مسجد جامع زاهدان یا مسجد جامع مکی بزرگترین مسجد اهل سنت در استان سیستان و بلوچستان و یکی از بزرگترین مساجد ایران است. معماری چشم‌نواز و باشکوه مسجد مکی و فضای خاص و دلنشینی که در آن حکم‌فرما است این مسجد را به یکی از جاذبه‌های گردشگری زاهدان تبدیل کرده است.
استان سیستان و بلوچستان و شهرهای مهم آن مانند زاهدان یکی از قدیمی‌ترین و بااصالت‌ترین نقاط ایران و جهان به‌حساب می‌آیند. این مطقه محل سکونت اقوام بلوچ و سیستانی(فارس) است و به‌دلیل برخورداری از پیشینه تاریخی و فرهنگی غنی و طبیعت اعجاب‌انگیز و منحصربه‌فرد، یکی از شگفت‌انگیزترین مناطق گردشگری ایران به‌حساب می‌آید.
در میان آثار تاریخی و دیدنی‌های طبیعی استان سیستان و بلوچستان مسجد جامع زاهدان یکی از اصلی‌ترین جاذبه‌های فرهنگی و مذهبی این منطقه است. در طول سال هزاران گردشگر از کشورهای مسلمان منطقه و نقاط مختلف ایران و جهان برای بازدید از مسجد مکی عازم زاهدان می‌شود. چنانچه قصد سفر به استان سیستان و بلوچستان را دارید حتماً از مسجد جامع مکی زاهدان که تلفیقی از معماری ایرانی، اسلامی و عثمانی است دیدن کنید.
تاریخچه و مشخصات مسجد جامع مکی زاهدان
تاریخچه و مشخصات مسجد جامع مکی زاهدان و ساخت آن به سال‌های ابتدایی دهه ۱۳۵۰ بازمی‌گردد. در سال ۱۳۵۳ عبدالعزیز ملازاده (مولانا عبدالعزیز) روحانی بلندپایه و مطرح اهل سنت ایران پروژه ساخت این مسجد را در محوطه‌ای به مساحت ششصد متر مربع آغاز کرد. این مسجد در کنار مرکز علوم اسلامی زاهدان (دارالعلوم) تشکیل یک مجموعه مذهبی با هدف آموزش و ترویج تفکرات و فلسفه اسلامی داده‌اند.
سازه ابتدایی مسجد مکی از همان سال‌های نخست تأسیس به یکی از مراکز اسلامی مهم در شهر زاهدان و استان سیستان و بلوچستان تبدیل شد. با گذشت زمان و افزایش جمعیت، کمبود فضای ساختمان مسجد متولیان مسجد جامع مکی را به توسعه ساختمان و تقویت زیرساخت‌های مسجد ترغیب کرد.
پروژه توسعه و افزایش ظرفیت مسجد مکی
دو دهه پس از ساخت مسجد جامع مکی زاهدان در سال ۱۳۷۰ پروژه توسعه و افزایش ظرفیت این مجموعه آغاز شد. در نخستین مرحله از این پروژه یک طبقه بر روی ساختمان اصلی و طبقه هم‌کف آن ساخته شده. همچنین زیرزمین مسجد در این سال ساخته شد. با وجود احداث این بخش‌های جدید، مهم‌ترین دستاورد بخش نخست گسترش و مرمت مسجد مکی زاهدان در سال‌های ابتدایی دهه ۱۳۷۰ بازسازی بخش داخلی مسجد و طراحی زیبای محوطه داخل ساختمان اصلی است. دومین مرحله توسعه مسجد جامع مکی در سال ۱۳۹۰ و تحت نظارات مولوی عبدالحمید آغاز شد.
با الحاق بخشی از ساختمان‌ها و مناطق مسکونی واقع در ضلع شرقی مسجد، پروژه گسترش ساختمان اصلی کلید خورد. با توسعه ساختمان اصلی مسجد در بخش‌های شمالی و جنوبی، مسجد جامع مکی به بزرگترین مسجد زاهدان تبدیل شد و در طی این پروژه توجه ویژه‌ای به معماری و طراحی نمای خارجی این مسجد شده است. در تکمیل اطلاعات مرتبط با تاریخچه و مشخصات مسجد جامع مکی زاهدان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تعداد مناره‌ها: چهار مناره
- ارتفاع بلندترین مناره: ۹۵ متر
- تعداد گنبدها: ۵۳ گنبد
- ارتفاع گنبد مرکزی: ۴۶ متر
- مساحت: ۳۳ هزار متر مربع
- ظرفیت: بیش از ۵۵ هزار نفر
معماری مسجد جامع مکی
چنانچه اشاره شد یکی از مشخصه‌های اصلی مسجد مکی معماری زیبا و متفاوت آن است. در واقع می‌توان گفت که معماری مسجد جامع مکی با تمامی مساجد جامع و بزرگ ایران تفاوت دارد و این امر دلیل اصلی تبدیل شدن این مسجد به یکی از جاذبه‌های گردشگری زاهدان است. در دومین مرحله از توسعه و نوسازی مسجد جامع زاهدان طرح‌هایی برای معماری فضای داخل و خارج مسجد در نظر گرفته شد و به اجرا در آمد.
با اجرای این طرح‌ها تغییرات چشمگیر و مهمی در ظاهر و فضای مسجد به‌وجود آمد. پس از گذشت بیش از یک دهه از نوسازی و توسعه مسجد مکی در حال حاضر این سازه دیدنی همچون مرواریدی درخشان در قلب زاهدان هر گردشگری را مسحور زیبایی و شکوه خود می‌کند. از سه سبک معماری عثمانی (نمای بیرونی)، اسلامی (فضای داخلی) و ایرانی (تزیینات داخلی) با ظرافت هرچه تمام‌تر در ساخت این شاهکار دیدنی الهام گرفته شده است.
نمای خارجی مسجد مکی زاهدان
نمای خارجی مسجد جامع مکی با الهام از مساجد بزرگ دوران عثمانی و مساجد مشهور ترکیه طراحی شده است. مناره‌ها و ساختمان سفید رنگ این مسجد برای بسیاری از گردشگران و کارشناسان تداعی‌گر مسجد معروف سلطان احمد استانبول است. در طراحی فضای داخلی مسجد جامع زاهدان توجه ویژه‌ای به روشنایی محیط و نورگیر بودن فضای داخلی شده است.
به همین منظور پنجره‌ها و نورگیرهای متعددی در سقف ساختمان اصلی تعبیه شده است تا روشنایی مطلوب و مناسبی در طول روز فراهم شود. این فضای روشن و پر نور آرامش و معنویت خاصی القا می‌کند که با با الهام از مسجدالنبی در مدینه طراحی شده است. یکی از تحسین‌برانگیزترین مشخصه‌های معماری مسجد جامع مکی زاهدان توجه به معماری و هنر ایرانی در طراحی فضای داخلی آن است. تزیینات و گچ‌بری‌های داخل مسجد از شبستان‌ها و سقف‌ها گرفته تا ستون‌ها و محراب‌ها همگی با الهام از معماری اصیل و ناب ایرانی انجام گرفته است.
دیدگاه