امروز: جمعه, ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ برابر با ۱۸ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۲۹ مارس ۲۰۲۴ میلادی
کد خبر: 271994
۲۵۳۶
۱
۰
نسخه چاپی
آزمایش های تشخیصی

آزمایش های تشخیصی و شرح کامل آن

آزمایش های تشخیصی مانند بسیاری از موضوعات پزشکی دیگر، اغلب چندین پاسخ به پرسش های متداول ارائه می دهند. مفهوم این پاسخ ها و نتایج آزمایشات که به شکل تعدادی از ارقام یا اصطلاحات و واژه های تخصصی ذکر می شوند و نیز آن چه که از سوی پزشک برای تعیین نوع آزمایش های ضروری نوشته و از آزمایشگاه درخواست می شود در اکثر موارد برای افرادی که در این زمینه از اطلاعات لازم و کافی برخوردار نیستند قابل درک نیست.

حقوق نیوز/ سلامت و بهداشت/ دانستنیهای پزشکی

شرح ساده آزمایش های تشخیصی (قسمت 1)

آزمایش های تشخیصی

آمنیوسنتز Amniocentesis

معرفی: روشی تشخیصی در مامایی است که در آن مقدار کمی از مایع آمنیون برای تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی برداشته می شود. این کار معمولاً در هفته ۲۰ - ۱۶ بارداری برای کمک به تشخیص ناهنجاری های جنینی صورت می گیرد.

علل انجام آزمایش: آنالیز کروموزومی یا تشخیص نقایص ژنتیکی و بیماری های جنین؛ تشخیص بلوغ ریه های جنین یا تعیین علت تب های ناشناخته در مادر (که ممکن است ناشی از عفونت داخل رحمی باشند)؛ بررسی بیشتر درباره ی احتمال وجود نقایص مادرزادی و ناهنجاری های کروموزومی در مواردی که آزمایش خونی، بالا بودن مقدار آلفا - فیتوپروتئین (AFP) را نشان می دهد ( AFP بالا، احتمال وجود ناهنجاری های مغزی و نخاعی جنین را مطرح می کند و AFP پایین می تواند نشانه ی وجود سندرم داون در جنین باشد.)

نیاز به ناشتا بودن: -

روش کار: محل جفت و جنین با استفاده از سونوگرافی مشخص می شود؛ سپس پوست شکم مادر ضدعفونی و به دنبال تزریق داروی بی حسی موضعی، یک سوزن متصل به سرنگ به بخشی از رحم که کمترین احتمال خطر سوراخ شدن جفت یا آسیب دیدگی جنین را دارد وارد می شود. ۲۵ - ۲۰ سانتی متر مکعب مایع آمنیون به وسیله ی سرنگ از کیسه ی آب کشیده و به آزمایشگاه ارسال می شود

عوارض احتمالی: سقط جنین (در کمتر از 1% موارد)، آسیب دیدگی جنین، نشت مایع آمنیون از کیسه ی آب، عفونت مایع آمنیون 0آمنیونیت)، خاتمه حاملگی، زایمان زودرس، خونریزی مادر، آمبولی (لخته شدن) مایع آمنیون، جداشدن زودرس جفت، آسیب دیدگی روده یا مثانه

اقدامات مراقبتی: هر نوع دفع مایع، خونریزی، تب، درد شکم یا حركات غیرطبیعی جنین باید به پزشک اطلاع داده شود.

یافته های طبیعی:

1- حجم مایع آمنیون: هفته ۱۶ حاملگی: ۲۰۰ میلی لیتر

2- هفته ۲۸ حاملگی: ۱۰۰۰ میلی لیتر

3- هفته ۳۶ حاملگی: ۹۰۰ میلی لیتر

4- هفته ۴۰ حاملگی: ۸۰۰ میلی لیتر

ظاهر مایع آمنیون: شفاف، زرد کم رنگ تا کاهی

نسبت لسیتین به اسفنگومیلین: یا بیشتر

بیلی روبین مایع آمنیون: کمتر از 0/2میلی گرم در دسی لیتر

آلفافیتوپروتئین: ۲ میکروگرم در دسی لیتر

اختلالات کروموزومی یا ژنتیکی: -

● لسیتین و اسفنگومیلین دو جزء از مایع آمنیون هستند. لسیتین، فسفولیپیدی است که به طور شایع در گیاهان و جانوران یافت می شود و اسفنگومیلین، نوعی اسفنگولیپید حاوی فسفر است. پایین تر بودن نسبت لسیتین به اسفنگومیلین (LS ratio) می تواند نشانه ی نارس بودن ریه های جنین باشد.

یافته های غیرطبیعی:

1. بیماری های همولیزدهنده ی نوزادان

2. نقایص بسته شدن لوله عصبی جنین

3. نقایص بسته شدن دیوارهای شکمی جنین

4. عدم بلوغ ریه های جنین

5. اختلالات متابولیک ارثی

6. ایزوایمونیزاسیون Rh

7. افزایش حجم مایع آمنیون (پلی هیدرآمنیوس)

8. کاهش حجم مایع آمنیون (اولیگو هیدرآمنیوس)

آرتریوگرافی (آنژیوگرافی) (Arteriography) (Angiography)

معرفی: نوعی روش رادیولوژیک برای دیدن سرخرگ ها است که پس از تزریق یک ماده حاجب به جریان خون انجام می شود. در آنژیوگرافی، آناتومی داخلی قلب و رگ های خونی دیده می شود. آنژیوگرافی واژهی کلی تری از آرتریوگرافی است و به معنی مشاهده ی داخل قلب و رگ ها (اعم از سرخرگ و سیاهرگ) است و آرتریوگرافی، تنها مشاهده ی سرخرگ ها را شامل می شود.

علل انجام آزمایش: تشخیص انفارکتوس قلبی، انسداد عروقی، پلاک های کلسیفیهی تصلب شرایین، رویدادهای عروقی مغز (مثل سکته ی مغزی)، تومورهای کلیه، تنگی سرخرگ کلیوی (و افزایش فشار خون ناشی از آن)، آمبولی (ایجاد لخته) ریوی و ضایعات مادرزادی و اکتسابی عروق ریوی.

نیاز به ناشتا بودن: + (۸- ۴ ساعت قبل از آزمایش)

روش کار: در آرتریوگرافی، پس از وارد کردن کاتر (معمولاً به داخل سرخرگ رانی) در حالی که رادیوگرافی با اشعه X در حال انجام است، ماده حاجب به سرعت تزریق می شود، وضعیت گردش خون، رگ های خونی غیرطبیعی، ناهنجاری های عروقی، آناتومی رگ های طبیعی و تومورها مورد بررسی قرار می گیرد. در آنژیوگرافی، ماده حاجب در داخل سرخرگ یا سیاهرگ تزریق می شود و یا با قرار دادن کاتتر در یک سرخرگ محیطی به عروق یکی از احشا می رسد. به دلیل وجود ید در ماده ی حاجب، ممکن است واکنش آلرژیک در بعضی از بیماران ایجاد شود که گاهی به مرگ بیمار می انجامد. از این رو، قبل از آزمایش باید تست حساسیت به عمل آید. پس از پایان آزمایش، بیمار از نظر علایم خونریزی در محل تزریق یا وارد کردن کاتتر تحت نظر قرار می گیرد و چند ساعت استراحت می کند.

● اگرچه رگ های اصلی بدن با آرتریوگرافی قابل رویت می شوند ولی سرخرگ های کلیه، مغز، قلب، آئورت، غدد فوق کلیه، ساق ها و اندام های تحتانی بیشتر از سایر نواحی دیده می شوند.

عوارض احتمالی: بروز واکنش های حساسیتی به ماده حاجب یددار؛ خونریزی از محل ورود کاتتر به سرخرگ؛ آمبولی (حرکت لخته) از منشأ پلاک تصلب شرایین؛ عفونت بافت نرم اطراف کانتر؛ نارسایی کلیه (به ویژه در افراد مسن)؛ بحران ازدیاد فشار خون کشنده در افراد مبتلا به بیماری فئوکروموسیتوم (در این بیماران باید چند روز قبل از آزمایش از دارویی مانند پروپرانولول و فنوکسی بنزامین استفاده کرد)، خونریزی در غده ی فوق کلیه (و در نتیجه، نارسایی آن) آمبولی ریه.

زنان باردار و کودکان نسبت به اشعه X حساس تر هستند.

تزریق ماده حاجب ممکن است موجب گرگرفتگی بیمار شود.

اقدامات مراقبتی: قبل از آزمایش باید زیورآلات و پروتزهای دندانی از بدن خارج شوند؛ بیمار باید قبل از آزمایش ادرار کند زیرا مواد حاجب يددار خاصیت مدر دارند. در صورتی که محل ورود کاتر، پس از آزمایش دچار درد شدید است باید به پزشک اطلاع داده شود. بیمار باید پس از پایان آزمایش مایعات فراوان بنوشد. محل ورود کاتتر شریانی باید از نظر خونریزی و هماتوم (تجمع خون) بررسی شود. هر نوع علایم ناشی از بی حسی، سوزش، درد یا از بین رفتن عملکرد اندام باید به پزشک اطلاع داده شود.

یافته طبیعی: مشاهده ساختمان عروقی نرمال

یافته های غیرطبیعی:

1. آنژیوگرافی غده ی فوق کلیه: فئوکروموسیتوم، تومورهای غده فوق کلیه، بزرگ شدگی دوطرفه غده ی فوق کلیه آرتریوگرافی مغز: آنوریسم عروقی، تنگی یا انسداد عروق مغز، تومور، آبسه، هماتوم (تجمع خون)؛ ترومبوز (ایجاد لخته)، ناهنجاری های شریانی وریدی

2. آرتریوگرافی کلیه: اختلالات آناتومیک رگ های خونی کلیه، کیست کلیه و تومورهای جامد آن، ازدیاد فشار خون با منشأ تنگی رگ های کلیه، تنگی شریان کلیه

3. آرتریوگرافی اندام تحتانی: انسداد ناشی از تصلب شرایین یا امبولی، بیماری شریانی اولیه، آنوریسم عروقی آنژیوگرافی ریه: ازدیاد فشار اولیه ریوی، آمبولی ریه

شرح ساده آزمایش های تشخیصی (قسمت 1)

آرتروسنتز Arthrocentesis

معرفی: آرتروسنتز یا آنالیز مایع مفصلی عبارت است از سوراخ کردن مفصل با سوزن و کشیدن مایع مفصلی به منظور انجام آزمایش های تشخیصی بر روی آن با وارد کردن دارو به داخل مفصل یا تسکین درد به وسیله ی خارج کردن مایع از آن.

علل انجام آزمایش: تشخیص بیماری های مفصلی (مانند عفونت، التهاب، نقرس، نقرس کاذب و بدخیمی) پایش بیماری های مزمن مفصل و تزریق داروهای ضدالتهابی (معمولاً کورتون) به داخل فضای مفصلی

نیاز به ناشتا بودن: + (از نیمه شب باید بیمار چیزی نخورد زیرا در اثر غذاخوردن، مایع مفصلی دچار تغییرات بیوشیمیایی می شود که بر تفسیر نتایج تأثیر می گذارد). چنانچه بررسی تغییرات بیوشیمیایی مایع مفصلی مورد نظر نباشد می توان بدون ناشتا بودن بیمار، آزمایش را انجام داد.

روش کار: پس از بی حس کردن محل، سوزن مخصوص وارد پوست و سپس، فضای مفصلی می شود و مایع به وسیله ی سرنگ به بیرون کشیده می شود یا در صورتی که قرار است دارویی به داخل فضای مفصلی تزریق شود، این کار صورت می گیرد. کار حداکثر ۱۰ دقیقه طول می کشد و فقط با کمی ناراحتی در هنگام تزریق داروی بی حسی همراه است.

عوارض احتمالی: درد یا تورم محل، به ندرت عفونت مفصلی

اقدامات مراقبتی: بیمار باید با عصا راه برود و هر نوع نشانه ی خونریزی به داخل مفصل (مانند تورم شدید یا تشدید درد) و نیز نشانه های عفونت (تب، تورم، قرمزی و درد در محل) را اطلاع دهد.

تا هنگامی که پزشک اجازه نداده، بیمار نباید رانندگی کند.

کمپرس با یخ برای تسکین درد و تورم مفید است.

یافته های طبیعی : کاهی رنگ و شفاف بودن مایع مفصلی و وجود تعداد کمی گلبول سفید در آن و طبیعی بودن مقادیر.

یافته های غیرطبیعی :

1. عفونت یا التهاب مفصلی لوپوس

2. تومورهای مفصلی نقرس

3. سینوویت نقرس كاذب

4. سپتیک (التهاب عفونی مفصل) آرتریت روماتویید

 

آرتروگرافی Arthrography

معرفی: آرتروگرافی، روش رادیو گرافیک قابل رویت نمودن داخل مفصل، با استفاده از تزریق هوا، ماده حاجب یا هر دو است. با این کار، استخوان ها، منیسک ها، غضروف، کپسول مفصلی و رباط ها قابل رویت می شوند. معمولاً آرتروگرافی بر روی مفاصل شانه و زانو و گاهی بر روی مفصل پاشنه، ران، مچ دست و مفصل میان استخوان گیجگاه و فک پایین انجام می شود. در آرتروگرافی سنتی، از ماده حاجب یددار استاندارد ٪۶۰ استفاده می شود.

CT آرتروگرافی از آرتروگرافی سنتی پرهزینه تر و از MR آرتروگرافی ارزان تر است.

علل انجام آزمایش: تشخیص آسیب های رباط ها (لیگامان ها)، تاندون ها یا سایر بافت ها؛ تشخیص آسیب دیدگی منیسک؛ تشخیص عملکرد غضروف یا غشای سینوویال (غشای پر از مایع واقع در بین مفاصل)؛ تشخیص وجود پارگی های تمام ضخامت منیسک و مفصل؛ بررسی دردهای بدون توجیه مفصلی در موارد نامشخص بودن سایر تست های تصویربرداری و یا برای تأیید تشخیص های مشکوک؛ تشخیص پیچ خوردگی های تاندونی و به عنوان راهنما برای مکش مایع سینوویال.

● امروزه با روی کار آمدن CT آرتروگرافی (آرتروگرافی با استفاده از سی تی اسکن) و MR آرتروگرافی (آرتروگرافی به وسیله ی MRI)کمتر از آرتروگرافی سنتی استفاده می شود ولی هنوز هم آرتروگرافی سنتی در مواردی مانند رد یا تأیید تشخیص بعضی بیماری های مفصلی به کار می رود.

نیاز به ناشتا بودن: -

روش کار: پس از ضدعفونی و بی حس کردن پوست روی مفصل، سوزنی وارد فضای مفصلی می شود. سپس ماده حاجب به داخل فضای مزبور تزریق و سوزن خارج می شود. ممکن است از بیمار خواسته شود چند قدم راه برود یا مفصل را چند بار حرکت دهد. در مرحله ی بعد، در وضعیت های مختلف عکس های رادیوگرافیک گرفته می شوند. این اقدامات به حدود ۳۰ دقیقه زمان نیاز دارند.

عوارض احتمالی: احساس درد یا فشردگی در حین تزریق ماده ی حاجب؛ تورم و درد بعد از آزمایش؛ شنیده شدن صدای ترق - ترق (کرپیتاسیون) در مفصل، که در اثر تزریق هوا به داخل مفصل ایجاد می شود و پس از ۱ تا ۲ روز از بین می رود.

اقدامات مراقبتی: کمپرس با یخ در صورت بروز درد، بعد از انجام آزمایش؛ مصرف مسکن (مثل استامینوفن یا آسپرین) در صورت وجود درد؛ اطلاع دادن به پزشک در صورت تشدید درد یا ایجاد تورم.

یافته های طبیعی: طبیعی بودن رباط ها و غضروف های مفصلی و منیسک ها.

