جاذبه های گردشگری استان آذربایجان شرقی (قسمت اول)

پایگاه خبری حقوق نیوز

 آذربایجان شرقی

آذربایجان در دوره هخامنشیان و قبل از آن کشور ماد نامیده می شد و از مهم ترین ایالت های ایران به شمار می رفت. استرابون جغرافی دان یونانی معتقد است که پس از استیلای اسکندر مقدونی بر ایران، سرداری به نام آتروپات از سرزمین ماد برخاست و نگذاشت این منطقه به دست یونانی ها بیفتد. از این جهت این سرزمین به نام او آتروپاتکان خوانده شد که بعدها به آذربادگان و بعد از اسلام به آذربایجان تغییر نام داد.

استان آذربایجان شرقی طبق آخرین تقسیمات کشوری دارای ۱۹ شهرستان می باشد.

مرکز استان: تبریز

آذرشهر

موقعیت: ۵۴ کیلومتری جنوب غربی تبریز، ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی دریاچه ارومیه و در جنوب غربی کوه های سهند قرار دارد.

نام های پیشین: دهخوارقان، داخرقان، توفارقان (دیوار خونین). در سال ۱۳۱۶ شمسی از توفارقان به آذرشهر تغییر نام یافت. تاریخچه آذرشهر از قدیمی ترین و معروف ترین شهرهای استان آذربایجان شرقی است. این شهر در زمان مغولان آسیب فراوان دید. پس از سقوط صفویه نیز به دست افاغنه سپس عثمانی ها افتاد. تا اینکه نادرشاه به نفوذ بیگانگان پایان داد. در زمان مشروطیت، این شهر سنگر بزرگی برای مشروطه خواهان بود.

مسجد محراب

موقعیت: محله محراب آذرشهر

قدمت اصلی بنا: قرن دهم هجری

سایر توضیحات: تنها اثر بازمانده از بنای قدیمی مسجد

طاق مرمرین ورودی آن می باشد. در ضمن بر کتیبه های این طاق نام کاتب: عبد الله و نام حجار: استاد ملک على حجار پیر چوپانی قید شده است.

مقبره پیر حیران

موقعیت: میان باغ های اطراف شهر آذرشهر قرار دارد.

شرح حال: محل دفن خواجه يوسف دهخوارقانی ملقب به بابا حیران یا پیر میران از عرفای بزرگ که در سال ۶۷۰ هجری قمری در گذشته است. وی در جوانی راهی مصر شد سپس به تبریز آمد و بارها به خراسان سفر کرد تا این که به محل تولد خود بازگشت. دو برادرش بابا ليث و حاجی حسن برایش خانقاهی ساختند که محل تجمع مریدان او شد.

سایر توضیحات: در وسط بقعه اطاق کوچکی وجود دارد که قبر خواجه يوسف در آن قرار دارد. این مقبره در سال ۱۱۵۱ قمری توسط حاکم بیگ بن زکریا بیگ تعمیر گردیده است. گفته شده تنها آثار باقیمانده فع؟ قبر مذکور بوده و سنگ های حکاکی گورستان توسط افراد سودجو به محل های دیگر حمل و گورستان کلا تخریب و به محل بازار هفتگی تبدیل شده است.

مسجد چارسو (ستوباد)

موقعیت: محله ستوباد آذرشهر، نزدیکی چشمه چارسو.

سایر توضیحات: مسجد دارای ۱۸ ستون چوبی است.

قدمت بنا: دوره صفویه و قاجاریه

مسجد قدمگاه

موقعیت: ۲۰۰ متری بالای دشت گورستان تاریخی قدمگاه و یک کیلومتری روستای بادامیار واقع در ۱۲ کیلومتری جنوب شرقی آذرشهر

قدمت بنا: دوره صفویه

سایر توضیحات: مسجد در دل تپه ای صخره ای کنده شده است، که به اعتقاد برخی در اصل محراب مهری بوده، در دوره مغول به محل اعتکاف و سپس به مسجد مبدل شده است. گنبد مسجد ۱۲ متر ارتفاع دارد.

