزوما بایستی صیغه ازدواج موقت (اما برای مدت موقت و معلوم) خوانده شود، اینکه طرفین زوجین می توانند این صیغه را با الفاظ خاص بخوانند و آیا خواندن صیغه به عربی لازم است یا به دیگر زبانها نیز امکان پذیر است، اقوال ( نقل قول ها ) مختلف است .

سومین شرط اساسی برای انعقاد نکاح موقت لزوم تعیین مهریه در عقد موقت می باشد به این توضیح که در عقد نکاح موقت حتما بایستی میزان مهریه مشخص باشد، عدم تعیین مهریه موجب بطلان ازدواج موقت می گردد.

به موجب ماده 1075 قانون مدنی عقد نکاح وقتی منقطع است که برای مدت معینی واقع شده باشد؛ بنابراین تفاوت ازدواج دائم با ازدواج موقت در این است که در ازدواج دائم برای ازدواج زمانی تعیین نمی‌شود؛ ولی ازدواج موقت باید برای مدت معلوم منعقد شود. لازم به ذکر است که این مدت موقت می‌تواند از چند دقیقه تا چند سال باشد و در این‌باره محدودیتی وجود ندارد. اما به هر حال این مدت باید کاملاً روشن و معین باشد و ابهامی در آن وجود نداشته باشد.

ازدواج موقت یا متعه در قانون مدنی و ماده 21 قانون حمایت از خانواده به رسمیت شاخته شده است و آن ازدواجی است که برای مدت معین ،منعقد می گردد .

بر اساس ماده 21 قانون حمایت خانواده: نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران در جهت محوریت و استواری روابط خانوادگی، نکاح دائم را که مبنای تشکیل خانواده است مورد حمایت قرار می‌دهد. نکاح موقت نیز تابع موازین شرعی و مقررات قانون مدنی است و ثبت آن در موارد زیر الزامی است:

1ـ باردار شدن زوجه

2ـ توافق طرفین

3ـ شرط ضمن عقد

بنابراین ثبت ازدواج موقت برای زن و مرد الزامی نیست و فقط در صورتی که یکی از شرایط بالا محقق گردد ثبت آن الزامی می‌گردد.

از آن جایی که ثبت ازدواج موقت مگر در موارد فوق الزامی نیست، به همین جهت یکی از مواردی که امروز در دادگاه‌های خانواده بررسی می‌شود و موضوع بسیاری از دادخواست‌های مردم را به خود اختصاص می‌دهد، اثبات ازدواج در ازدواج‌های موقت است.

دعوای اثبات زوجیت ازدواج موقت

يكی از دعاوی قابل طرح در محاكم، دعوای اثبات صیغه موقت یا اثبات زوجيت است كه توسط يكی از زوجين احتمالی عليه ديگری طرح می گردد. اثبات صیغه موقت و زوجیت از جمله دعاوی در اولویت دادگاه خانواده است. ولی اگر دادگاه خانواده در حوزه قضایی شهرستان شما موجود نباشد، دادگاه عمومی و حقوقی به دعوای اثبات صیغه موقت شما رسیدگی خواهد کرد. به مفهوم ساده هر کسی که نسبت به دیگری حقی دارد باید آن را به اثبات برساند و ماده 1257 قانون مدنی و 197 قانون دادرسی مدنی نیز به این قضیه اشاره داشته است و علاوه بر این برگرفته از یک قاعده کلی نیز می باشد.

به موجب ماده 4 قانون حمایت خانواده مصوب 1391 و تبصره 2 ماده 1 قانون مذکور رسیدگی به دعوای اثبات زوجیت منحصراً در صلاحیت دادگاه خانواده قرار دارد. به موجب ماده 1 قانون حمایت خانواده دادگاه خانواده به منظور رسیدگی به امور و دعاوی خانوادگی در کلیه حوزه‌های قضایی شهرستان‌ها تشکیل شده است.

البته در حوزه قضایی شهرستان‌هایی که دادگاه خانواده تشکیل نشده است، دادگاه عمومی حقوقی مستقر در آن حوزه با رعایت مقررات و تشریفات مربوطه به قانون حمایت خانواده به دعاوی خانوادگی رسیدگی می‌نماید.