یافته های غیرطبیعی :

1. نامنظم شدن مفصل

2. کیست

3. التهاب مفصل (آرتریت)

4. آسیب دیدگی رباط ها (لیگامان ها)

5. پارگی منیسک زانو

6. پارگی تاندون

7. تومور سینوویال

8. بیماری های غضروفی

شرح ساده آزمایش های تشخیصی (قسمت 1)

آرتروسکوپی Arthroscopy

معرفی: آرتروسکوپی، نوعی معاینه ی داخل مفصل است که با وارد کردن آندوسکوپ مخصوص به مفصل، از طریق یک بریدگی کوچک انجام می شود و به دقت، تصویر مستقیمی از مفصل ارائه می دهد. آرتروسکوپی را می توان در تمام مفاصل بدن انجام داد ولی بیشتر در مفصل زانو و برای تشخیص پارگی منیسک و رباط های این مفصل به کار می رود.

علل انجام آزمایش: مشاهده ضایعات داخل مفصل؛ کمک به انجام جراحی ترمیمی زانو؛ برداشتن منیسک و خارهای مفصلی؛ ترمیم لیگامان ها؛ نمونه برداری (بیوپسی) از مفصل .

نیاز به ناشتا بودن: +(از نیمه شب قبل از آزمایش)

روش کار: پس از ضدعفونی و بی حس کردن محل (یا بیهوش کردن بیمار)؛ برش کوچکی روی پوست داده می شود. آرتروسکوپ به داخل مفصل فرو برده می شود. یافته های هنگام آرتروسکوپی به وسیله دوربین ویدیویی مخصوص ضبط می شوند. آرتروسکوپی ویدیویی برای ایجاد اتساع در فضای مفصلی به منبع آبی و برای نشان دادن تصاویر به یک مانیتور نیاز دارد.

● مفاصل مچ پا، زانو، ران، مچ دست، شانه و مفصل گیجگاهی - فک پایین را می توان با آرتروسکوپ بررسی کرد.

عوارض احتمالی: خونریزی به داخل مفصل؛ عفونت مفصل؛ تورم؛ ترومبوفلبیت (التهاب سیاهرگ همراه با تشکیل لخته)؛ پارگی سینوویوم (غشای سینوویال): آسیب دیدگی مفصل.

اقدامات مراقبتی: استفاده از عصا تا زمان بهبود حرکت مفصل؛ اطلاع دادن به پزشک در صورت بروز نشانه های خونریزی داخل مفصل (شامل درد شدید، تورم آشکار، سستی مفصل) یا نشانه های عفونت
(تب، تورم، قرمزی اطراف مفصل و تشدید درد) ؛ رانندگی نکردن تا هنگامی که پزشک اجازه نداده است؛ استفاده از کمپرس یخ؛ خم نکردن زیاد پا تا مدتی بعد از آزمایش

یافته های طبیعی: نرمال بودن لیگامآن ها، منیسکها و سطوح مفصلی

یافته های غیرطبیعی:

1. پارگی لیگامان یا غضروف

2. شکستگی یا اختلال در کشکک زانو

3. کیست ها

4. بیماری غضروف

5. سینوویت

6. آرتروز (استئوآرتریت)

7. آرتریت روماتویید

8. آرتریت دژنراتیو (استحاله ای)

9. بیماری منیسک

10. سایر موارد

شنوایی سنجی (ادیومتری) Audiometry

معرفی: شنوایی سنجی (ادیومتری)، عبارت است از آزمایش میزان حساسیت حس شنوایی و تعیین پایین ترین شدتی از صدا که فرد می تواند در آن شدت، تحریکات شنوایی را درک کند و اصوات گفتاری متفاوت را از یکدیگر افتراق دهد. به پایین ترین شدت صدای قابل درک، «آستانه ی شنوایی» گفته می شود.

علل انجام آزمایش: بیماریابی در جریان برنامه های بهداشتی (به عنوان مثال در مدارس، برای تشخیص مشکلات شنوایی در کودکان)، تشخیص مشکلات شنوایی در کودکان، بزرگسالان و سالمندان.

نیاز به ناشتا بودن: -

روش کار: پس از قرار گرفتن فرد در اتاقک مخصوص ادیومتری، گوشی (هدفون) بر روی هر دو گوش گذاشته می شود و دستگاه در هر بار، صدایی با تون مشخص را ایجاد می کند. هرگاه فرد صدا را می شنود یک دست یا انگشت خود را بالا می آورد. متخصص شنوایی سنجی (ادیولوژیست) به تدریج شدت صدا را کاهش می دهد تا جایی که دیگر فرد قادر به شنیدن صدا نباشد. این کار در دامنه ی وسیعی از تون ها و فرکانس ها (از صداهای بسیار عمیق و آهسته تا صداهای خیلی بلند) تکرار و هر گوش به طور مجزا آزمایش می شود.

در نوع دوم ادیومتری، به جای هدفون از نوار مخصوصی استفاده می شود که دارای مثلث های پلاستیکی کوچکی است که در پشت گوش ها قرار می گیرد و صدا را از طریق استخوان های جمجمه به مغز هدایت می کند. فرد، تون ها را به صورت ارتعاش هایی که از راه استخوان ها به گوش داخلی می رسند حس می کند. تون ها با فرکانس ها و شدت های مختلف تکرار می شوند.

نتایج ادیومتری را می توان بر روی منحنی ادیوگرام ضبط نمود. در این منحنی، تون ها یا فرکانس های پایین در یک انتها (سمت چپ) و تون های بالا در انتهای دیگر (سمت راست) نشان داده می شوند. شنوایی بر اساس واحدهایی موسوم به دسیبل (decibel) اندازه گیری می شود. اکثر اصوات الگوهای کلامی طبیعی در محدوده ی ۵۰ -۲۰ دسی بل قرار دارند. فرد بزرگسال دارای شنوایی طبیعی می تواند تون های ۲۰ - ۰ دسی بل را تشخیص دهد.

ادیومتری گفتاری (speech audiometry)، نوع دیگری از شنوایی سنجی است که در آن، یک سری لغات ساده به وسیله ی میکروفن بیان می شود و فرد با هدفون فرد آن ها را می شنود و هر لغت را بیان می کند.

فرد بزرگسال با شنوایی طبیعی باید بتواند ۹۰ تا ۱۰۰ درصد لغاتی را که ادیولوژیست (یا نوار مخصوص ) بیان می کند تشخیص دهد و تکرار نماید.

عوارض احتمالی: -

اقدامات مراقبتی: -

یافته طبیعی: فرد دارای شنوایی طبیعی باید بتواند تمام فرکانس هایی را که با شدت های مختلف در هر گوش پخش می شود تشخیص و نسبت به آن ها واکنش نشان دهد و بین حدود صفر تا ۲۰ دسی بل را بشنود. معمولاً تكلم طبیعی در ۵۰ - ۲۰ دسی بل صورت می گیرد.

یافته های غیرطبیعی: (وجود اختلاف قابل ملاحظه یا غیر قابل توجیه میان شنوایی دو گوش یا وجود ناشنوایی در فرکانس ها و شدت های طبیعی صدا)

1. کاهش شنوایی ناشی از علل مختلف

2. پیرگوشی

3. بیماری منیر

4. کری های حسی عصبی

آزمایش تنقیه باریم (باریم انما) Barium enema

معرفی: باريم انما عبارت است از وارد کردن مقداری سولفات باریم (نوعی ماده حاجب رادیوگرافی ) از راه مقعد به داخل کولون (روده بزرگ) به منظور قابل مشاهده کردن بیماری ها و ضایعات قسمت تحتانی دستگاه گوارش.

علل انجام آزمایش: بررسی و مشاهده ی پولیپ ها، تومورها و دیورتیکول های روده ی بزرگ و اختلالات آناتومیک (مثل چرخش غیرطبیعی) روده؛ بررسی پرشدگی آپاندیس. اگرچه به وسیله ی باریم انما، بیشتر می توان کولون را مشاهده کرد ولی به دلیل بازگشت باریم به قسمت انتهایی روده ی باریک می توان به بررسی بیماری های این ناحیه (مانند بیماری کرون و بیماری التهابی روده) نیز پرداخت.

نیاز به ناشتا بودن: + ( از نیمه شب قبل از آزمایش)

روش کار: بیمار در روز قبل از آزمایش باید از مایعات صاف شده (فاقد لبنیات) برای ناهار و شام استفاده کند و به مدت ۸ تا ۱۰ ساعت، هر یک ساعت یک لیوان آب یا مایع صاف شده بخورد. در ساعت ۲ بعد از ظهر روز قبل از آزمایش یک بطری کامل سیترات منیزیم یا عصاره ی میوه ی سنا و در ساعت ۷ بعد از ظهر، 3 عدد قرص ۵ میلی گرمی بیزاکودیل (نوعی مسهل) خورده می شود. ساعت ۶ صبح روز آزمایش از یک شیاف بیزاکودیل یا یک تنقیه ی پاک کننده ی روده استفاده می شود. وقتی دفع مدفوع مثل آب شفاف شد، آماده سازی روده کامل است.

در شروع آزمایش یک کاتتر رکتال دارای بالون در رکتوم قرار داده می شود. بالون به وسیله ی رادیولوژیست باد می شود و در بالای اسفنکتر مقعد به طور محکم قرار می گیرد. باریم با فشار به داخل رکتوم تزریق می شود و جریان آن از طریق فلورسکوپ مورد بررسی قرار می گیرد. در برخی موارد پس از وارد کردن باریم به کولون، مقداری هوا هم به داخل کولون زده می شود که به عنوان ماده حاجب اضافه بر باریم عمل می کند و موجب رؤیت بهتر مخاط کولون می شود. به این روش باريم انما با کنتراست هوا ( air - contrast barium enema) گفته می شود که به ویژه در صورت مشکوک بودن به وجود پولیپ های کوچک کولون به کار می رود.

عوارض احتمالی: پاره شدن کولون (به ویژه در صورت ضعف دیوارهای آن در اثر التهاب، تومور یا عفونت)؛احتباس مدفوع به وسیله باریم.

اقدامات مراقبتی: برای تخلیه ی بهتر باریم، بیمار می تواند از ملین استفاده کند. مدفوع در اثر مخلوط شدن با باریم سفید رنگ می شود و با اتمام باریم به رنگ عادی باز می گردد.

یافته های طبیعی: طبیعی بودن پرشدگی، حدود، باز بودن روده ها و چگونگی قرار گیری باریم؛ طبیعی بودن پرشدگی آپاندیس و قسمت انتهایی روده ی باریک .

یافته های غیرطبیعی:

1. تومورهای بدخیم کولون

2. پولیپ ها

3. دیورتیکول ها

4. بیماری های التهابی روده (مثل کولیت زخمی، بیماری کرون)

5. چرخش غیرطبیعی روده

6. تنگی کولون در اثر ایسکمی، عفونت یا جراحی قبلی

7. فتق روده

8. سوراخ شدگی کولون

9. فیستول کولون

10. آپاندیسیت

11. سایر موارد

 شرح ساده آزمایش های تشخیصی (قسمت 2)

آزمایش بلع باریم و آزمایش خوردن باریم Barium swallow and Barium meal

معرفی: در آزمایش بلع باریم، در حالی که بیمار مقداری ماده ی حاجب سولفات باریم را می خورد رادیوگرافی از مری انجام می شود. در آزمایش خوردن باریم که به آن رادیوگرافی سریال دستگاه گوارش فوقانی (UGI) هم گفته می شود پس از خوردن سولفات باریم، رادیوگرافی سری از مری، معده و اثنی عشر یعنی قسمت ابتدایی روده ی باریک صورت می گیرد. حرکت باریم در مسیر دستگاه گوارش با فلوروسکوپی و اشعه X یا هر دو پیگیری می شود.

علل انجام آزمایش: آزمایش بلع باریم در هنگام وجود اشکال در بلع یا وجود درد در قفسه ی سینه یا بازگشت محتویات معده به مری (ریفلاکس) و آزمایش خوردن باریم در صورت وجود همین مشکلات و نیز استفراغ بدون توجیه، درد شکم، سوءهاضمه شدید یا مدفوع خونی و برای کمک به تشخيص التهاب، زخم یا تومور مری، معده یا اثنی عشر انجام می شوند.

امروزه با روی کار آمدن آندوسکوپی، استفاده از آزمایش بلع باریم یا خوردن باریم کاهش یافته است.

نیاز به ناشتا بودن: + (از ۸ ساعت قبل از آزمایش)

روش کار: بیمار، سولفات باریم را که در مایع شیر مانندی حل شده می خورد (اگر امكان سوراخ شدگی احشا وجود دارد از داروی حاجب گاستروگرافین استفاده می شود). در حالی که بیمار، ماده حاجب را می خورد، میز پرتوتابی به حالت تقريباً عمودی در آورده می شود. رادیولوژیست، مسیر باریم را با فلورسکوپ دنبال می کند. این آزمایش حدود ۱۵ تا ۲۰ دقیقه طول می کشد.

عوارض احتمالی: نشت باریم در موارد وجود عفونت می تواند موجب تشدید و طولانی شدن آن شود. احتمال بروز یبوست وجود دارد. در بعضی بیماران ممکن است ناراحتی موقت معده، سردرد یا گیجی دیده شود.

اقدامات مراقبتی: برای تخلیه ی بهتر باریم، بیمار می تواند از ملین استفاده کند. مدفوع در اثر مخلوط شدن با باریم سفید رنگ می شود و با اتمام باریم به رنگ عادی باز می گردد.

یافته های طبیعی: طبیعی بودن اندازه، حدود و پرشدگی مری و نیز وضعیت آن (در آزمایش Barium swallow) و موجود نبودن ضایعات غیر طبیعی و انسداد و تنگی روده ها در آزمایش Barium meal

یافته های غیر طبیعی:

بلع باریم:

1. انسداد کامل یا نسبی مری

2. سرطان مری

3. تنگی مری

4. زخم مری

5. واریس مری

6. التهاب مری (ازوفاژیت)

7. بیماری آشالازی

8. اختلالات حرکتی مری

9. دیورتیکول های مری

10. فشار ناشی از تومورهای خارج مری، بزرگ شدگی قلب یا آنوریسم آئورت

خوردن باریم:

1. موارد مذکور در قسمت بالا (یافته های غیرطبیعی در بلع باریم)

2. زخم معده

3. زخم اثنی عشر

4. تومورهای خوش خیم و بدخیم معده و اثنی عشر

 شرح ساده آزمایش های تشخیصی (قسمت 2)

نمونه برداری بافتی (بیوپسیBiopsy)

معرفی: بیوپسی عبارت است از برداشتن سلول ها یا قطعه ی کوچکی از بافت زنده یک عضو یا قسمت دیگری از بدن به منظور آزمایش میکروسکوپی آن برای تأیید و اثبات تشخیص بالینی، برآورد پیش آگهی بیماری یا پیگیری سیر آن.

علل انجام آزمایش: بر حسب اینکه نمونه برداری از کدام عضو یا قسمت بدن صورت می گیرد بیماری های مرتبط با آن عضو یا قسمت، علت انجام آزمایش را تشکیل می دهند.