بقعه اولیای قاضی جهان

موقعیت: روستای قاضی جهان از توابع گاوگان واقع در ۴ کیلومتری شمال غربی آذرشهر

سایر توضیحات: بقعه ای گنبد واری در جنب مدرسه فجر و رضوان فعلی قرار دارد. دیوارهای بقعه سنگی و گنبد آن آجری است، کف بقعه هفت پله پایین تر از سطح تپه است و در داخل آن گوری وجود دارد که روی آن با کاشی های سبز رنگ ساده شش ضلعی پوشانده شده است، نام صاحب آن معلوم نیست ولی برخی معتقدند وی پیر و عارف و پارسا بوده است. از اینرو شبهای جمعه مردم روستا در آن گرد آمده و شمع روشن می کنند و شایع است که هر شب جمعه از قبر اولیا نور سبز رنگی ساطع می شود!

بقعه پیر جابر

موقعیت: روستای ممقان واقع در ۱۰ کیلومتری آذرشهر.

شرح حال: بابا جابر معاصر بابا يوسف دهخوارقانی، مدتی مقیم تبریز شد آنگاه در ممقان زاویه ای ساخت و به ارشاد مردم پرداخت و در همانجا در گذشت و به خاک سپرده شد. سپس پیکر چند تن در جوار او دفن کرده اند. بر یکی از قبرها سال ۱۱۳۵ قمری قید شده است.

قلعه آق گنبد

موقعیت: ارتفاعات جنوبی روستای آق گنبد، شمال شرقی جزیره اسلامی از توابع آذرشهر

سایر توضیحات: احتمال داده شده همان قلعه شاهی باشد که گنجینه هولاکو خان مغول مدتی در آن نگهداری می شده و همچنین قبر مادر هولاکوخان و دیگر سران مغول در آنجا بوده است. بقایای دیوار سنگی بخش جنوبی قلعه به عرض یک متر و ارتفاع ۳ متر هنوز باقی است.

اسکو

موقعیت: ۱۵ کیلومتری جنوب غربی تبریز، ۶ کیلومتری خسرو شاهی

نام های پیشین: از کو، اسکوئيه، او شکایا

تاریخچه: اسکو از قدیم ترین و آبادترین بخش های آذربایجان است. این شهر دارای آثار تاریخی و قدیمی مانند مسجد جامع سبزه میدان امام زاده ای منسوب به اولاد حضرت امام جعفر صادق (ع)، بقعه سلطان حسام الدین فرقد «از سپهسالاران معروف اسلام واقع در قله ی سلطان داغی»، مقبره ی پیر حیدر، مزار الله بنده سی، مسجد پایتخت که به دست قشون عثمانی ویران و در سال ۱۰۶۱ ق مرمت و تجدید بنا گردیده است.

مسجد جامع اسکو

موقعیت: در کنار خیابان اصلی و بزرگ اسکو، بالاتر از مسجد پایتخت واقع است.

قدمت بنا: دوره صفویه

سایر توضیحات: مسجد دارای ۶ ستون سنگی و ۱۲ گنبد ضربی آجری است.

مسجد پایتخت

موقعیت: میان دو محله علیا و سفلای اسکو

سایر توضیحات: مسجدی کوچک بدون ستون با دیوارهای عریض و طاق خشتی محکم و قدیمی است.

این مسجد توسط لشکر عثمانی تخریب گردید و سپس در سال ۱۰۶۱ق توسط حاج عوض بن احمد نوسازی شده است.

امامزاده اسکو

موقعیت: بر روی تپه ای واقع در ضلع جنوبی اسکو

شجره نامه: از اعقاب امام جعفر صادق (ع). و نیز گفته شده که وی میر سید حسین بن سید عبدالغفار اسکویی جد سادات حسینی اسکو که مدتی ملازم درویش يعقوب رومی بود و در اسکو خانقاهی برپا کرد و در ۹۱۸ ق در همانجا دفن گردید.

سایر توضیحات: بقعه دارای گنبد آجری و بلند، دهلیزی کوچک می باشد.

قبر پیر حیدر

موقعیت: شرق محله سوسیان اسکو

قدمت بنا: توسط حسین خان بن شمس الدين بن حسين بن ملک علاء الدوله در سال ۱۰۲۵ ساخته شده است.

شرح حال: گفته شده که نسب پیر حیدر به شیخ علاء الدوله سمنانی می رسد. در تبریز اقامت داشت سپس در اسکو به گوشه نشینی پرداخت.

آرامگاه سلطان حسام الدین فرقد

موقعیت: قله ی کوه سلطان داغی اسکو

شرح حال: گفته شده که وی از سپهسالاران اسلام بوده است.