بر اساس ماده 21 قانون حمایت خانواده اصولا ثبت ازدواج موقت بر خلاف نکاح دائم، لازم نبوده و مجازاتی برای آن در نظر گرفته نشده است، مگر اینکه زوجه در اثر این ازدواج موقت باردار شود یا طرفین در بدو عقد و ضمن آن شرط ثبت ازدواج موقت کرده باشند و یا متعاقبا توافق بر ثبت ازدواج موقت نماید.

در صورت وجود یکی از این سه شرط زوج یا زوجه می تواند از طریق دادخواست حقوقی و در قالب طرح دعوای ثبت واقعه ازدواج موقت، اقدام به اخذ حکم بر الزام به ثبت ازدواج موقت برای طرف مقابل را بنماید. طرح و ثبت دادخواست الزام به ثبت ازدواج موقت نیز اکنون از طریق دفاتر الکترونیک خدمات قضایی و به طرفیت زوج یا زوجه ای که از ثبت ازدواج موقت خودداری می نماید، انجام می پذیرد.

اثبات زوجیت در ازدواج موقت

به موجب ماده 1257 قانون مدنی هرکس مدعی حقی است، باید آن را اثبات کند و مدعی علیه هرگاه در مقام دفاع مدعی امری شود که محتاج به دلیل باشد، اثبات بر عهده اوست؛ بنابراین زوجه درصورت تقدیم دادخواست به دادگاه خانواده باید مدارک لازم جهت اثبات زوجیت خود ارائه نماید.

همان‌طور که گفته شد، دعوای اثبات رابطه زوجیت ازجمله دعاوی خانوادگی محسوب می‌شود که مدعی ملزم به تنظیم دادخواست به خواسته صدور حکم بر اثبات واقعه زوجیت و تقدیم آن به دادگاه خانواده است. باید توجه کرد که در تنظیم دادخواست باید مقررات و تشریفات مربوطه که در قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب ۱۳۷۹ و سایر مقررات مربوط به آن‌ها تصریح شده است، رعایت شوند.

ارائه دلایل و مستندات در دعوای اثبات زوجیت باتوجه به اینکه مدعی رابطه زوجیت زن یا مرد است، یا اینکه سند نکاحیه‌ای که حکایت از وقوع رابطه زوجیت میان اصحاب دعوی نماید، وجود دارد یا خیر یا باتوجه به اینکه خوانده دعوی در قید حیات باشد و یا فوت شده است و اینکه در زمان انعقاد عقد نکاح و جاری شدن خطبه عقد ازدواج شهود و مطلعینی وجود داشته باشند و یا فیلم مربوط به وقوع عقد نکاح موجود باشد یا خیر می‌تواند متفاوت باشد. در ادامه به تفکیک این ادله را بررسی می‌کنیم.

به موجب ماده 1258 قانون مدنی که در رابطه با اثبات دعاوی است و برای اثبات زوجیت نیز به کار می‌رود، ادله اثبات دعوا شامل اقرار، اسناد کتبی، شهادت، امارات و قسم است. بدین ترتیب دلایل اثبات زوجیت بر اساس اهمیت به شرح ذیل است:

اقرار

به موجب ماده 1257 قانون مدنی یکی از مطمئن‌ترین راه‌های اثبات دعوا اقرار است. اقرار عبارت است از اینکه شخصی از وجود حقی به نفع دیگری و به ضرر خود خبر بدهد.

اقرار مهمترین دلیل اثبات در حقوق ما محسوب شده است و در اثبات زوجیت نیز می تواند محکمترین دلیل به حساب آید. در نتیجه اگر اقرار با شرایط صحت آن که در قانون مدنی آمده واقع شود، و حکم دادگاه مبتنی بر آن باشد چنین حکمی قابل تجدید نظر نخواهد بود. بنابرین چنان‌چه خوانده دعوا اعم از زن یا مرد اقرار به وجود رابطه زوجیت کند، کافی است.

