موسیقی بوشهری | سازهای موسیقی جنوب و بوشهری | ریشه موسیقی بوشهر | انواع موسیقی بوشهری

موسیقی بوشهری

موسيقی بوشهری از جمله موسيقی‌های پرشور و هيجان در حوزه موسيقی محلی كشورمان به شمار می‌‌رود. برای این که موسیقی بوشهری را بهتر بشناسیم، باید زبان محلی این استان را بشناسیم، چرا که موسیقی محلی هر منطقه‌ای ارتباط مستقیمی با زبان آن منطقه دارد. در واقع ریتم، سرعت و به طور کلی فرم در موسیقی هر منطقه، ارتباط مستقیم با زبان آن منطقه دارد و به همین دلیل است که در بوشهر، موسیقی هر محله با محله دیگر اندکی متفاوت است. همین موضوع باعث پیدایش سبک‌های مختلف موسیقی در بوشهر شده است.

به دلیل تنوع فراوانی که در موسیقی بوشهری وجود دارد، انواع مختلف ساز نیز برای آن وجود دارد که می‌توان به بوق، دمام، سنج و فلوت اشاره نمود. این سازها در زمره سازهای جنگلی بوشهر محسوب می‌شود که ریشه در موسیقی آفریقا دارد . ریشه نواختن این آلات موسیقی را می‌توان در آئین‌های خاص بوشهری یافت. اولین بار سازهای سنج و دمام از آفریقا به این منطقه آورده شد که در ابتدا توسط خود آفریقایی‌ها در این منطقه نواخته شد تا این که سر انجام این سازها مورد قبول عامه مردم واقع شد. رواج این سازها در بوشهر به علت مسافرت‌های زیاد دریایی مردم این منطقه به آفریقا و مهاجرت متقابل مردم آفریقا به بوشهر بوده است، که بیشتر به عنوان برده به بوشهر آورده می‌شدند.

موسیقی بوشهری جهات مختلفی دارد. از موسیقی بندری که نه تنها در بوشهر بلکه در هرمزگان و خوزستان نیز ریشه دارد تا موسیقی های مذهبی، نوحه سرایی و آیین خیام خوانی و شاهنامه و مناجات و رباعی و مثنوی خوانی ها، همگی نشان از چندلایه بودن و عمیق بودن موسیقی در این استان و دیگر استان های جنوبی کشور دارد. حتی آثاری از موسیقی آفریقایی نیز در موسیقی جنوبی و موسیقی بوشهری و تاثیر آن در موسیقی مردمان جنوب کشور مشاهده می شود.

علت این چند لایه بودن موسیقی بوشهر به دلیل موقعیت جغرافیایی آن و البته تجاری بودن این شهر است. از شهرهای مختلف ایران و کشورها و قومیت های دیگر در این منطقه به دلیل مراودات تجاری ردپا و اثر فرهنگی به جا مانده و بر موسیقی این منطقه نیز تاثیرگذاشته است. موسیقی امروز به یکی از ارکان اصلی فرهنگ و هنر هر قومی تبدیل شده است و می تواند بر یک جامعه تاثیرگذار باشد.

سازهای موسیقی جنوب و بوشهری

برخی از سازهای مورد استفاده در موسیقی جنوبی و بوشهری عبارتند از:

- سنج

- دمام

- بوق

- نی انبان

- ساز لیوا بوشهری

- عود

- نی جفتی

- دهل

نکته جالب در مورد این سازها این است که در برخی مناطق بوشهر حتی اجازه داده نمی شود که هر کسی از این سازها استفاده کند و مراسم خاصی را با آن ها اجرا کند. سازهای کوبه ای همچون تومبا و تمپو نیز در موسیقی های شاد و ریتم دار جنوبی و بوشهری مورد استفاده قرار می گیرد.

ریشه موسیقی بوشهر

گفته می شود بیشترین اثر بر جامعه، فرهنگ و موسیقی بوشهر از آفریقایی ها بوده است. البته موسیقی بوشهر به دلیل نزدیکی این استان با مناطق لرنشین کشور بسیار زیاد تحت تاثیر فرهنگ و موسیقی لری نیز بوده و هست. البته این اثرات به این معنی نیست که فرهنگ و موسیقی بوشهری ریشه و اصل مشخصی نداشته و کاملا تحت تاثیر فرهنگ و موسیقی مردمان لر و آفریقایی بوده، اما به راحتی می توان تاثیرگیری از آن ها را در موسیقی اصیل و ریشه دار بوشهری مشاهده کرد.