قبر خواجه محمد کججانی

موقعیت: روستای کججان

شرح حال: خواجه محمد کججانی فرزند صدیق بن محمد بن سلمان بن ابيل بن محمد بن صديق الأصغر بن صديق الأكبر بن الحسن بن أبي القاسم محمد بن جعفر بن عيسى بن علی بن حسين الأصغر بن الامام السجاد (ع).

سایر توضیحات: در میان گورستان تاریخی روستا مقابر خواجه محمد کججانی (متوفی ۶۷۷)، خواجه احمد شاه (متوفی ۷۲۰)، خواجه علی بن محمد بن عثمان (متوفی ۸۸۰)، قاضی عمر خراسانی (متوفی ۷۷۸)، خواجه عوض (متوفی ۷۴۵)، امیر غیاث الدین محمد (متوفی ۸۱۷) و دهها تن از رجال علم و سیاست و عرفان وجود دارد. گفته شده که خواجه محمد برادری داشت به نام ابراهیم که مشایخ کججان از فرزندان او هستند به نام های خواجه احمد شاه، خواجه حاجی و خواجه صديق. خواجه احمد شاه پسری دارد به نام ابراهیم که قبر وی جنب قبر پدرش قرار دارد...

روستای کندوان

موقعیت: ۲۲ کیلومتری جنوب اسکو، ۶۲ کیلومتری تبریز.

سایر توضیحات: روستایی تاریخی و کم نظیر که اهالی آن در درون توده های مخروطی و هرمی شکل صخره ها به سر می برند. قدمت بناها به قرن هفتم هجری و حتی به دوران قبل از اسلام نسبت داده اند. گفته شده که آب معدنی کنار رودخانه برای امراض کلیوی بسیار مفید است.

آهر

موقعیت: ۱۰۰ کیلومتری شمال شرقی تبریز، ۶۰ کیلومتری مشکین شهر.

نام های پیشین: این شهر قبل از اسلام اوزان نام داشته است. گویند نام این شهر به دوران مهرپرستی باز می گردد و واژه ی اهر از هر یا هور به معنای خورشید یا مهر گرفته شده است.

تاریخچه: گویند این منطقه در اوایل قرن سوم هجری قمری به مدت ۲۰ سال میدان خونین ترین نبردهای بابک خرم دین و طرفداران وی با سپاهیان عرب بود. شهر اهر در دوره جنگ های ایران و روس در زمان قاجار نیز مرکز فرماندهی قشون ایران به رهبری عباس میرزا بوده است.

مسجد جامع اهر

موقعیت: خیابان قدس، کوچه مسجد جمعه

قدمت بنا: به دوره سلجوقی و اتابکان باز می گردد. سنگ نبشته شبستان مسجد تاریخ ۱۰۵۲ قمری دارد.

سایر توضیحات: این مسجد از نظر شیوه معماری و تزئینات از مساجد بسیار زیبای استان است.

مدرسه علوم دینی اهر

موقعیت: میدان و مقابل مسجد سفید

قدمت بنا: در سال ۱۳۰۷ قمری توسط حاج میرزا حسن وزیر قراجه داغ ساخته شده است.

مسجد و بقعه شیخ عماد

موقعیت: اهر قدمت اولیه بنا: ۱۲۷۷ هجری قمری

سایر توضیحات: مزار شیخ عماد الدین اهری در این مسجد قرار دارد. گفته شده در قرن گذشته هنگام تعمیر بقعه جسد او را تر و تازه ظاهر گردید!

امامزاده على

موقعیت: جنوب غربی مسجد شیخ عماد

خانقاه و بقعه شیخ شهاب الدین اهری

موقعیت: ضلع جنوبی شهرستان اهر

شرح حال: شیخ شهاب الدین محمود عتیقی اهری از نوادگان شیخ شهاب الدين سهروردی است که نسبش به ابوبکر یعنی خلیفه اول می رسد. وی عارف و محققی بزرگ بود، در کودکی و نوجوانی در تبریز و سجاس زنجان سپری کرد. در اهر خانقاهی تأسیس نمود و پس از مرگش در همانجا دفن گردید.

قدمت بنا: دوره صفویه

سایر توضیحات: بقعه دارای مسجد، ایوان، دو مناره، گنبد، صحن و خانقاه می باشد. در سال ۱۳۷۴ در تالار اصلی بنا موزه عرفان و ادب تأسیس گردید. این موزه شامل کتب خطی، دیوان اشعار مربوط به دوره صفوی و قاجای است.

قلعه پشتو

موقعیت: ۱۲ کیلومتری هوراند، مابین روستاهای پشتاب و کو جان و ۵۰ کیلومتری شال شرق آهر.