شهادت شهود

مهمترین دلایل اثبات دعوی در فقه اسلام، شهادت شهود (شهادت آشنایان، دوستان یا همسایه ها ) است که عنوان ببینه شرعیه به خود گرفته است. لذا چنانچه در هنگام جریان عقد ازدواج شهود واجد شرایطی وجود داشته باشند و بتوانند در هنگام طرح دعوی به دادگاه بیایند و شهادت بدهند، رابطه زوجیت ثابت می گردد.

سند کتبی

یکی دیگر از راه های اثبات زوجیت در عقد موقت این است که زوجین در بدو رابطه زناشویی مبادرت به تنظیم سند کتبی نموده باشند که در قالب سند عادی یا سند رسمی بوده باشد. بی شک چنانچه سند رسمی ای برای زوجیت در قالب قباله نکاحیه تنظیم شده باشد. سند مزبور چنانچه مورد ادعای جعل قرار نگیرد، دلیل مهم برای اثبات رابطه زوجیت است.

امارات

از دیگر روش‌های اثبات ازدواج موقت امارات است. اماره به معنای اوضاع و احوالی است که به حکم قانون یا در نظر قاضی دلیل بر امری شناخته می‌شود. اگر این اوضاع و احوال به حکم قانون باشد، به آن «اماره قانونی» و اگر در نظر قاضی باشد به آن «اماره قضایی» می‌گویند. در رابطه با اثبات زوجیت اماره قانونی عملاً کاربرد چندانی ندارد و معمولاً در اثبات از اماره قضایی استفاده می‌شود.

به عنوان مثال مهریه یکی از شرایط ضروری برای ازدواج موقت است و اگر زوجه تمام مهریه و یا بخشی از آن را دریافت کرده باشد و دلیلی بر دریافت آن داشته باشد، مثلاً چکی از زوج به عنوان مهریه گرفته باشد، می‌تواند در دادگاه ارائه کند و یا اینکه زوجه بتواند اثبات کند که در خانه زوج رفت و آمد داشته است. در این صورت نیز می‌توان از اماره قضایی استفاده کرد.

سوگند

در بین دلایل اثباتی ضعیف‌ترین دلیل سوگند است. اگر خواهان دعوای اثبات زوجیت ـ که معمولاً زوجه است ـ نتواند با استناد به دلایل مذکور دعوای خود را اثبات کند، در این حالت خوانده دعوا سوگند یاد می‌کند که با طرف مقابل رابطه‌ای نداشته است و به این ترتیب خود را از ادعای مطرح شده مبرا می‌کند.

لازم به ذکر است که در مواردی ممکن است هیچ‌کدام از دلایل گفته شده قابل ارائه به دادگاه نباشند؛ چراکه ازدواج موقت در فرهنگ ایرانی امری غیر مرسوم شمرده می‌شود. درنتیجه بیش‌تر به صورت مخفیانه صورت می‌گیرد و اثبات آن کار بسیار سختی است.

مجازات انکار زوجیت ازدواج موقت

حال اگر زن یا شوهر هر کدام به دلیلی منکر وجود رابطه صیغه موقت بین یکدیگر باشند و اثبات شود که این ادعا بی اساس بوده است، کسی که ادعای انکار داشته به حبس تعزیری درجه 6 (بیش از 6 ماه تا 2 سال) و یا جزای نقدی درجه ۶ (جزای نقدی بیش از 20 میلیون ریال تا 80 میلیون ریال) محکوم می شود.

انکار رابطه زوجیت فقط از طرف زن و شوهر نیست بلکه ممکن است افراد دیگری همانند ورثه زن و شوهر بعد از وفات یکی از طرفین به انکار زوجیت بپردازند. اگر انکار زوجیت از طرف ورثه انجام شود و بی اساس بودن انکار آن ها نیز با بینه اثبات شود، این افراد نیز به حبس تعزیری محکوم می شوند. طبق قانون حتی اگر اشخاصی که از وجود رابطه آگاهی دارند، آنرا در دادگاه انکار نمایند این مجازات در نظر گرفته می شود. گاهی به اشتباه وکیل یا نماینده قانونی اشخاص ممکن است به دلایل واهی مدعی زوجیت صیغه گردند لذا پیشنهاد می شود از نمایندگان قانونی کاربلد استفاده شود چراکه که اینگونه اقدامات جرم و مجازات را برای شخص به همراه دارد.