پستان: کیست، توده های جامد (توپر)

پوست: التهاب عروق (واسکولیت)، سرطان ها (مانند سرطان سلول های قاعده ای یا سرطان سلول های سنگفرشی پوست، ملانوم یا خال بدخیم) لیپوم (توده چربی)

بیماری های التهابی: مانند التهاب شریان گیجگاهی (آرتریت تمپورال)، بیماری های التهابی روده (مانند بیماری کرون و کولیت زخمی)

بیماری های کلیه

بیماری های عفونی: از جمله بزرگ شدگی غدد لنفاوی ناشی از بیماری های عفونی یا خودایمنی

بیماری های متابولیک: مانند آمیلوئیدوز (نوعی بیماری تجمع پروتئین در بافت های بدن)

در اعضای پیوندی: به منظور تشخیص عدم رد پیوند یا عدم بازگشت بیماری در محل پیوند عضو

رحم: در قاعدگی های نامنظم، خونریزی های مهبلی غیرطبیعی

ناباروری آقایان: بیوپسی بیضه

پروستات: به ویژه برای تعیین مرحله تومور پروستات

مغز استخوان: تشخیص ناهنجاری سلول های خونی در مواردی که بر اساس آزمایش خونی نمی توان به تشخیص رسید؛ در بدخیمی سلول های خونی (مثل لوسمی و لنفوم) برای تعیین مرحله ی بیماری

دستگاه گوارش: مانند بیوپسی مری، معده و اثنی عشر از طریق آندوسکوپی و بیوپسی کولون و قسمت انتهای روده باریک با استفاده از کولونوسکوپی، بیوپسی لوزالمعده از راه اثنی عشر یا معده

ریه: بر حسب نقاط مختلف گرفتاری از طرق مختلف انجام می شود

کبد: در هپاتیت به منظور تعیین پاسخ به درمان در بیماری ویلسون (به منظور تعیین میزان مس از طریق کمی)؛ برای تشخیص سیروز و تومورهای کبدی

نیاز به ناشتا بودن: چنان چه نوع بیوپسی به گونه ای است که نیاز به بیهوشی عمومی دارد باید بیمار از شب قبل از انجام آن چیزی نخورد. البته اکثر بیوپسی ها نیاز به بیهوشی عمومی ندارند و با استفاده از بی حسی موضعی از روی پوست محل انجام می شوند.

روش کار: بر حسب محل انجام بیوپسی، پس از ایجاد بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی نمونه برداری با روش مخصوص به نمونه مورد نظر صورت می گیرد. بر همین اساس نیز وسایل و روش های مختلفی برای نمونه برداری وجود دارد که بحثی تخصصی و خارج از حوصله ی این کتاب است. به طور کلی پس از تهیه ی نمونه، آسیب شناس (پاتولوژیست) با روش های مختلف (بر اساس نوع بافت) به آماده سازی آن می پردازد و در نهایت، پس از قرار دادن قطعه ی بسیار ظریفی از آن بر روی لام و رنگ آمیزی آن به مشاهده ی تغییرات غیرطبیعی آن در زیر میکروسکوپ می پردازد و تشخیص بیماری را از نظر پاتولوژی به پزشک گزارش می کند.

عوارض احتمالی: بر حسب محل نمونه برداری، ممکن است عوارض مختلفی روی دهد. مثلا در بیوپسی کبدی، احتمال خونریزی، التهاب صفاق (پریتونیت) از نوع شیمیایی (در اثر سوراخ شدن اشتباهی مجرای صفراوی) سوراخ شدن اشتباهی ریه و ایجاد پنوموتوراکس (ورود هوا به فضای جنب)؛ در بیوپسی مغز استخوان، احتمال خونریزی، عفونت و شوک؛ در بیوپسی آندومتر رحم، احتمال سوراخ شدن رحم، خونریزی رحمی، عفونت و تداخل با اوایل حاملگی؛ در بیوپسی کلیه احتمال خونریزی کلیه، سوراخ شدن اشتباهی کبد، ریه، روده، آئورت و ورید اجوف تحتانی و احتمال عفونت (در هنگام انجام بیوپسی باز کلیه) و در بیوپسی ریه احتمال پنوموتوراکس، خونریزی ریه و تجمع چرک (آمپیم ) وجود دارد.

اقدامات مراقبتی: باید بر حسب نوع نمونه برداری و محل آن، در صورت بروز عوارض قابل توجه (از جمله تب، علایم عفونت، خونریزی، تنگی نفس) به پزشک مراجعه شود. تمیز نگه داشتن محل نمونه برداری و پانسمان مرتب آن ضرورت دارد.

یافته طبیعی : طبیعی بودن نتیجه ی آزمایش

یافته های غیرطبیعی: بیماری های اعضا و قسمت های مختلف بدن از جمله تومورهای خوش خیم یا بدخیم، آبسه ها، کیست ها، موارد التهابی، بیماری های ارتشاحی (مثل آمیلوئیدوز، هموکروماتوز، سیروز)، عفونت های ویروسی، باکتریایی، قارچی، حالات ازدیاد حساسیت، کم خونی ها، رد پیوند و غیره، هر یک با یافته های غیرطبیعی خاص خود همراه هستند.

تراکم سنجی استخوان Bone densitometry

معرفی: تراکم سنجی (دانسیتومتری) استخوان آزمایشی است که به منظور تشخیص محتویات معدنی و میزان تراکم استخوان و با هدف تشخیص زودرس پوکی استخوان (استئوپورز) انجام می شود.

علت انجام آزمایش: تشخیص پوکی استخوان

نیاز به ناشتا بودن: -

روش کار: بیمار به حالت خوابیده به پشت بر روی میز تصویربرداری قرار می گیرد. یک منبع فوتونی واقع در زیر میز، به آرامی از زیر مهره کمری عبور می کند و دوربین مخصوص (اشعه گاما یا اشعه ایکس) از بالای بدن بیمار و موازی با منبع فوتونی می گذرد. سپس تصویر مهره کمری و استخوان لگن به وسیله دوربین، ضبط و بر روی مانیتور کامپیوتر دیده می شود. این کار بر روی استخوان زند زبرین (رادیوس) ساعد نیز تکرار می شود.

دانسیتومتری حدود ۴۵ - ۳۰ دقیقه طول می کشد و شمای کوچک مهره کمر، گردن استخوان ران و قسمت انتهایی استخوان زندزبرین را مشخص می کند. کامپیوتر، مقادير فوتونی جذب نشده ی استخوان را ثبت می کند. این مقدار را محتویات معدنی استخوان (Bone Marrow Content; BMC ) می نامند.

عوارض احتمالی: -

اقدامات مراقبتی: هنگام آزمایش، باید بیمار تمام وسایل فلزی همراه با خود (مثل کمربند فلزی، پول خرد، زیپ، کلید و غیره)را که می توانند موجب اختلال اسکن شوند از خود دور نماید.

یافته های طبیعی: کمتر از یک انحراف معیار زیر مقادیر طبیعی (بیش از ۱-)

یافته های غیرطبیعی:

1- کاهش تراکم استخوان (استئوپنی): 2/5-1 انحراف معیار کمتر از مقادیر طبیعی )(2/5 تا 1-)

2- پوکی استخوان (استئوپورز): بیش از 2/5 انحراف معیار زیر مقادیر طبیعی (کمتر از 2/5-)

مکش و بیوپسی مغز استخوانBone marrow Aspiration and Bioropsy

معرفی: مکش (aspiration) مغز استخوان که به آن نمونه برداری (sampling) از مغز استخوان هم گفته می شود عبارت است از برداشتن ماده نرم، اسفنجی و مایع پوشاننده ی سطح داخلی اکثر استخوان ها از طریق ایجاد فشار منفی و بیوپسی (biopsy) مغز استخوان (یا بیوپسی سوزنی) به برداشتن قطعه ی کوچکی از مغز استخوان با استفاده از سوزن مخصوص گفته می شود.

علل انجام آزمایش: تعیین دقیق علت غیرطبیعی بودن نتایج آزمایش خون، تأیید تشخیص یا کنترل وضعیت کم خونی شدید یا سایر بی نظمی های خونی، ارزیابی ناهنجاری های ذخیره سازی آهن به وسیله ی خون و تشخیص عفونت ها انجام می شود. بیوپسی مغز استخوان به منظور تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی، تشخیص بعضی از سرطان های خون و تعیین مرحله ی آن ها، تشخیص کم خونی و سایر اختلالات خونی، تعیین علت تب های بدون توجیه، تشخیص فیبروز مغز استخوان یا میلوم (توموری که از سلول های طبیعی مغز استخوان تشکیل می شود)، و نیز در مواردی که مکش مغز استخوان برای به دست آوردن نمونه ی مناسب با شکست روبه رو شده است. مکش مغز استخوان و بیوپسی مغز استخوان همچنین برای تعیین میزان تأثیر شیمی درمانی و سایر اقدامات درمانی طبی به کار می روند.

نیاز به ناشتا بودن: - (مگر در موارد استثنایی که استفاده از بیهوشی عمومی ضرورت داشته باشد)

روش کار: برای مکش مغز استخوان، پس از ضدعفونی و بی حس کردن پوست محل آزمایش و دادن آرام بخش ملایم به بیمار، سوزن مخصوص به زیر پوست فرو برده و چرخانده می شود تا از قشر استخوان عبور کند.

معمولاً از استخوان لگن (ستيغ خاصرهای پشتی این استخوان) یا از استخوان جناغ سینه و به ندرت از یک استخوان دراز (مانند استخوان درشت نی ساق پا نمونه برداری می شود). حداقل به مقدار یک قاشق چای خوری از مغز استخوان، به وسیله سرنگ کشیده می شود. نمونه های تهیه شده بر روی لام و در ظروف شیشه ای مخصوص ریخته و به آزمایشگاه ارسال می شوند. بیوپسی مغز استخوان را می توان بلافاصله قبل یا بعد از مکش مغز استخوان انجام داد. برای این کار از یک سوزن قطور مخصوص برای سوراخ کردن قسمتی از مغز استخوان استفاده می شود تا قطعه کوچکی از مغز استخوان (به طول حدود ۱ سانتی متر) جدا و خارج شود. سپس محل آزمایش پانسمان می شود و بر محل ورود سوزن فشار وارد می شود تا خونریزی بند بیاید. هر یک از دو آزمایش فوق حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول می کشد. بیوپسی و مکش مغز استخوان را می توان به طور سرپایی و یا با بستری در بیمارستان انجام داد.

عوارض احتمالی: خونریزی و احساس ناراحتی در محل آزمایش؛ عفونت و تجمع خون (هماتوم)؛ در موارد نادر سوراخ شدن قلب یا یک رگ خونی بزرگ در زمان انجام آزمایش در ناحیه ی جناغ سینه به خونریزی شدید می انجامد.

اقدامات مراقبتی: در صورت وجود درد شدید در ۲۴ ساعت بعد از آزمایش و یا هنگام وجود خونریزی مقاوم، یا تب بیش از38/3 درجه سانتی گراد و یا در صورت وجود چرک و التهاب و سایر علایم عفونت باید به پزشک مراجعه شود.

یافته های طبیعی: وجود سلول های طبیعی مغز استخوان (سلول های زرد رنگ چربی، بافت همبندی و سلول های قرمز خون ساز مغز استخوان)

یافته های غیرطبیعی:

1. کشت مغز استخوان ممکن است عامل عفونت زا را مشخص کند

2. کمبود آهن کمبود ویتامین B12

3. میلوفیبروز

4. لنفوم ها

5. لوسمی ها

6. بیماری هوجکین

7. ازدیاد حساسیت

8. تب روماتیسمی

9. ایدز

10. پرکاری مغز استخوان به دلیل خونریزی حاد

11. سایر موارد

اسکن استخوان Bone scan

معرفی: اسکن استخوان روشی تشخیصی برای ارزیابی ناهنجاری های استخوان ها و مفاصل است که در آن پس از تزریق یک ماده رادیواکتیو به داخل سیاهرگ، تصویر توزيع ماده ی مزبور در سیستم اسکلتی به منظور تشخیص برخی از بیماری ها مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.

علت انجام آزمایش: اغلب برای تشخیص دست اندازی (متاستاز) سرطان های سایر نقاط بدن به استخوان ها و تعیین چگونگی تأثیر درمان متاستاز مزبور؛ تشخیص تومور اولیه یا ضایعات خوش خیم استخوان؛ تشخیص عفونت استخوان (استئومیلیت) در چند روز یا چند هفته قبل از تشخیص آن با اشعه ، تشخیص تغییرات زودرس مفصلی و پایش پیشرفت بیماری و تأثیرات درمانی آن ها، تشخیص علت دردهای بدون توجيه استخوانی؛ تشخیص بروز عفونت در مفاصل مصنوعی یا شل شدگی آن ها؛ تشخیص ناهنجاری های ناشی از تغییر گردش خون استخوان

نیاز به ناشتا بودن: -

روش کار: بیمار در حالت خوابیده یا نشسته قرار می گیرد و ماده ی رادیواکتیو مخصوص (معمولاً تكنسيوم ۹۹) در سیاهرگ بازوی بیمار تزریق می شود. پس از ۳ تا ۴ ساعت، ماده ی مزبور در سیستم اسکلتی تجمع می یابد. طی این مدت بیمار باید چند لیوان آب بنوشد و مقداری راه برود و قبل از شروع اسکن، مثانه ی خود را خالی نماید زیرا باقی ماندن ماده رادیواکتیو می تواند بخش هایی از استخوان لگن را مخفی کند. اسکنر رادیونوکلئید که به آن دوربین گاما یا دوربین سینتیلاسیون (scintillation) هم گفته می شود در برابر قسمت مورد آزمایش قرار می گیرد.

دوربین، میز آزمایش یا هر دو ممکن است در طول آزمایش تغییر مکان دهند. در اسکن تمام استخوان های بدن، از سر تا پای بیمار در مدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه تصویربرداری می شود. ممکن است از نوع خاصی از اسکن استخوان، موسوم به SPECT (single photon Emission Computed Tomography) علاوه بر اسکن معمولی استخوان برای قسمت های خاصی از بدن (مانند لگن، کمر یا فک) استفاده شود که این روش به ۳۰ تا ۴۵ دقیقه زمان اضافی نیاز دارد و در آن، دوربین به طور کامل به دور منطقه مورد آزمایش می چرخد یا از دوربین های متعدد برای تهیه تصاویر مقطعی استفاده می شود و با این کار می توان محل دقیق ناهنجاری را تعیین کرد.

عوارض احتمالی: کمی احساس ناراحتی به دنبال تزریق ماده ی رادیواکتیو. (مجموع دوز اشعه ی جذب شده به وسیله ی استخوان اغلب ناچیز و کمتر از مقدار اشعه ی دریافت شده در رادیوگرافی معمولی است. اسکنر رادیو نوکلئید از خود پرتویی ساطع نمی کند).

اقدامات مراقبتی: هنگام انجام آزمایش بیمار باید جواهرات با سایر اجسام فلزی را از خود دور کند. پس از آزمایش مصرف مقدار زیاد مایعات به منظور دفع ماده ی رادیواکتیو ضرورت دارد. ماده ی رادیواکتیو پس از ۲۴ ساعت تقریباً به طور کامل دفع می شود و برای اطرافیان بیمار بی خطر است.

یافته های طبیعی: نمای طبیعی اسکن بر حسب سن بیمار متفاوت است. به طور کلی برداشت ماده ی رادیونوکلئید در تمام استخوان ها با غلظت یکسان صورت می گیرد.

یافته های غیرطبیعی :

1. غلظت بالای ماده ی رادیونوکلئید در مناطق افزایش فعالیت استخوان دیده می شود. این مناطق روشن تر به نظر می رسند و «نقاط داغ» (hot spots) نامیده می شوند. مناطق مزبور ممکن است نشان دهندهی شکستگی، تومور، عفونت یا سایر فرایندهای موثر بر استخوان سازی جدید باشند.

2. مناطق دارای تراکم کمتر جذب ماده رادیونوکلئید، «نقاط سرد» (cold spots) نامیده می شوند که ممکن است در اثر جریان خون ضعیف آن قسمت از استخوان یا تخریب استخوانی ناشی از تومور ایجاد شده باشند.