در واقع موسیقی های بویر احمدی، بختیاری و آفریقایی نتوانسته اند بر موسیقی سنتی بوشهری غالب شوند، اما بر آن تاثیر زیادی گذاشته اند. نمونه بارزی از تاثیر موسیقی آفریقایی بر موسیقی بوشهری را می توان در استفاده از سازهای کوبه ای برای نواختن موسیقی های شاد و ریتمیک مشاهده کرد.

نشان دیگری از استفاده موسیقی آفریقایی در موسیقی بوشهری استفاده از سازهاست. حتی برخی از سازها همچون ساز دمام در واقع آفریقایی هستند، اما استفاده از آن ها در موسیقی بوشهری چنان متفاوت از استفاده آن در موسیقی آفریقایی است که خود آفریقایی ها با شنیدن صدای آن ساز احساس نزدیکی با آن نمی کنند.

انواع موسیقی بوشهری

بزله خوانی

بزله خوانی هم در عزا و هم در جشن ها اجراء مي شود. بزله به صورت دسته جمعی است يک نفر می خواند و بقيه در حالیکه دست مي زنند به او جواب می دهند. بزله خوانی با "صلی علی النبی يا هو" شروع مي شود که به ديگران آمادگی مي دهد.

شروه خوانی

شروه خوانی با قدمتی نه چندان طولانی به دوره شاعرانی چون فايز دشتی و مفتون بر مي گردد. شروه ريشه در رنج های مردم این خطه دارد در آواز دشتی خوانده مي شود. بسيار موسيقی زيبايی است و يک موسيقی منحصر به فرد به شمار می آيد.

نوحه خوانی

يکی از سرودهای رايج و اصيل منطقه بوشهر است نوحه خوانی ست که از اهميت خاصی بر خوردار است. نوحه خوانی همراه با اشعار مذهبی در ايام سوگواری به اجراء در می آيد.

بيت خوانی

بیت خوانی شکل ديگری از موسيقی محلی بوشهر است که در عزا و عروسی اجراء می شوند. اما اجراء این موسيقی اختصاص به جوانان دارد. بيت خوانی ويژه مراسم عزا، بيت وارونه است و بيت خوانی مراسم عروسی بيت معمولی يا شاد است.

چاووش خوانی

چاووش خوانی که در دستگاه چهارگاه اجراء مي شود و به هنگام سفر به ويژه سفر حج و زيارت مي خوانند.

جنگ نامه يا شاهنامه خوانی

جنگ نامه یا شاهنامه خوانی آوازی است که معمولا در شب نشينی ها و گرد همائی های اهل ادب و فرهنگ اجراء مي شود. شاهنامه خوانی توسط يک تک خوان اجراء می شود و همراه جمعی ندارد. بدين ترتيب موسيقی در منطقه بوشهر در کليه شون زندگی مردم از جشن گرفته تا عزا از کار تا لالايی مادران حضور دارد. ارتباط قوی ميان انواع موسيقی و مردم این منطقه به حدی است که در هم خوانی ها و همسرايی ها يک آمادگی ضمنی طبيعی و غريزی ميان اجراء کنندگان ديده می شود. این تاثير به گونه ای است که حتی کار بر روی دريا بدون نغمه ها به زبان محلی نيمه تحرک و جنبش لازم را نداشته يا اصولا امکان پذير نبود. این نغمات نه تنها همگام کار روی دريا بلکه در برخی مواقع ديگر نيز برای جا به جا کردن اشياء سنگين در روی خشکی برای ایجاد هماهنگی در ميان کارگران استفاده مي شده است. پژوهشگران ريشه نغمه های شاد این گونه موسيقی را در تاثير پذيری از سياهان آفريقايی مي دانند که دوره خاص به صورت برده يا کارگر در سواحل جنوب ایران مشغول به کار بوده اند.