نمونه رای اثبات زوجیت موقت

نمونه رای اثبات زوجیت موقت : پرونده کلاسه 970000 شعبه 259 دادگاه خانواده مجتمع قضایی شهید باهنر تهران تصمیم

خواهان: خانم ش.ن فرزند ابراهیم با وکالت آقای ر.ا فرزند علی به نشانی خیابان ولیعصر ..

خواندگان:

1- آقای ن.گ 2. خانم ف.ر فرزند قاسم 3. آقای ا.گ همگي به نشانی تهران خ انصاري

خواسته: اثبات زوجیت موقت

گردشکار، خواهان دادخواستي به خواسته فوق به طرفیت خوانده بالا تقديم داشته که پس از ارجاع به این شعبه و ثبت به کلاسه فوق وجري تشريفات قانوني در وقت مقرر دادگاه به تصدي امضا کننده زیر تشکیل است و با توجه به محتویات پرونده ختم رسیدگی را اعلام و به شرح زیر مبادرت به صدور راي می نماید
رای دادگاه

رای دادگاه در نمونه رای اثبات زوجیت موقت به شرح زیر است:

در خصوص دادخواست خانم ش.ن فرزند ابراهیم با وکالت آقای ر.ب طرفیت خواندگان 1. آقای ن.گ 2. خانم ف.ر فرزند قاسم 3. آقای ا.گ به خواسته صدور حکم مبنی بر اثبات زوجیت موقت خواهان با مورث خواندگان با مهریه 110 عدد سکه تمام بهار آزادی و به مدت 50 سال شمسی به شرح دادخواست تقدیمی را خواستار است، دادگاه با توجه به محتویات پرونده، استماع اظهارات طرفین دعوی، ملاحظه اصل سند عادی نکاحيه، شهادت عاقد مربوطه و سوگند خواهان در جلسه رسیدگی و تحقیقات مددکار دادگاه از محل زندگی مشترک که همگی دلالت بر ازدواج موقت خواهان با مورث خواندگان دارد؛

لذا دادگاه دعوای در نمونه رای اثبات زوجیت موقت ، خواهان را وارد تشخیص داده و مستنداً به مواد 1062 ، 1063 ، 1075 ، 1076 قانون مدنی و ماده 198 و 278 قانون آیین دادرسی مدنی حکم به اثبات زوجیت موقت خواهان با مورث خواندگان با مهریه 110 عدد سکه تمام بهار آزادی با مدت 50 سال صادر و اعلام می نماید، رای صادره حضوری وظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدید نظر خواهی در دادگاههای محترم تجدید نظر استان تهران می باشد.

ماده 1062 قانون مدنی

نکاح واقع می‌شود به ایجاب و قبول به الفاظی که صریحاً دلالت بر قصد ازدواج نماید.

ماده 1063 قانون مدنی

ایجاب و قبول ممکن است از طرف خود مرد و زن صادر شود یا از طرف اشخاصی که قانوناً حق عقد دارند.

ماده 1075 قانون مدنی

نکاح وقتی منقطع است که برای مدت معینی واقع شده باشد.

ماده 1076 قانون مدنی

مدت نکاح منقطع باید کاملاً معین شود.

ماده 198 قانون آئین دادرسی مدنی

درصورتی که حق یا دِ‌ینی برعهده کسی ثابت شد،‌اصل بر بقای آن است مگر این که خلاف آن ثابت شود

ماده 287 قانون آئین دادرسی مدنی

اگر کسی که باید سوگند یادکند برای قبول یا رد سوگند مهلت بخواهد، دادگاه می‌تواند به‌اندازه‌ای که موجب ضرر طرف نشود به او یک‌بار مهلت بدهد.