 شرح ساده آزمایش های تشخیصی (قسمت 3)

برونکوسکوپی Bronchoscopy

معرفی: برونکوسکوپی، نوعی آندوسکوپی است که از طریق آن درخت تراکئوبرونکیال (مجاری نای و برونش ها) با استفاده از برونکوسکوپ سخت و استاندارد فلزی یا برنکوسکوپ فیبر اپتیک انعطاف پذیر باریک تر مورد معاینه قرار می گیرد. از برونکوسکوپی همچنین برای مکش، به دست آوردن نمونه (بیوپسی) و مایع یا خلط برای آزمایش، بیرون آوردن اجسام خارجی و تشخیص اختلالاتی مانند اتلکتازی (روی هم خوابیدن ریه)، انسداد برونش، آبسه ی ریه و خارج کردن لوله قرار داده شده در تراشه (نای) استفاده می شود.

برونکوسکوپ لوله ای خمیده است که در آن رشته هایی قرار گرفته اند که نور را به قسمت پایین لوله هدایت می کنند تا تصویر بزرگی را از برونش ها ارائه دهد.

علل انجام آزمایش: بررسی مستقیم درخت تراکئوبرونکیال از نظر اختلالاتی مانند التهاب، انسداد، تومور؛ بیوپسی ضایعات؛ مکش خلط قسمت های تحتانی دستگاه تنفسی به منظور انجام کشت و حساسیت آنتی بیوتیکی و بررسی سلول شناسی؛ مکش ترشحات باقی مانده در راه های هوایی بیمار مبتلا به انسداد راه های مزبور و نیز اتلکتازی (روی هم خوابیدن ریه) به دنبال جراحی خارج کردن اجسام خارجی برونش؛ کنترل خونریزی برونش؛ براکی تراپی (نوعی درمان از طریق پرتوتابی آندوبرونکیال به وسیله سیم ایریدیوم وارد شده به وسیله برونکوسکوپ به داخل برونش)؛ لیزر درمانی تسکینی برای انسداد برونش در اثر تومورها؛ شستشوی برونش (bronchial washing) یعنی جمع آوری ترشحات ریه و برونش ها با استفاده از شستشوی راه های هوایی به وسیله نرمال سالین از طریق برونکوسکوپ و آزمایش ترشحات مزبور

نیاز به ناشتا بودن: + (از ۴ تا ۸ ساعت قبل از آزمایش)

روش کار: بیمار در وضعیت خوابیده به پشت یا نشسته قرارمی گیرد و لوله ی برونکوسکوپ از راه بینی و دهان به حلق و از آنجا به حنجره و گلوت هدایت می شود. قبل از وارد کردن لوله، قسمتی از حلق که بین کام نرم و لبه ی فوقانی اپیگلوت قرار دارد (اوروفارنکس؛ oropharynx) و بخشی از حلق که در بالای کام نرم واقع است (نازوفارنکسnasopharynx ) به وسیله ی اسپری لیدوکایین بی حس می شود. پس از رد شدن لوله از حنجره و گلوت، مقدار بیشتری اسپری لیدوکایین به منظور جلوگیری از رفلکس سرفه به داخل نای پاشیده می شود. لوله به داخل درخت برونکیال برده می شود و از نای، برونش ها و شاخه های اول و دوم برونشیول ها عبور می کند.

چنانچه نسبت به وجود ضایعه پاتولوژیک شک وجود داشته باشد، نمونه بیوپسی و شستشوی برونشی جمع آوری می شود. در صورت استفاده از برونکوسکوپ سخت (rigid)، این کار باید در اتاق عمل او با بیهوشی عمومی یا از طریق استفاده از آرام بخش قوی صورت بگیرد. برونکوسکوپی حدود ۳۰ تا ۴۵ دقیقه طول می کشد.

عوارض احتمالی: تب؛ کاهش اکسیژن خون، اسپاسم حنجره یا برونش، پنوموتوراکس (ورود هوا به فضای جنب)، خونریزی(پس از انجام بیوپسی)

اقدامات مراقبتی: رعایت بهداشت دهان؛ دور کردن دندان مصنوعی، عینک یا لنز تماسی در هنگام انجام آزمایش؛ غرغره با آب نمک یا دهان شویه به منظور کاهش گلودرد ناشی از عبور لوله برونکوسکوپ؛ اطلاع دادن فوری به پزشک در صورت بروز اسپاسم برونش یا حنجره یا بروز تب بالا و پایدار

یافته طبیعی: وجود وضعیت طبیعی در حنجره، تراشه (نای)، برونشیول ها و آلوئول ها

یافته های غیرطبیعی:

1. التهاب خونریزی

2. تنگی مجاری هوایی عفونت

3. سل آبسه

4. سرطان جسم خارجی

آزمایش کالریک Caloric test

معرفی: در آزمایش کالریک، مجرای گوش به طور متناوب به وسیله ی هوا با آب گرم و هوا با آب سرد شسته می شود. تماس مجرای گوش با هوا یا آب گرم موجب بروز نیستاگموس چرخی به سمت همان گوش و تماس آن با هوا یا آب سرد سبب ایجاد نیستاگموس چرخشی به سمت گوش مقابل می شود. در صورت طبیعی بودن قسمت دهلیزی گوش، تماس با گرما یا سرما، نیستاگموسی با شدت تقریباً مساوی ایجاد می کند ولی در صورت وجود اختلال و بیماری در قسمت مزبور، مقدار نیستاگموس ایجادشده، کمتر از شدت آن در گوش سالم است.

نیستاگموس (Nystagmus) عبارت است از حرکات سریع و غیرارادی کرمی چشم به صورت افقی، عمودی، چرخشی یا مختلط. در صورت وجود بیماری در سیستم دهلیزی گوش، نیستاگموس ایجاد شده در اثر انجام آزمایش کالریک، کمتر از نیستاگموس گوش سالم است.

علل انجام آزمایش: تشخیص اختلالات سیستم دهلیزی گوش از اختلالات ساقه ی مغز یا مخچه؛ تشخیص یا رد نوروم آکوستیک؛ سرگیجه وضعیتی خوش خیم، التهاب لابیرنت (لابیرنتیت)، بیماری منیر؛ تشخیص گیجی یا سرگیجه حقیقی، تشخیص ضایعات لابیرنت یا اختلال در عصب زوج ۸ (مثلا در اثر فشار تومور) (در این موارد، نیستاگموس ایجاد نمی شود)؛ تشخیص بعضی از کم خونی ها؛ تشخیص کاهش شنوایی ناشی از مصرف بعضی از آنتی بیوتیک ها یا داروهای دیگر.

نیاز به ناشتا بودن: - (بیمار باید قبل از آزمایش از مصرف غذاهای جامد اجتناب کند تا احتمال استفراغ ناشی از آزمایش کمتر شود.) همچنین باید از ۲۴ ساعت قبل از خوردن الکل، قهوه، داروهای ضد حساسیت و آرام بخش خودداری شود.

روش کار: پس از معاینه و تمیز کردن کانال گوش، ابتدا شستشوی گوش مشکوک به اختلال، با آب سرد انجام می شود. سپس همین گوش با آب گرم شستشو می شود. از قبل، الکترودهایی در اطراف گوش قرار داده شده اند که حرکات را به کامپیوتر منتقل می کنند و کامپیوتر، نتایج را ضبط می کند. معمولاً از آب ۴۴ درجه سانتی گراد (یا گرمتر) و آب ۳۰ درجه سانتی گراد (یا سردتر) برای این آزمایش استفاده می شود. در صورت عدم بروز واکنش در هنگام استفاده از آب سرد، می توان گوش را با آب یخ شستشو داد. چنانچه علامتی ظاهر نشد باید کار را قطع کرد و ۵ دقیقه بعد در گوش طرف مقابل تکرار نمود. این آزمایش حدود ۱۵ دقیقه طول می کشد.

عوارض احتمالی: تشدید آسیب قبلی صماخ در اثر فشار آب؛ ایجاد عفونت گوش در صورت سوراخ بودن پرده ی گوش (این آزمایش نباید در بیمارانی که پرده گوششان پاره است انجام شود).

اقدامات مراقبتی: ۳۰ تا ۶۰ دقیقه استراحت در بستر، پس از انجام آزمایش به منظور فروکش کردن تهوع و استفراغ

یافته های طبیعی: حرکات سریع چشم (نیستاگموس) از یک طرف به طرف دیگر، به دنبال شستشوی گوش با آب سرد یا گرم (این حرکات باید در هر دو طرف مشابه باشند)

یافته های غیرطبیعی:

1. اختلالات مادرزادی

2. ضربه

3. سرخچه

4. اختلالات رگ های خونی همراه با خونریزی

5. وجود لخته های خون

6. تصلب شرایین رگ های رساننده ی خون به گوش

7. کلستئاتوم (توده ی کیست مانندی که به وسیله اپی تلیوم مطبق پر از مواد زاید پوشیده شده و معمولاً در گوش میانی ایجاد می شود)

8. تومورهای گوش

9. بعضی از مسمومیت ها

10. آسیب اعصاب گوش در اثر مصرف بعضی آنتی بیوتیک ها و داروهای دیگر

 شرح ساده آزمایش های تشخیصی (قسمت 3)

کاتتریزاسیون قلبی Cardiac catheterization

معرفی: کاتتریزاسیون قلبی، روشی تشخیصی است که در آن، کاتتری از طریق برش ایجاد شده بر روی یک سیاهرگ بزرگ (معمولاً سرخرگ یا سیاهرگ بازو یا سرخرگ یا سیاهرگ رانی) وارد جریان خون می شود تا به قلب برسد. کاتتر قلبی، نوعی لوله ی توخالی، قابل انعطاف، ظریف و طویل است که از آن برای تعیین فشار خون و سرعت عبور خون از رگ ها و بطن های قلب و تشخیص آناتومی غیرطبیعی آن ها استفاده می شود. کاتتریزاسیون، تحت هدایت اشعه X انجام می شود.

علل انجام آزمایش: ارزیابی علت درد قفسه ی سینه به ویژه در افراد دارای تست استرس (تست ورزش) مثبت، بررسی آثار ناشی از بیماری های دریچه ای قلب؛ بررسی برون ده قلب؛ تشخیص آمبولی ریوی (از طریق کاتتریزاسیون قلب راست)؛ تشخیص تعیین محل و میزان شدت بیماری های ناشی از تصلب شرایین و انسداد عروق کرونر؛ بررسی شدت نقایص مادرزادی و اکتسابی دریچه ای یا دیوارهای قلب؛ تشخیص باز بودن مادرزادی مجرای شریانی (PDA)؛ ارزیابی میزان موفقیت جراحی قلب یا آنژیوپلاستی به وسیله بالون؛ ارزیابی انفارکتوس قلبی؛ گشاد کردن سرخرگ های کرونر تنگ (آنژیوپلاستی) به منظور قرار دادن استنت های شریان کرونر یا انجام آترکتومی (برداشتن پلاک تصلب شرایین) به وسیله ی لیزر، و کنترل عملکرد دریچه های قلب.

نیاز به ناشتا بودن: + (از ۴ تا ۸ ساعت قبل)

روش کار: پس از تزریق آرام بخش ملایم، بیمار به پشت بر روی تخت می خوابد. یک سوزن وارد سیاهرگ بازوی بیمار می شود تا از این طریق، داروهای لازم تزریق شوند. الکترودهایی به قفسه ی سینه بیمار نصب می شوند که وظیفه ی گرفتن نوار قلبی را برعهده دارند. قبل از داخل کردن کاتتر به سرخرگ یا سیاهرگ بازو یا ران، محل برش با تزریق دارو، بی حس می شود. هنگام عبور كاتتر از رگ ممکن است احساس سوزش یا فشار موجود باشد. پس از رسیدن کانتر به سیستم سرخرگ کرونر، یک ماده حاجب رنگی تزریق می شود که در نتیجه، می توان ناهنجاری های قلب را تشخیص داد.

طی این مدت ممکن است احساس گرما و گرگرفتگی یا تهوع زودگذر بروز کند. سرفه یا تنفس عمیق به رفع این ناراحتی ها کمک می کند. در صورت بروز درد قفسه ی سینه می توان از راه وریدی ایجاد شده، دارو تزریق کرد. تجویز نیتروگلیسیرین نیز موجب اتساع عروق قلب می شود. پس از پایان آزمایش (که حدود ۲ تا ۳ ساعت طول می کشد)، پزشک، کاتتر را خارج می کند و برش پوست را با بخیه یا چسب مخصوص می بندد. در آنژیوگرافی، تصویری از قلب و سرخرگ های کرونر پس از تزریق ماده حاجب در سیاهرگ ها و سرخرگ ها ایجاد می شود.

عوارض احتمالی: بی نظمی در ضربان قلب (آریتمی)، تامپوناد قلبی (ایجاد فشار در پریکارد قلب در اثر تجمع مایع بیش از حد)؛ به ندرت، انفارکتوس قلبی یا سکته مغزی در اثر ایجاد لخته یا پاره شدن پلاک تصلب شرایین یک یا چند سرخرگ کرونر یا مغزی. خطر کاتتریزاسیون قلبی در افراد بالای ۶۰ سال، افراد مبتلا به نارسایی قلبی شدید یا بیماری دریچه ای قلب افزایش می یابد.

عوارض دیگر عبارتند از سوراخ شدن عضله ی قلب و عفونت محل کاتتریزاسیون

اقدامات مراقبتی: پایش دقیق بیمار، پس از انجام آزمایش حداقل به مدت ۲۴ ساعت؛ بیمار باید حداقل ۸ ساعت پس از آزمایش در بستر استراحت کند. چنان چه کاتتریزاسیون از سیاهرگ یا سرخرگ رانی انجام شده است باید پای بیمار ۴ تا ۶ ساعت در حالت صاف (و نه خمیده) نگه داشته شود و اگر كاتتریزاسیون، از سیاهرگ یا سرخرگ بازویی انجام شده، بازوی بیمار نباید حداقل ۳ ساعت خم شود.

کبودی ناحیه ی کاتتریزاسیون به تدریج طی ۲ هفته محو می شود. خونریزی از محل کاتتریزاسیون، در ۲۴ ساعت اول طبیعی است. در صورت ناگهانی بودن خونریزی، بیمار باید با گاز یا دستمال تمیز به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه محل زخم را فشار دهد. هر نوع نشانه ی دال بر بی حسی، گزگز، درد یا فقدان عملکرد در اندام باید گزارش شود.

یافته های طبیعی :

1. طبیعی بودن اندازه یا شکل حفره های قلب

2. طبیعی بودن حرکت یا ضخامت دیواره قلب و مسیر عبور خون و حرکت دریچه های قلب صاف و منظم بودن جداره سرخرگ های کرونر در رادیوگرافی نشانه ی طبیعی بودن آن ها است

3. طبیعی بودن فشار داخل بطن ها و دهلیزها و عروق قلب

یافته های غیرطبیعی:

1. تنگی یا انسداد سرخرگ کرونر (تنگی بیش از ۷۰٪ اهمیت دارد و لزوم انجام آنژیوپلاستی یا جراحی قلب را نشان می دهد)

2. اختلال در حرکت دیواره ی قلب (ناشی از بیماری سرخرگ کرونر، آنوریسم، بزرگ شدگی قلب، یا اختلال مادرزادی قلب)

3. وجود اختلاف در فشار بالا و پایین دریچه ی قلب (ناشی از بیماری دریچه ای قلب)

4. وجود نقایص دیواره بین دو بطن

5. افزایش فشار سرخرگ ریوی

6. آمبولی ریه

7. تومور داخل قلبی

8. سایر موارد

تست ورزش (تست استرس) قلبیCardiac Exercise ( stress )test

معرفی: در تست ورزش، تغییرات الکتریکی قلب فرد، در حالی که بر روی تردمیل راه می رود یا دوچرخه ثابتی را رکاب می زند، به وسیله ی دستگاه الکتروکاردیوگرافی (ECG) بر روی نوار ثبت می شود. زمان و سرعت راه رفتن یا رکاب زدن نیز بر روی دستگاه به ثبت می رسد. فشار خون و تعداد ضربان قلب نیز ثبت می شود.