شرح حال: قلعه پشتو یا پشتاب در یک صخره بلند به ارتفاع بیش از ۳۰۰ متر بنا شده است.

قدمت بنا: تاریخ ساخت اولیه ی قلعه متعلق به دوره ی اشکانی یا ساسانی است.

قلعه قهقهه

موقعیت: بر فراز کوه های قراچه داغ واقع در ۳ کیلومتری روستای گنچوبه و قره آغاجلو در ۲۱ کیلومتری هوراند و ۲۶ کیلومتری شرق جاده اهر و کلیبر قرار دارد.

سایر توضیحات: گویند در زمان شاه طهماسب، پسر وی اسماعیل میرزا مدتی در این قلعه زندانی شد و بیش از ۱۹ سال در آنجا ماند. القاس میرزا برادر دیگر شاه طهماسب نیز مدتی در این قلعه زندانی بود و سرانجام به امر او وی را از فراز قلعه به زیر افکندند. در سال ۹۷۵ قمری نیز خان احمد گیلانی پس از شورش بر علیه شاه طهماسب در قهقهه زندانی شد. در ضمن گفته شده که زندانیان قلعه در زمان شاه عباس اول صفوی شورش کردند و پس از دو ماه شاه عباس توانست بر قلعه مسخّر شود.

مسجد جامع خروانق (خاروانا)

موقعیت: روستای خروانق واقع در ۴۵ کیلومتری شهرستان ورزقان.

قدمت اولیه بنا: قرون ششم و هفتم هجری، ولی در دوره های صفویه و قاجاریه تعمیر گردید.

امامزاده خروانق

موقعیت: روستای خروانق

قدمت بنا: دوره صفویه

امامزاده شعیب

موقعیت: روستای دوزال واقع در ۲۰ کیلومتری شمال خروانق بر فراز کوهی مشرف بر رود ارس

قدمت بنا: دوره ایلخانی

کاروانسرای شاه عباسی

موقعیت: گردنه ی گؤیجه بئل واقع ۲۴ کیلومتری اهر.

سایر توضیحات: در این ناحیه دو کاروانسرای قدیمی به فاصله هفت کیلومتر از همدیگر قرار دارند.

نوع بنا و سبک معماری کاروانسراها نشان می دهد که هر دو همزمان و در دوره صفوی ساخته شده اند.

بناب

موقعیت: ۱۰۰ کیلومتری مهاباد، ۵۰ کیلومتری میاندوآب، ۱۱۵ کیلومتری جنوب غربی تبریز، ۱۵ کیلومتری جنوب غربی مراغه و ۸ کیلومتری شرقی دریاچه ارومیه.

سایر توضیحات: بناب در لغت به معنای عمق آب است. در اوستا نیز به معنای درخت آمده است. در لغت به معنای سرزمینی است که ریشه در آب یا نزدیک آب می باشد. تاریخچه: این شهر تا قبل از حمله ی مغول آباد بوده و رونق داشته است. از زمان صفویه به بعد نیز مجددا رونق خود را به دست آورد.

مسجد اسماعیل بیگ

موقعیت: نزدیکی مسجد جامع بناب

قدمت بنا: دوره صفویه

مسجد جامع مهر آباد

موقعیت: میدان مهرآباد بناب قدمت بنا در سال ۹۵۱ ق به هزینه ی بی بی خانم دختر منصور بیگ در زمان سلطنت شاه طهماسب ساخته شده است

سایر توضیحات: مسجد دارای مناره ی بلند آجری و ۳۶ ستون چوبی می باشد.

مسجد میدان

موقعیت: میدان تره بار بناب، معروف به میدان گزاوشت

قدمت بنا: قرن دهم هجری

سایر توضیحات: مسجد دارای تالار مستطیل شکل با دوازده ستون چوبی است.

بقعه ی اولیاء

موقعیت: روستای قره چپق واقع در ۲ کیلومتری غرب بناب.

بقعه ی پیر مؤمن

موقعیت: نزدیکی دریاچه ارومیه، در جاده ای بناب به عجب شیر قرار دارد.

 

بیشتر بخوانید:

دیدنی‌های استان آذربایجان غربی (1)

منبع: راهنمای گردشگری، دانشنامه اماکن مذهبی، فرهنگی و تاریخی ایران - حیدر شجاعی

پایگاه خبری حقوق نیوز- فرهنگی و هنری