علل انجام آزمایش: بررسی وجود بیماری عروق کرونر در فرد مبتلا به درد قفسه ی سینه؛ افتراق افزایش فشار خون واقعی از پرفشاری ناشی از ورزش؛ مشخص کردن دامنه ی تمرینات ورزشی بی خطر در یک برنامه ی بازتوانی قلبی؛ تشخیص لنگش متناوب در افراد مبتلا به بیماری انسدادی عروق اندام ها، بررسی تأثیر عمل جراحی قلب (مثل بای - پس یا آنژیوپلاستی)؛ بررسی تأثیر داروهای ضد آریتمی و ضد آنژین صدری

نیاز به ناشتا بودن: + (بهتر است از ۴ ساعت قبل از آزمایش، چیزی خورده و آشامیده نشود. همچنین طی این مدت استعمال دخانیات ممنوع است).

روش کار: پس از تعیین فشار خون و تعداد ضربان قلب، برچسب های سینه ای مخصوص در نقاط ویژه نصب الکترودها (کانون های ثبت امواج الکتروکاردیوگرافی) قرار می گیرند و سیم های مخصوص الكترودها به آن ها متصل می شوند. فرد بر روی نوار نقاله (تردمیل Treadmill) با دوچرخه ی ثابت قرار می گیرد. با به حرکت درآمدن تردمیل یا رکاب زدن دوچرخه، تغییرات ضربان قلب بر روی نوار الکتروکاردیوگرافی به شکل منحنی های مخصوص ثبت می شوند. معمولاً ضربان قلب هدف، ۸۰ تا ۹۰ درصد ضربان قلب ماکزیمم است.

عوارض احتمالی: بی نظمی قلبی کشنده (تست ورزش حتما باید در حضور متخصص قلب و عروق و با در دست داشتن امکانات درمانی ضروری انجام شود)؛ آنژین صدری شدید؛ سکته قلبی؛ غش

اقدامات مراقبتی: قبل از انجام تست باید خطرات آن را به فرد توضیح داد و از او رضایت نامه ی کتبی گرفت. فرد باید از لباس و کفش راحت در زمان انجام تست استفاده کند و دمپایی نپوشد. اگر قرار است دارویی قطع شود باید فرد از آن اطلاع پیدا کند. قبل از انجام تست باید نوار قلبی و علایم حیاتی را ثبت کرد. فرد باید در هنگام انجام آزمایش ایجاد هر نوع ناراحتی را اطلاع دهد. (در صورت بروز درد سینه، خستگی، تنگی نفس، ضعف یا سیاهی رفتن چشم ها باید تست را متوقف کرد.) پس از انجام تست باید فرد برای مدتی در وضعیت خوابیده به پشت استراحت کند.

یافته های غیرطبیعی:

1. بیماری های انسدادی عروق کرونر

2. ازدیاد فشار خون ناشی از ورزش

3. لنگش متناوب

4. ریتم های غیرطبیعی قلب

اسکن هسته ای قلب Cardiac Nuclear Scanning

معرفی: هنگامی که نتایج الکتروکاردیوگرافی (نوار قلبی) مربوط به زمان استراحت، غیر طبیعی باشد می توان اطلاعات حاصل از تست ورزش را با استفاده از تصویربرداری به کمک ماده رادیوتوکلئید افزایش داد. این آزمایش، نوعی تصویربرداری قلبی است که اسکن هسته ای قلب نامیده می شود و در آن، تصویربرداری پس از تزریق وریدی ماده ی رادیونوکلئید تاليوم ۲۰۱ یا تکنسيومm ۹۹ سستامیبی در حین استرس ناشی از ورزش (یا استرس دارویی) صورت می گیرد.

تاليوم ۲۰۱، نخستین ایزوتوپی بود که برای این کار مورد استفاده قرار گرفت و امروزه تا حدود زیادی جای خود را به تکنسیوم m ۹۹mTc ) ۹۹ ( داده که انرژی فوتونی بیشتر و نیمه عمر کوتاه تری دارد و در نتیجه می توان دوزهای بیشتری از آن را تزریق نمود و اسکن هایی با کیفیت بالاتر به دست آورد. در واقع با تزریق این مواد رادیوایزوتوپ در زمان استراحت و در طول استرس، تصویری از قلب، با استفاده از دستگاه تعیین کننده ی مقدار اشعه ی جذب شده گرفته می شود.

همه ی سلول های طبیعی عضله ی قلب ماده ی رادیواکتیو را جذب می کنند و بر روی اسکن نوری ظاهر می شوند ولی سلول های دچار ایسکمی (عدم خون رسانی) یا انفارکتوس، این ماده را جذب نمی کنند و به صورت نقاط سرد (نقاط فاقد جذب ماده ی رادیواکتیو و احاطه شده با سلول های طبیعی) دیده می شوند.

روش جدید تر برای تصویربرداری قلبی، استفاده از توموگرافی گسیل پوزیترون ( positron emission tomography ; PET ) با استفاده از آمونیاک N -13 یا روبیدیوم – ۸۲ به منظور تصویربرداری در طول استرس ناشی از ورزش یا دارو است که ایسکمی ناحیه ای قلب را تشخیص می دهد و با تصاویر مربوط به زمان استراحت مقایسه می کند.

علل انجام آزمایش: تشخیص ایسکمی قلبی، انفارکتوس قلبی؛ اختلال عملکرد دیواره ی قلب؛ غربالگری (بیماریابی) انفارکتوس قلبی جدید یا قبلی در بزرگسالان ارزیابی افراد مبتلا به درد قفسه ی سینه؛ قبل و بعد از جراحی بای پس سرخرگ کروتر؛ مقایسه ی درمان جراحی و طبی در خون رسانی ناکافی سرخرگ کرونر؛ ارزیابی بیماران دریافت کننده داروهای سمی برای قلب (مثل بعضی داروهای مورد استفاده در شیمی درمانی)؛ بررسی وسعت و شانس بقا در افراد مبتلا به سکته قلبی؛ ارزیابی عملکرد بطنی در افراد مبتلا به بیماری عضله ی قلب؛ اندازه گیری میزان خون خارج شده از بطن طی سیکل قلبي (ejection fraction)

نیاز به ناشتا بودن: + (مدت کوتاهی قبل از آزمایش). بیمار می تواند صبحانه ی سبک فاقد کافئین بخورد (کوکا، چای، قهوه و شکلات دارای کافئین هستند).

روش کار: در بخش پزشکی هسته ای، بیمار در وضعیت خوابیده به پشت قرار می گیرد و ماده حاجب رادیواکتیو در سیاهرگ وی تزریق می شود. دستگاه شناساننده ی اشعه ی گاما روی قفسه ی سینه (در ناحیه ی قلب) قرار می گیرد. سپس بیمار در حالت خوابیده به پهلو و در نهایت در وضعیت مایل به چپ و راست قرار می گیرد. اسکنر اشعه ی گاما، تصاویر قلب را ثبت می کند و فوراً یک تصویر به دست می آید. در مورد استرس ورزشی با تالیوم، در حین تست ورزش و وقتی ضربان قلب به حداکثر رسید، تالیوم تزریق می شود و سپس بیمار بر روی تخت، به پشت می خوابد و اسکن انجام می شود. ممکن است ۳ تا ۴ ساعت بعد دوباره اسکن تکرار شود. بسته به نوع ماده ی رادیواکتیو به کار رفته، اسکن ۱۵ دقیقه تا ۴ ساعت طول می کشد.

عوارض احتمالی: - (انجام این آزمایش در زنان باردار به دلیل عوارض جنینی ماده ی رایونوکلئید ممنوع است)

اقدامات مراقبتی: از آنجا که مقدار ماده ی رادیوایزوتوپ مورد استفاده کم است، عارضه ای برای بیمار و اطرافیان وی ایجاد نمی کند. پس از آزمایش باید بیمار مقدار زیادی مایعات بنوشد تا مایع رادیوایزوتوپ از بدن دفع شود. در صورتی که ازمایش، همراه با تست ورزش انجام شده است، باید در صورت لزوم، علایم حیاتی در فواصل منظم کنترل شوند.

یافته های طبیعی: جذب ماده ی رادیواکتیو تزریق شده به طور طبیعی به وسیله ی سلول های عضله ی قلب صورت می گیرد و خون رسانی به تمام شاخه های عروق کرونر و میزان خون خارج شده از بطن ها، طی سیکل قلبی طبیعی است.

یافته های غیرطبیعی:

1. بیماری های انسدادی عروق کرونر

2. کاهش عملکرد عضله قلب در اثر ایسکمی، التهاب عضله قلب (میوکاردیت) و نارسایی احتقانی قلب

 شرح ساده آزمایش های تشخیصی (قسمت 4)

رادیوگرافی قفسه سینه Chest x ray ( CXR)

معرفی: رادیوگرافی قفسه سینه عبارت است از تهیه تصاویر سایه ای بر امولسیون فوتو گرافیک، از ناحیه ی قفسه سینه با استفاده از اشعه ی یونیزاسیون. با عبور پرتوی X از مسیر تابش و برخورد آن به بافت های دارای تراکم های متفاوت، تصویر بر روی فیلم رادیوگرافی ثبت می شود. رادیوگرافی قفسه سینه برای تکمیل ارزیابی دستگاه قلبی ریوی ضروری است.

علل انجام آزمایش: بررسی روتین سلامت قلب و ریه؛ التهاب ریه؛ پلور و پریکارد، تجمع مایع در فضای جنب (پلور)، پریکارد و ریه؛ تجمع هوا در ریه (بیماری انسدادی مزمن ریه ) و پلور؛ شکستگی استخوان های قفسه سینه و مهره ها؛ فتق دیافراگم؛ تعیین اندازه ی قلب؛ تومورهای ریه، قلب و جدار قفسه سینه؛ بسیاری موارد دیگر

نیاز به ناشتا بودن: -

روش کار: بر حسب نوع رادیوگرافی ضروری، فرد در زوایای مختلف در مقابل فیلم (کارتریج) رادیوگرافی قرار می گیرد .در حالت نشسته، خوابیده، ایستاده و پس از تنظیم دستگاه در محل مناسب، دم عمیق انجام می دهد و آن را نگه می دارد و بلافاصله تکنیسین یا متخصص رادیولوژی، عکس قفسه ی سینه فرد را می گیرد. رادیوگرافی قفسه سینه حداکثر طی چند دقیقه انجام می شود.

عوارض احتمالی: چنان چه میزان اشعه تابیده شده صحیح باشد معمولاً عارضه ای ایجاد نمی شود.

اقدامات مراقبتی: بیضه های آقایان و تخمدان های زنان باید با پوشش سربی محافظت شوند. انجام رادیوگرافی در خانم های حامله ممنوع است مگر در شرایط بسیار اضطراری و با رعایت محافظت از جنین در برابر اشعه.

یافته های طبیعی: طبیعی بودن بافت ریه و ساختمان های مجاور آن

یافته های غیر طبیعی:

1. قفسه سینه

2. تومورهای بافت نرم

3. بعضی تومورهای دنده ها و مهره های پشتی

4. شکستگی دنده یا مهره های پشتی

5. تومورهای متاستاتیک به دنده ها یا مهره های پشتی

6. قلب

7. التهاب پریکارد (پرده ی محافظ قلب)

8. بزرگی قلب

9. ريه

10. عفونت های ریوی

11. تومورهای اولیه یا متاستاتیک

12. بیماری انسدادی مزمن ریه

13. آتلکتازی

14. سل

15. آبسه ریه

16. بیماری های مادرزادی ریه

17. اجسام خارجی قفسه سینه، برونش یا مری

18. بسیاری موارد دیگر

 شرح ساده آزمایش های تشخیصی (قسمت 4)

آنالیز کروموزومی Chromosomal analysis

معرفی: آنالیز کروموزومی به منظور مطالعه و تجزیه و تحلیل نقایص کروموزومی انجام می شود و به وسیله آن می توان تعداد و ساختمان کروموزوم ها و تغییراتی را که منجر به ناهنجاری می شوند تعیین کرد.

علل انجام آزمایش: تعیین اختلالات کروموزومی کاریوتیپی مادرزادی، اکتسابی (کاریوتیپ عبارت است از تعداد، فرم، اندازه و نحوه قرار گیری کروموزوم های بدنی یک فرد یا یک گونه و نیز چگونگی ظاهر شدن مجموعه کروموزومی فرد به صورت دیاگراماتیک، که در آن، کروموزوم ها به شکل زوج هایی با ردیف نزولی از نظر اندازه و بر اساس موقعیت سانترومر قرار می گیرند). کاریوتیپ کروموزومی برای ارزیابی ناهنجاری های مادرزادی، عقب ماندگی ذهنی، ناباروری، مبهم بودن دستگاه تناسلی، تومورها، تشخیص بیماری های مادرزادی خطیر در اواخر حاملگی، سندرم داون (مونگولیسم)، سندرم ترنر، سندرم کلاین فلتر، تأخیر رشد، بلوغ دیررس، تعیین جنسیت جنین، کم کاری غدد جنسی، لوسمی میلوژن مزمن، بررسی محصولات بارداری در موارد سقط جنین یا مرده زایی و سایر موارد انجام می شود.

نیاز به ناشتا بودن: -

روش کار: پس از گرفتن رضایت کتبی از فرد، نمونه ی خون گرفته می شود. گاهی از نمونه های بیوپسی مغز استخوان یا نمونه های حاصل از جراحی و در دوران بارداری از نمونه های به دست آمده از آمنیوسنتز و پرزهای کوریونی استفاده می شود. از نمونه (اسمیر) و رنگ آمیزی سلول های مخاطی دهان هم می توان استفاده کرد که کم هزینه تر ولی برای کاریوتیپ از دقت کمتر برخوردار است. معمولاً نتایج آزمایش، چند ماه بعد آماده می شود و در صورت وجود اختلال و در نتیجه ی آزمایش فرد باید تمامی اعضای فامیل او آزمایش شوند.

عوارض احتمالی: -

اقدامات مراقبتی: در صورتی که نمونه از طریق آمنیوسنتز به دست آمده باشد، باید هر نوع دفع مایع، خونریزی، تب، درد شکم یا حركات غیرطبیعی جنین به پزشک اطلاع داده شود. چنانچه نمونه گیری به وسیله ی بیوپسی مغز استخوان انجام شده باشد در صورت وجود خونریزی، درد شدید و تب بالای 3/38 درجه سانتی گراد و یا وجود چرک و التهاب و علایم عفونت باید به پزشک مراجعه نمود.

یافته های طبیعی:

جنس مذکر: ۴۴ کروموزوم غیرجنسی (اتوزوم) + یک کروموزوم جنسی X و یک کروموزوم جنسی y ؛کاریوتیپ XY ۴۶

جنس مونث: ۴۴ کروموزوم غیرجنسی (اتوزوم) + دو کروموزوم X؛ کاریوتیپ XX ۴۶

یافته های غیرطبیعی:

1. ناهنجاری های مادرزادی

2. بلوغ دیررس

3. ناباروری

4. کم کاری غدد جنسی

5. عقب ماندگی ذهنی

6. مبهم بودن دستگاه تناسلی

7. تومورها

8. سندرم داون

9. کم خونی سلول داسی شکل

10. سندرم ترنر

11. سندرم کلاین فلتر

12. سقط عود کننده

13. سایر موارد

کولونوسکوپی Colonoscopy

معرفی: کولونوسکوپی عبارت است از مشاهده ی لایه ی مخاطی مفروش کننده ی روده ی بزرگ (کولون) بااستفاده از نوعی آندوسکوپ طویل موسوم به کولونوسکوپ

علل انجام: مشاهده ی ضایعات تمام کولون (از مقعد تا انتهای روده ی باریک) به منظور تشخیص پولیپ های التهاب مخاطی، زخم ها و نواحی خونریزی دهندهی فعال، تومورهای خوش خیم و سرطان ها، ناهنجاری های شریانی - وریدی؛ منعقد کردن مناطق فعال خونریزی دهنده به وسیله ی لیزر یا الکترو کواگولاسیون و تزریق عوامل دارویی اسکلروز کننده. بیماری ها و اختلالاتی که نام برده شد با علایمی مانند خون مخفی در مدفوع،خونریزی از دستگاه گوارش تحتانی، تغییر در عادات روده ای و درد شکم تظاهر می یابند.

نیاز به ناشتا بودن: + (بیمار باید از ۲ روز قبل از آزمایش مایعات صاف شده بخورد و از مواد ملين مثل سیترات منیزیم یا قرص بیزاکودیل استفاده کند).

روش کار: بعد از گرفتن رضایت کتبی از بیمار، تنقیه انجام می شود (مگر در موارد مشکوک به انسداد قسمت فوقانی دستگاه گوارش یا وجود دیورتیکولیت یا جراحی اخیر که منجر به برداشتن قسمتی از روده شده باشد). قبل از وارد کردن کولونوسکوپ به بیمار آرام بخش و آتروپین تزریق می شود. بیمار به پهلو می خوابد و کولونوسکوپ به داخل رکتوم فرستاده می شود و پزشک، تحت هدایت آن معاینه ی کامل روده ی بزرگ را انجام می دهد و در صورت لزوم نمونه برداری و جراحی های لازم را انجام می دهد. کولونوسکوپی به وسیله ی متخصص گوارش طی ۳۰ تا ۶۰ دقیقه انجام می شود. برای متسع کردن روده ها، مقداری هوا به داخل آنها پمپ می شود.

عوارض احتمالی: سوراخ شدن روده؛ خونریزی شدید از محل نمونه برداری؛ نفخ شکم یا درد ناشی از عدم دفع هوای پمپ شده به روده ها

اقدامات مراقبتی: کنترل علایم حیاتی بعد از انجام آزمایش؛ نوشیدن مایعات فراوان پس از اتمام آزمایش؛ درصورت خونریزی زیاد یا تکرر مدفوع، نفخ شدید شکم و عدم دفع گاز و نیز در صورت ایجاد تب، لرز، کاهش فشار خون و کم آبی بدن، بیمار باید به پزشک مراجعه کند.

یافته های طبیعی: موجود نبودن ضایعات غیرعادی در کولون

یافته های غیرطبیعی:

1. سرطان کولون

2. پولیپ کولون

3. بیماری التهابی روده (مثل کولیت زخمی یا بیماری کرون)

4. ناهنجاری های شریانی – وریدی

5. هموروئید (بواسیر)

6. دیورتیکولوز

کولپوسکوپی Colposcopy

معرفی: کولپوسکوپی عبارت است از مشاهده ی مهبل (واژن) و دهانه (گردن) رحم (سرویکس) با دستگاه مخصوصی به نام کولپوسکوپ که مجهز به سیستم نوری و عدسی هایی است که سطوح واژن و سرویکس را به طور مستقیم، چند برابر بزرگتر نمایش می دهند. معمولاً کولپوسکوپی پس از تهیه ی پاپ اسمیر (آزمایش پاپا نیکولائو) انجام می شود.

علل انجام آزمایش: یافتن ضایعات مشکوک مهبل و دهانه ی رحم؛ نمونه برداری از نواحی کوچک مبتلا به تغییرات بافتی، سرطان های درجا (insitu) و سرطان های مهاجم؛ تشخیص اپی تلیوم غیر طبیعی مهبل یا ضایعات سرویکس (برای تشخیص قطعی، انجام بیوپسی ضرورت دارد).

نیاز به ناشتا بودن: -

روش کار: بیمار در وضعیت خوابیده به پشت بر روی تخت مخصوص معاینه ی زنان (تخت ژینکولوژی) قرار می گیرد و پزشک پس از قرار دادن اسپکولوم و برداشتن نمونه برای آزمایش بررسی سلول شناسی (آزمایش پاپ اسمیر)، کولپوسکوپ را عبور می دهد و مهبل و سرویکس را بررسی می کند و در صورت لزوم نمونه برداری را نیز انجام می دهد. این کار به حداکثر ۵ تا ۱۰ دقیقه زمان نیاز دارد.

عوارض احتمالی: خونریزی؛ به ندرت آسیب دیدگی جزیی سرویکس

اقدامات مراقبتی: استفاده از نوار بهداشتی در صورت خونریزی مهبلی؛ عدم مقاربت و شستشوی واژن؛ مواد محرک تا زمان ترمیم کامل محل بیوپسی

یافته طبیعی: فقدان تغییرات غیر طبیعی در بافت مهبل و دهانه ی رحم

یافته های غیرطبیعی:

1. دیسپلازی (ناهنجاری تکاملی)

2. سرطان در جا

3. سرطان مهاجم

4. ضایعات سرویکس

توموگرافی کامپیوتری سی تی اسکن (CT) (Computed Tomography)

معرفی: توموگرافی کامپیوتری، نوعی روش رادیوگرافی است که تصویری از جزئیات برش عرضی بافت را ارائه می دهد که ۱۰۰ برابر حساس تر از رادیوگرافی سنتی است. در توموگرافی کامپیوتری از پرتو باریکی از اشعه ی x که در یک قوس كامل به دور بیمار می چرخد برای تصویربرداری از مقاطع عرضی بدن استفاده می شود. مجموعه ای از آشکارسازها در زوایای مختلف قرار گرفته اند و اشعه های ایکس عبور یافته از بدن فرد را ضبط می کنند. تصویر به وسیله ی کامپیوتر ایجاد می شود. کامپیوتر، جذب بافتی اشعه را محاسبه می کند و تراکم ساختارهای مختلف بدن را نشان می دهد و می تواند در مدت زمانی به اندازه ی دو بار نگه داشتن نفس، ۵۰ تصویر مداوم توموگرافیک را در یک برش منفرد تولید نماید.

علل انجام آزمایش: طب پیشگیری؛ غربالگری بعضی بیماری ها (مثل CT کولونوگرافی در افرادی که احتمال ابتلای آن ها به سرطان کولون زیاد است)؛ اسکن تمام بدن؛ تشخیص تغییرات حاد و مزمن پارانشیم ریه؛ تشخیص ذات الریه (پنومونی) یا سرطان ریه؛ تشخیص سرطان غدد لنفاوی ناحیه ی قفسه سینه؛ CT آنژیوگرافی قفسه سینه برای تشخیص آمبولی ریه و گسیختگی سرخرگ آئورت؛ CT پستان؛ CT آنژیوگرافی ریه؛ CT آنژیوگرافی قلبی (برای تشخیص ضایعات عروق کرونر)، تشخیص بیماری های شکمی، سنگ های کلیه، آپاندیسیت، التهاب لوزالمعده (پانکراتیت) ، دیورتیکولیت، آنوریسم، آئورت شکمی و انسداد روده؛ تشخیص بعضی تومورهای شکمی و بررسی شکستگی های لگن؛ تشخیص پوکی استخوان؛ تشخیص شکستگی های مرکب به ویژه در اطراف مفاصل و شکستگی ها و دررفتگی های لیگامان ها؛ تشخیص ضایعات مغزی؛ تشخیص ضایعات استخوان ها، مهره ها و مفاصل و برخی موارد دیگر.

نیاز به ناشتا بودن: اگر ماده حاجب به طور خوراکی تجویز می شود (در CT شکم) حداقل از ۴ ساعت قبل باید بیمار چیزی نخورد ولی در موارد اورژانسی و در بیمارانی که به تازگی غذا خورده اند نیز اغلب می توان CT اسکن را انجام داد.

روش کار: بیمار در وضعیت خوابیده به پشت روی میز مخصوص CT می خوابد و در کنار سرش تکه های اسفنج قرار داده می شود تا سر بدون حرکت بماند. بدن بیمار با حرکت صفحه ی متحرک میز به داخل تونل دستگاه منتقل می شود و اشعه X به وسیله ی اسکنر از یک طرف به طرف دیگر تابانده می شود. سپس ماشین یک درجه می چرخد و این کار درجه به درجه در یک قوس ۱۸۰ درجه تکرار می شود. سپس دستگاه جابه جا و عملیات به طور کامل در ۳ تا ۷ مقطع تکرار می شود. در صورت لزوم، پس از مراحل قبلی ماده حاجب ید دار به طور وریدی تزریق و مراحل اسکن تکرار می شود. انجام CT اسکن بدون ماده حاجب حدود یک ساعت و با ماده حاجب تقریباً دو ساعت طول می کشد.

عوارض احتمالی: واکنش آلرژیک نسبت به ماده ی حاجب؛ نارسایی حاد کلیه در اثر استفاده از ماده ی حاجب (با مصرف مایعات کافی، قبل از آزمایش می توان احتمال بروز این عارضه را کاهش داد)

اقدامات مراقبتی: نوشیدن مایعات زیاد بعد از انجام CT اسکن با تزریق ماده ی حاجب؛ بررسی بیمار از نظر بروز واکنش حساسیتی دیررس نسبت به ماده حاجب

یافته های طبیعی: فقدان تغییرات نشان دهنده ی اختلالات و بیماری های مختلف

یافته های غیرطبیعی:

1. تومورهای مختلف

2. آبسه، کیست، هماتوم (تجمع خون)، پارگی، ترومبوز، خونریزی

3. سنگ (در کلیه، مجاری صفراوی)

4. انسداد (در حالب)

5. سوراخ شدگی (در دستگاه گوارش)

6. بیماری های التهابی

7. آپاندیسیت

8. عفونت ها

9. هیپرتروفی (بزرگ شدگی خوش خیم مثلا در پروستات)

10. آنوریسم

11. مننژیت

12. بیماری ام اس

13. ناهنجاری شریانی – وریدی

14. بزرگ شدگی یا جابه جایی بطن های مغز

15. انفارکتوس مغزی

16. سایر موارد

سی تی اسکن حلزونی (یا حلقوی ؛ spiral) به نوعی از سی تی اسکن گفته می شود که در آن، تصاویر با سرعت و دقت بیشتری به دست می آیند و می توان با استفاده از آن تصاویر مکرر سه بعدی تهیه کرد. سی تی اسکن حلقوی شکم برای تشخیص تومورهای لوزالمعده و کبد، کولونوسکوپی نهایی، آرتریوگرافی و سی تی اسکن حلقوی قفسه سینه برای شناسایی آمبولی ریه و مشاهده عروق کرونر؛ و سی تی اسکن حلقوی مغز به منظور شناسایی محل تومورهای مغزی و بیماری های عروقی مغز به کار می رود.

 شرح ساده آزمایش های تشخیصی (قسمت 5)

سیستوگرافی Cystography

معرفی: سیستوگرافی عبارت است از معاینه رادیو گرافیک مثانه پس از پر کردن آن با ماده حاجب.

علل انجام آزمایش: ارزیابی علت ایجاد ادرار خونی (هماچوری؛hematuri) عفونت های مکرر ادراری، یا بررسی دستگاه ادراری به دنبال ضربه به مثانه؛ ارزیابی مشکلات تخلیه ی مثانه و بی اختیاری ادراری ارزیابی انسداد و تنگی پیشابراه و بزرگی پروستات و سایر علل.

نیاز به ناشتا بودن: + (از نیمه شب قبل از آزمایش؛ ضمناً بیمار باید صبح روز آزمایش، فقط مایعات صاف شده بخورد).

روش کار: بیمار پس از دادن رضایت کتبی، دور نمودن جواهرات و وسایل فلزی، پوشیدن گان مخصوص و خالی کردن مثانه، به پشت بر روی تخت رادیولوژی می خوابد و کاتتری از راه پیشابراه در داخل مثانه ی بیمار قرار داده می شود. رادیوگرافی ساده ای از کلیه، حالب و مثانه گرفته می شود. ماده حاجب از طریق کاتتر به داخل مثانه تزریق می شود و سپس با پنس مخصوص، کاتتر بسته می شود تا ماده ی حاجب از مثانه خارج نشود. در حین تزریق ماده حاجب و پس از آن رادیوگرافی انجام می شود. در صورتی که سیستوگرافی در حین ادرار کردن (voiding cystourethrography ; VCUG ) نیز لازم باشد پس از خارج کردن کاتتر از بیمار خواسته می شود تا ادرار کند و در همین زمان فلورسکوپی یا رادیوگرافی انجام می شود.

عوارض احتمالی: عفونت مثانه و سیستم ادراری؛ واکنش آلرژیک نسبت به ماده حاجب (نادر است) ، خونریزی از مثانه. (انجام این آزمایش در افراد مبتلا به عفونت یا آسیب پیشابراه یا مثانه و افرادی که اخیراً تحت جراحی مثانه قرار گرفته اند ممنوع است).

اقدامات مراقبتی: بیمار باید پس از آزمایش مقدار زیادی مایعات بنوشد و در صورت بروز خونریزی یا ایجاد علایم عفونت ادراری (تب و لرز، سوزش و تکرر ادرار، درد شکم و کاهش حجم ادرار) به پزشک مراجعه نماید.

یافته های طبیعی: طبیعی بودن ساختمان و عملکرد مثانه

یافته های غیرطبیعی:

1. تومور مثانه

2. تومور لگنی

3. بازگشت ادرار از مثانه به حالب

4. تجمع خون (هماتوم)

5. ضربه مثانه

سیستومتری (سیستومتروگرام؛ سی ام جی) Cystometry cystometrogram) ; CMG)

معرفی: سیستومتری عبارت است از اندازه گیری مقدار مایع موجود در مثانه در ابتدای هنگامی که فرد احساس نیاز به ادرار کردن می کند و زمانی که احساس می کند مثانه اش پر از ادرار شده و زمانی که مثانه را به طور کامل تخلیه می نماید. این آزمایش نوعی تست مانومتری است.

علل انجام آزمایش: بررسی عملکرد حسی و حرکتی مثانه به ویژه در افراد مبتلا به بی اختیاری ادرار یا اختلال عصبی مثانه، بیماری های عفونی یا انسدادی مثانه، تکرر و فوریت ادرار به ویژه قبل از جراحی دستگاه ادراری؛ بررسی بازگشت (ریفلاکس) ادرار از مثانه به حالب؛ بررسی ادرار باقی مانده پایدار در مثانه و تأثیر داروها بر عملکرد کلیه

نیاز به ناشتا بودن: -

روش کار: از بیمار خواسته می شود ادرار کند تا مدت لازم برای شروع ادرار، اندازه، نیرو و تداوم جریان ادرار و نیز حجم ادرار و مدت لازم برای تخلیه مثانه و هر نوع زور زدن، تأخیر در ادرار یا قطره قطره آمدن ادرار ثبت شود. بیمار بر روی تخت، به پشت می خوابد و کاتتر (لوله)ی نازک و قابل انعطافی به آرامی در مثانه اش قرار داده می شود. کاتتر، مقدار ادرار باقی مانده در مثانه را اندازه گیری و ثبت می کند. سپس كاتتر دیگری از راه مقعد در رکتوم گذاشته می شود و الکترودهای مخصوص اندازه گیری در اطراف ركتوم قرار داده می شوند. سپس حس گرما اندازه گیری می شود. محلول آب نمک که دمای آن برابر با دمای اتاق است به مثانه وارد می شود. سپس آب گرم نیز وارد مثانه می شود. بیمار هر نوع احساس خود را به اطلاع فرد مسئول انجام آزمایش بیان می کند. سپس مثانه تخلیه می شود و سیستومتر (لوله ی اندازه گیری فشار مثانه) به کاتتر اتصال می یابد. آب یا گاز دی اکسید کربن با اندازه ی تحت کنترل وارد مثانه می شود.

به محض اینکه به بیمار احساس ادرار کردن دست دهد باید به اطلاع مسئول سیستومتری برساند. هنگامی که مثانه پر شد بیمار ادرار می کند و فشار تخلیه نمودن ادرار ثبت می شود. سپس هر نوع ادرار یا آب داخل مثانه، دوباره تخلیه و کاتتر خارج می شود. در این آزمایش، از فشارهای ایجاد شده در مراحل مختلف پرشدن مثانه، یک منحنی ثبت می شود.

عوارض احتمالی: گرگرفتگی، تهوع، درد، تعریق، فوریت ادراری و پری مثانه

اقدامات مراقبتی: بیمار باید هر نوع علایم عفونت (مانند تب، لرز، تکرر ادرار، سوزش ادرار و وجود ادرار خونی) را به پزشک اطلاع دهد.

یافته های طبیعی:

1- حداکثر ظرفیت سیستومتریک: آقایان ۷۵۰ - ۳۵۰ میلی لیتر؛ خانم ها: ۵۵۰ - ۲۵۰ میلی لیتر

2- فشار داخل مثانه در هنگام خالی بودن: کمتر از ۴۰ سانتی متر آب

3- حداکثر فشار پیشابراه (سانتی متر آب):

۲۵ سال: آقایان، ۱۲۶ - ۳۷: خانم ها، ۱۰۳ - ۵۵

۴۴ - ۲۵ سال: آقایان، ۱۱۳ - ۳۵؛ خانم ها، ۱۱۵ - ۳۱

۶۴ – ۴۵ سال: آقایان، ۱۲۳ - ۴۰؛ خانم ها، ۱۰۰ - ۴۰

بالای ۶۴ سال: آقایان، ۱۰۳ - ۳۵: خانم ها، ۷۵ - ۳۵

یافته های غیرطبیعی:

1. مثانه ی نوروژنیک

2. عفونت مثانه و مجاری ادراری

3. ازدیاد تون مثانه

4. کاهش ظرفیت مثانه

5. انسداد ناشی از بزرگی خوش خیم (آدنوم) یا سرطان پروستات

6. بی اختیاری ادراری

7. بیماری ام اس

8. آسیب نخاعی

9. سکته مغزی

 شرح ساده آزمایش های تشخیصی (قسمت 5)

سیستوسکوپی Cystoscopy

معرفی: سیستوسکوپی عبارت است از مشاهده ی مستقیم مجاری ادراری با دستگاهی موسوم به سیستوسکوپ که از راه پیشابراه وارد مثانه می شود. علاوه بر مشاهده ی پیشابراه، مثانه، حالب ها و پروستات، می توان نمونه برداری از تومورها، پولیپ با سنگ را با استفاده از سیستوسکوپ انجام داد. سیستوسکوپ، لوله (آندوسکوپ) مخصوصی است که در انتهایش دوربینی قرار گرفته است و در دو نوع استاندارد (سخت) و قابل انعطاف ساخته می شود.

علل انجام آزمایش: تشخیص سرطان مثانه پیشابراه، تشخیص و ارزیابی اختلالات مجاری ادراری؛ تشخیص عفونت های عود کننده ی مثانه؛ کمک به تشخیص علت درد در هنگام ادرار کردن اندازه گیری ظرفیت مثانه و مشخص کردن بازگشت ادرار از مثانه به حالب؛ تشخیص منشاء ایجاد ادرار خونی؛ مشاهده مستقیم و نمونه برداری از پروستات، مثانه و پیشابراه؛ خارج کردن تومورهای کوچک و سطحی مثانه؛ خارج کردن اجسام خارجی و سنگ ها؛ منعقد کردن محل خونریزی؛ کاشتن دانه رادیوم در داخل تومور به منظور درمان آن؛ خارج کردن پروستات بزرگ شده در اثر تومور خوش خیم یا بدخیم

نیاز به ناشتا بودن: + (از نیمه شب قبل از آزمایش)

روش کار: بیمار چند ساعت قبل از آزمایش مایعات می نوشد (چنان چه ازمایش بدون استفاده از بیهوشی عمومی انجام می شود. ) پس از تزریق مسکن برای کاهش اسپاسم مثانه، بیمار به پشت بر روی تخت می خوابد و در سیستوسکوپی با سیستوسکوپ سخت، زانوهایش را بالا می آورد و دور از هم قرار می دهد (این کار در سیستوسکوپی با سیستوسکوپ قابل انعطاف لازم نیست). پس از تمیز کردن پیشابراه و بی حس نمودن آن به طور موضعی، لوله سیستوسکوپ از راه پیشابراه وارد مثانه می شود و آب یا آب نمک (سالین) از طریق سیستوسکوپ به مثانه تزریق می شود. پس از پرشدن مثانه از بیمار خواسته می شود احساس خود را بیان کند. وقتی مثانه پر شود، احساس ادرار کردن به بیمار دست می دهد و فرد مسئول سیستوسکوپی، تمام دیواره مثانه را مشاهده می کند. در صورت وجود هر نوع بافت غیرطبیعی، نمونه برداری از آن انجام و به آزمایشگاه فرستاده می شود.

عوارض احتمالی: احساس کمی ناراحتی در هنگام عبور سیستوسکوپ از پیشابراه و احساس درد سریع در هنگام نمونه برداری؛ احساس سوزش در هنگام ادرار کردن در ۱ تا ۲ روز پس از آزمایش

اقدامات مراقبتی: در صورت وجود احتباس ادرار، درد شدید پایین شکم، علایم عفونت ادراری (مانند تب، لرز، تکرر و سوزش ادرار) و کاهش حجم ادرار باید بیمار به پزشک مراجعه کند؛ نوشیدن مایعات فراوان، پس از آزمایش ضروری است و بیمار باید برای کاهش اسپاسم مثانه در طشت آب گرم بنشیند یا از شیاف مسکن استفاده کند. مصرف مسهل برای پیشگیری از یبوست و مصرف آنتی بیوتیک توصیه می شود. اگر قرار است پس از آزمایش، کاتتر در محل باقی بماند باید دستورالعمل های مربوط به آن رعایت شود.

یافته های طبیعی: طبیعی بودن ساختمان و عملکرد طبیعی پیشابراه، مثانه، حالب ها، پروستات (در آقایان) و موجود نبودن انسداد، تومور یا سنگ در مثانه

یافته های غیرطبیعی:

1. سنگ مثانه یا حالب بزرگ شدگی یا انسداد پروستات، التهاب پروستات

2. التهاب مزمن یا پیشابراه آسیب دیدگی مثانه و پیشابراه

3. ناهنجاری های مادرزادی تومورها

4. کیست های مثانه زخم مثانه یا پیشابراه

5. دیورتیکول مثانه تنگی پیشابراه

6. مثانه ی تحریک پذیر انقباض گردن مثانه

7. خونریزی از پروستات

متسع کردن دهانه ی رحم و تراشیدن دیواره های رحمDilatation and Curettage ( D and C)

معرفی: دیلاتاسیون (متسع کردن) دهانه ی رحم و کورتاژ (تراشیدن ) دیواره های رحم روشی است که در مطب پزشکی درمانگاه یا بیمارستان به منظور جمع آوری بافت داخل رحم (آندومتر؛ endometrium ) تحت بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام می شود.

علل انجام آزمایش: تشخیص اختلالاتی مانند سرطان رحم؛ برداشتن بافت پس از سقط جنین؛ درمان خونریزی قاعدگی شدید یا نامنظم بودن قاعدگی ها؛ انجام سقط درمانی یا انتخابی؛ ارزیابی علت ناباروری؛ تشخیص پولیپ اندومتر؛ ضخیم شدگی رحم؛ خارج کردن IUD فرو رفته در رحم، تشخیص علت خونریزی رحمی پس از یائسگی؛ تشخیص علت خونریزی غیرطبیعی در خلال درمان هورمونی جایگزین

نیاز به ناشتا بودن: + (در صورت استفاده از بیهوشی عمومی)

روش کار: پس از خوابیدن بیمار بر روی تخت معاینه ی زنان (تخت ژینکولوژی، اسپکولوم در واژن (مهبل) قرار داده می شود تا مجرای مهبلی باز نگه داشته شود. پس از تزریق داروی بی حسی موضعی (در صورت عدم استفاده از بیهوشی عمومی) در مدخل رحم (سرویکس) با استفاده از یک استوانه ی فلزی، مجرای سرویکس باز می شود و کورت ( Curette ؛ نوعی میله ی فلزی طویل که در انتهای آن حلقه ی تیز فلزی قرار گرفته است) از سوراخ رحم به داخل حفره ی آن انتقال می یابد. لایه ی داخلی بافت رحم (آندومتر) به آرامی تراشیده و به منظور ارسال به آزمایشگاه جمع آوری می شود. در آزمایشگاه، نمونه های جمع آوری شده پس از رنگ آمیزی، به وسیله ی میکروسکوپ بررسی می شوند.

عوارض احتمالی: سوراخ شدن رحم؛ پاره شدن دهانه رحم (سرویکس)؛ ایجاد بافت جوشگاهی (اسکار) در لایه مفروش کننده رحم؛ واکنش نسبت به داروهای بیهوشی؛ خونریزی و عفونت

اقدامات مراقبتی: اگر خونریزی مهبلی شدید، درد شدید شکم یا لگن و کمردرد شدید پس از آزمایش وجود داشته باشد و یا در صورت وجود علایم عفونت (مانند تب، لرز، درد، ترشح چرکی) باید بیمار به پزشک مراجعه کند. استفاده از تامپون به مدت چند هفته توصیه نمی شود. تا ۲ هفته پس از انجام آزمایش نباید نزدیکی صورت گیرد. معمولاً بیمار می تواند حتی در روز انجام آزمایش به فعالیت های عادی خود بازگردد.

یافته های طبیعی: وجود بافت طبیعی آندومتر

یافته های غیر طبیعی:

1. سرطان رحم

2. بقایای جفت و جنین پس از سقط جنین

3. تغییرات ناشی از نوسان های غیرطبیعی هورمونی

4. پولیپ رحم

5. افزایش ضخامت آندومتر

IUD .6 فرو رفته در بافت رحم

7. سایر موارد

اکو کاردیوگرافی Echocardiography

معرفی: اکو کاردیوگرافی روش اولتراسونیک تشخیصی و غیرتهاجمی مطالعه ی ساختار و حرکت قلب است که در آن، امواج ماورای صوتی که به قلب هدایت شده اند به سمت عقب باز می گردند یا در هنگام عبور از یک نوع بافت به بافت دیگر (مثلا از عضله ی قلب به خون) انعکاس می یابند. امواج صدا به وسیله ی یک مبدل انتقال می یابند و دریافت می شوند و سپس بر روی نمودار نواری به ثبت می رسند و تصاویر متحرکی از قلب را بر روی مانیتور نشان می دهند. تصاویر اکو کاردیوگرافی دقیق تر از رادیوگرافی هستند و برای به دست آوردن آن ها نیاز به استفاده از اشعه X نیست.

علل انجام آزمایش: ارزیابی دریچه ها و حفره های قلب به صورت غیرتهاجمی؛ بررسی سوفل های قلبی؛ کنترل عملکرد پمپی قلب و ارزیابی بیماران دارای سابقه ی حمله ی قلبی؛ غربالگری (بیماریابی) برخی بیماری های قلبی در گروه های خاصی از بیماران؛ تشخیص تجمع مایع در پریکارد (پرده ی محافظ قلب) تشخیص ناهنجاری های دیواره ی قلب، انفارکتوس قلبی، آنوریسم، تومورهای قلبی، تشخیص نقص های دیوارهای دهلیزها و بطنها و بعضی موارد دیگر.

نیاز به ناشتا بودن: -

روش کار: در حالی که بیمار به پشت خوابیده، لیدهای دستگاه انتقال دهنده ی امواج صوتی با فرکانس بالا که مبدل (transducer) نام دارند بر روی دنده ها، در نزدیکی استخوان جناغ سینه گذاشته می شوند. این دستگاه، بازتاب امواج صوتی را به صورت تکانه های الکتریکی انتقال می دهد. ماشین اکوکاردیوگرافی این تکانه ها را به تصاویر متحرکی از قلب تبدیل می کند. گاهی ریه ها، دنده ها یا بافت های بدن مانع از تهیه ی تصویر واضح از عملکرد قلب می شوند که در این موارد مقدار کمی ماده حاجب از راه سیاهرگ بیمار تزریق می شود. در بعضی موارد نیز به دلیل شبکه ای بودن قفسه ی سینه یا ابتلای فرد به بیماری احتقانی انسدادی ریه یا چاق بودن بیمار از اکوکاردیوگرافی از راه مری استفاده می شود که در آن، پس از بی حس کردن پشت حلق، ابزار مخصوص اکو کاردیوگرافی از راه حلق به قسمت تحتانی مری هدایت می شود و از آنجا تصاویر واضح تر دو بعدی از قلب به دست می آید.

این آزمایش تقریباً در مدت ۴۵ دقیقه انجام می شود.

عوارض احتمالی: -

اقدامات مراقبتی: -

یافته های طبیعی: طبیعی بودن دریچه ها و حفرات قلب و حرکات دیواره ی قلب

یافته های غیرطبیعی:

1. بیماری های دریچه ای قلب

2. کاردیومیوپاتی ها (بیماری های عضله قلب)

3. تجمع مایع در پریکارد

4. نارسایی آئورت

5. تنگی آئورت

6. بی نظمی های ضربان قلب

7. آمبولی شریانی (وجود لخته در سرخرگ های قلبی)

8. تومورهای قلبی

9. نقص دیوارهای بین دو دهلیز قلب

10. شوک قلبی

11. ضربان های نابجای قلب

12. نارسایی قلب

13. بیماری قلبی ناشی از بالا بردن فشار خون

14. آندوکاردیت عفونی

15. نارسایی حاد و مزمن میترال

16. تنگی میترال

17. افتادگی (پرولاپس) دریچه میترال

18. باز بودن مجرای شریانی

19. نارسایی دریچه ی سه لتی

20. نقص دیواره بین دو بطن قلب

21. بسیاری موارد دیگر

 شرح ساده آزمایش های تشخیصی (قسمت 6)

الکتروکاردیوگرافی (ایی سی جی؛ ائی کی جی یا نوار قلبی) Electrocardiography (ECG; EKG)

معرفی: الکتروکاردیوگرافی عبارت است از نمایش نموداری تکانه هایی که قلب در طی یک سیکل قلبی تولید می کند. این تکانه های الکتریکی به سطح بدن هدایت و به وسیله ی الکترودهایی که بر روی اندام ها و نقاط خاصی از سینه قرار گرفته اند دریافت می شوند. الکترودهاء محمد فعالیت الکتریکی قلب را در زوایای مختلف ثبت می کنند. لیدها (اشتقاق ها)ی ECG از تعداد الکترود تشکیل می شوند که بر روی هر ۴ اندام (مچ دو دست و مچ دو پا) و قسمت های مشخصی از سینه قرار می گیرند. در حالت معمولی، ECG از ۱۲ اشتقاق تشکیل می شود که نمای وسیعی از جریان الکتریکی قلب را در سطوح مختلف نشان می دهند. ۶ اشتقاق مربوط به اندام ها و ۶ اشتقاق مربوط به قفسه ی سینه هستند. اشتقاق اشتقاق های استاندارد در نظر گرفته شده اند.

اشتقاق ، اختلاف پتانسیل الکتریکی میان بازوی چپ و بازوی راست؛ اشتقاق اختلاف پتانسیل الکتریکی میان بازوی راست و پای چپ؛ و اشتقاق ، اختلاف پتانسیل الکتریکی میان بازوی چپ و پای چپ را نشان می دهد. الکترود پای راست در تمام اشتقاقها غیرفعال و متصل به زمین است. سه اشتقاق تقویت شده (augmented) اندام وجود دارد کهaVF, aVR و aVL ( به ترتیب مربوط به بازوی راست، بازوی چپ و پای چپ) نام دارند و اختلاف پتانسیل میان مرکز قلب و بازوی راست، بازوی چپ و پای چپ را اندازه گیری می کنند. ۶ اشتقاق استاندارد سینه ایV6,V5,V4,V3,V2,V1 در ۶ موقعیت مختلف و مشخص قفسه ی سینه (در اطراف قلب) قرار می گیرند.

نمودارهای به دست آمده بر روی کاغذ مخصوصی که فواصل زمانی (محور X یا افقی) و ولتاژ (محور Y یا عمودی) را می توان به وسیله آن ها مشخص نمود ثبت می شوند.

علل انجام آزمایش: تشخیص هر نوع آسیب قلبی؛ تعیین تعداد ضربان قلب و طبیعی بودن یا نبودن آن؛ تشخیص تاثیرات دارو یا دستگاه های کنترل کننده ی ضربان قلب؛ تعیین اندازه و موقعیت حفره های قلب؛ تشخیص بسیاری از بیماری های قلبی از جمله انفارکتوس قلب یا طپش قلب؛ معاینه روتین قلب در افراد بالای ۴۰ سال

نیاز به ناشتا بودن: -

روش کار: بیمار به پشت می خوابد و فرد مسئول انجام الكتروکاردیوگرافی مناطق قرار گرفتن برچسب های اتصال الكترودها بر روی مچ دست ها و مچ پاها و قفسه ی سینه را تمیز می کند. بیمار باید در وضعیت ارام قرار داشته باشد. تکان خوردن بدن و لرزش، نتایج الکتروکاردیوگرافی را تغییر می دهند. پس از قرار دادن برچسب ها و نصب الکترودها، دستگاه روشن می شود و در اشتقاق های مختلف، امواج الکتریکی قلب را ثبت می کند. تهیه نوار ECG حداکثر در ۵ دقیقه انجام می شود.

عوارض احتمالی: گاهی بثورات جلدی در ناحیه ی قرار دادن برچسب های پوستی ایجاد می شوند. اقدامات مراقبتی -:

یافته های طبیعی: طبیعی بودن ضربان قلب (۱۰۰ - ۶۰ در دقیقه) و طبیعی بودن ریتم و امواج الکتریکی قلب

یافته های غیرطبیعی:

1. بی نظمی ضربان قلب (آریتمی)

2. انفارکتوس حاد قلبی

3. ایسکمی عضله ی قلب (ناکافی بودن خون رسانی به عضله ی قلب)

4. انفارکتوس قدیمی قلب

5. نقایص هدایتی قلب

6. نقایص مادرزادی قلب

7. ضربان های نابجای قلبی

8. بزرگ شدگی قلب

9. التهاب عضله ی قلب (میوکاردیت)

10. کاهش سرعت ضربان قلب (برادی کاردی)

11. افزایش سرعت ضربان قلب (تاکی کاردی)

12. نارسایی آئورت

13. تنگی آئورت

14. نقایص دریچه های بین دهلیزی و بین بطنی

15. تومور دهلیزی

16. اسپاسم سرخرگ کرونر

17. مسمومیت بادیژیتال

18. نارسایی قلب

19. آندوکاردیت

20. نارسایی حاد و مزمن میترال

21. تنگی میترال

22. افتادگی (پرولاپس) دریچه میترال

23. پریکاردیت

24. نارسایی دریچه سه لتی

25. آنژین صدری ناپایدار

 شرح ساده آزمایش های تشخیصی (قسمت 6)

الکتروآنسفالوگرافی ایی ایی جی یا نوار مغزی Electroencephalography ( EEG)

معرفی: الکتروآنسفالوگرافی، روش تشخیص اختلالات فعالیت الکتریکی مغز است که در آن با استفاده از الکترودهایی که بر روی قسمت های مختلف جمجمه قرار می گیرند، تکانه های مغز که نشان دهنده ی فعالیت الکتریکی آن هستند بر روی نوار مخصوص یا CD ثبت می شوند.

علل انجام آزمایش: کمک به تشخیص صرع و نوع آن؛ تشخیص علل گیجی، ارزیابی ضربه های سر، تومورهای عفونت ها، بیماری های تحلیل برنده ی مغز (مثل آلزایمر) و تغییرات غیرطبیعی شیمی بدن و آثار آن بر مغز؛ تشخیص انفارکتوس مغزی، مسمومیت دارویی و مرگ مغزی؛ و پایش جریان خون مغز در اعمال جراحی، ارزیابی مشکلات خواب و دوره های عدم هوشیاری و بررسی اغمای عمیق.

از EEG نمی توان برای تعیین میزان هوش و نیز خواندن افکار استفاده کرد.

نیاز به ناشتا بودن: - ( ناشتا بودن موجب کاهش قند خون و تغییر نتیجه ی آزمایش می شود). بیمار باید در صبح روز آزمایش و از ۸ ساعت قبل از آن از خوردن چای، قهوه، کاکائو و کولا خودداری کند زیرا این مواد موجب تحریک می شوند.

روش کار: پس از قرار گرفتن بیمار در وضعیت خوابیده به پشت یا تکیه داده به صندلی، در اتاق مخصوص و بدون سر و صدا، ۱۶ تا ۲۵ صفحه ی فلزی مسطح موسوم به الکترود بر قسمت های مختلف پوست سر قرار داده می شود. این صفحه ها با خمیر چسبنده ای در محل خود محکم می شوند. الکترودها با سیم های مخصوصی به تقویت کننده (آمپلیفایر) و ماشین مخصوص ضبط امواج الکتریکی مغز متصل می شوند. ماشین مزبور، تکانه های الکتریکی را به الگوهای قابل مشاهده در کامپیوتر و قابل ضبط بر روی CD تبدیل می کند. تکانه های مزبور را می توان بر روی نوار مخصوص الكتروآنسفالوگرافی نیز ثبت کرد که پیش از روی کار آمدن کامپیوتر از این روش استفاده می شد و اکنون نیز در بعضی مراکز نوار کاغذی EEG کاربرد دارد. در حین انجام آزمایش باید بیمار چشم هایش را بسته نگه دارد زیرا هر نوع حرکت چشم، نتایج را تغییر می دهد. ممکن است از بیمار خواسته شود در خلال ضبط امواج مغزی برای چند دقیقه به طور عمیق و سریع نفس بکشد یا به یک نقطه ی نورانی نگاه کند. بیمار باید شب قبل از آزمایش موهای خود را بشوید و از هیچ نوع روغن، اسپری یا حالت بخش بر روی سر خود استفاده نکند. مصرف بعضی از داروها باید قبل از انجام آزمایش با نظر پزشک متوقف شود. گاهی لازم است بیمار در طول آزمایش بخوابد. در این موارد از بیمار خواسته می شود مقدار خواب خود را در شب قبل از آزمایش کم کند و از خوردن قهوه و نوشیدنی های انرژی زا در روز آزمایش پرهیز نماید. تقریباً هر ۵ دقیقه، ثبت EEG را قطع می کنند تا بیمار بتواند حرکت های دلخواه خود را انجام دهد. آزمایش الكتروآنسفالوگرافی در زمانی حدود ۴۵ تا ۱۲۰ دقیقه به وسیله ی تکنیسین انجام می شود.

عوارض احتمالی: -

اقدامات مراقبتی: پس از آزمایش بیمار باید موهای خود را که آغشته به ژل مخصوص چسباندن الکترودها شده اند بشوید. بیمار نباید پس از انجام EEG حین خواب، به تنهایی رانندگی کند.

یافته طبیعی: وجود فعالیت الکتریکی مغزی طبیعی (دارای فرکانس معمولی برای سطوح مختلف هوشیاری)

یافته های غیرطبیعی:

1. وجود ساختمان غیرطبیعی (مثل تومور) در مغز

2. مشکلات مرتبط با توجه

3. انفارکتوس مغزی

4. سوء مصرف الکل یا دارو

5. التهاب مغز (آنسفالیت)

6. ضربه سر

7. خونریزی ناشی از پارگی عروق

8. میگرن (در بعضی موارد)

9. اختلالات تشنجی (مثل صرع یا تشنج) (طبیعی بودن EEG الزاماً نشان دهنده ی فقدان حمله تشنجی نیست)

10. اختلالات خواب (مانند نیاز مفرط به خوابیدن)

11. مرگ مغزی

12. آبسه ی مغزی

13. بیماری آلزایمر

الکترومیوگرافی ایی ام جی یا نوار عضلهElectromyography ( EMG)

معرفی: الکترومیوگرافی عبارت است از ثبت فعالیت الکتریکی عضلات اسکلتی بدن به منظور بررسی سلامت عضلات و اعصاب کنترل کننده ی آن ها. این فعالیت به صورت امواج الکتریکی بر روی صفحه ی اسیلوسکوپ مشخص می شود. چنان چه میکروفونی هم به سیستم وصل شود می توان ظاهر و صدای پتانسیل الکتریکی را آنالیز نمود و مورد مقایسه قرار داد.

علل انجام آزمایش: اغلب به منظور بررسی اختلال قدرت عضله در افراد مبتلا به ضعف عضلانی؛ افتراق اختلالات عضلانی اولیه از ضعف عضلانی ناشی از بیماری های عصبی؛ تشخیص بیماری میاستنی گراویس؛ تشخیص آسیب دیدگی اعصاب محیطی که منجر به کاهش تعداد الياف قابل انقباض عضله شده است.

نیاز به ناشتا بودن: - (مصرف قهوه، چای، کاکائو، کولا و استعمال دخانیات از ۲ تا ۳ ساعت قبل از آزمایش ممنوع است). بیمار نباید قبل از انجام آزمایش از آرام بخش استفاده کند.

روش کار: پس از گرفتن رضایت نامه ی کتبی از بیمار، سوزن های مخصوص (الکترود)های EMG را در عضله ی مورد بررسی فرو می کنند و یک الكترود مرجع را نزدیک سطح پوست قرار می دهند و از بیمار می خواهند عضله مزبور را شل کند. فعالیت الکتریکی فرستاده شده به وسیله ی این الکترود بر روی صفحه ی اسیلوسکوپ نمایش داده می شود. سپس از بیمار خواسته می شود که عضله را منقبض کند (مثلا به صورت خم کردن بازو یا مشت کردن دست). وجود موج، تعداد، اندازه و شکل آن، اطلاعاتی را درباره ی توانایی پاسخ دهی عضله به تحریک عصب در اختیار قرار می دهد. معمولاً یک آزمایش سرعت هدایت عصب نیز همراه با EMG انجام می شود. بیمار نباید در روز آزمایش هیچ نوع کرم یا لوسیونی به پوست خود بمالد. ممکن است در هنگام فرو رفتن الکترودها به داخل عضله درد یا ناراحتی خفیفی ایجاد شود که اهمیت چندانی ندارد. آزمایش EMG به وسیله متخصص فیزیوتراپی، یا متخصص اعصاب طی حدود ۲۰ دقیقه انجام می شود.

عوارض احتمالی: تجمع خون (هماتوم) و التهاب در محل ورود سوزن؛ حساس یا کبودشدن عضله به مدت چند روز

اقدامات مراقبتی: مصرف مسکن در صورت زیاد بودن درد

یافته های طبیعی: معمولاً بافت عضلانی در هنگام استراحت از نظر الکتریکی ساکت است و پس از برطرف شدن فعالیت الکتریکی ناشی از فرو بردن سوزن الکترود به عضله، نباید پتانسیل فعالیت خاصی در اسیلوسکوپ دیده شود. به دنبال منقبض کردن ارادی عضله، پتانسیل های فعالیت ظاهر می شوند و به تدریج افزایش می یابند.

یافته های غیرطبیعی:

1. پلی میوزیت سندرن لامبرت – ایتون

2. کاهش تحریک عصبی مونو نوروپاتی

3. سندرم تونل مچ دستی اختلال عملکرد عصب سیاتیک

4. تحلیل رفتگی عضله پلی نوروپاتی حسی حرکتی

5. میاستنی گراویس اختلال عملکرد عصب درشت نیی

6. بیماری عصبی ناشی از مصرف الکل اختلال عملکرد عصب زندزیرین

7. اختلال عملکرد اعصاب ناحیه ی زیر بغل نوروپاتی دیابتی

8. تخریب مهره های گردن ALS

9. اختلال عملکرد عصب پرونئال مشترک ام اس

10. درماتومیوزیت بیماری یا آسیب دیدگی نخاع

11. اختلال عملکرد عصب مدیان انتهایی کم کاری تیرویید

12. دیستروفی عضلانی دوشن سایر موارد

13. اختلال عملکرد عصب رانی

الکترونیستاگموگرافی Electronystagmography ( ENG)

معرفی: الکترونیستاگموگرافی آزمایشی است که برای بررسی نیستاگموس (nystagmous) و حرکات ارادی چشم ها انجام می شود.

نیستاگموس واژهای یونانی به معنی تکان خوردن (حرکت کردن) است و به حرکات ریتمیک و غیرارادی چشم ها گفته می شود. این حرکت ها ممکن است افقی، عمودی، چرخشی یا مختلط باشند، نیستاگموس پرشی که با حرکت های سریع تر چشم، در یک جهت، نسبت به جهت مقابل مشخص می شود شایع تر از نیستاگموس پاندولی است که در آن، سرعت حرکتها در هر دو جهت مساوی است.

علل انجام آزمایش: تشخیص وجود اختلال تعادلی یا عصبی ایجاد کننده ی گیجی یا سرگیجه همراه با اختلال شنوایی یا احتمال مسمومیت ناشی از مصرف بعضی آنتی بیوتیک ها.

نیاز به ناشتا بودن: بیمار باید قبل از آزمایش غذاهای جامد بخورد تا احتمال ایجاد استفراغ کاهش یابد. همچنین باید ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از آزمایش از نوشیدن کافئین خودداری شود.

روش کار: آزمایش در یک اتاق تاریک و در وضعیت نشسته یا دراز کش انجام می شود. پس از تمیز کردن واکس داخل گوش، الکترودهایی که به شکل برچسب های مورد استفاده در الکتروکاردیوگرافی (ولی کوچک تر ) است بر روی پوست اطراف چشم ها چسبانیده می شوند.

برای ایجاد نیستاگموس، از روش های مختلفی مثل حرکت پاندولی، تغییر وضعیت سر، تغییر وضعیت نگاه و آزمایش کالریک ( Caloric Test) استفاده می شود. نحوه ی پاسخ دهی بیمار به تحریک های مختلف (مانند دمیدن هوا به داخل گوش یا شستشوی گوش با آب) در حین استراحت به طور مرتب ثبت می شود.

پاسخ نیستاگموسی بیمار با میزان طبیعی آن مقایسه و نتایج گزارش می شود. این آزمایش به وسیله ی پزشک متخصص گوش و حلق و بینی در مدت حدود ۱ تا 1 / 5 ساعت انجام می شود.

عوارض احتمالی: تهوع و استفراغ در حین آزمایش و تهوع، سرگیجه یا ضعف تا مدت کوتاهی پس از آن، آسیب پرده ی صماخ در اثر فشار بیش از حد آب (نادر)؛ عفونت گوش در مواردی که آزمایش کالریک در فرد مبتلا به پارگی پرده ی صماخ انجام می شود.

اقدامات مراقبتی: استراحت در محل انجام آزمایش با برطرف شدن کامل تهوع، سرگیجه و ضعف.

یافته های طبیعی: ایجاد حرکت های غیرارادی مشخص، پس از وارد کردن آب سرد یا گرم به داخل گوش

یافته های غیرطبیعی: یافته های غیرطبیعی ممکن است نشانه ی آسیب عصب گوش داخلی یا سایر قسمت های مغزی کنترل کننده ی حرکات چشم باشند.

هر نوع بیماری یا آسیب عصب شنوایی، شامل موارد زیر می توانند موجب سرگیجه شوند:
اختلالات مادرزادی؛ ضربه؛ سرخجه؛ خونریزی، لخته خونی یا تصلب شرایین گوش؛ کلستئاتوم و سایر تومورهای گوش؛ بعضی سموم؛ داروهای ایجاد کننده مسمومیت برای گوش؛ بیماری ام اس.

سایر بیماری ها شامل: نوروم آکوستیک؛ سرگیجه وضعیتی خوش خیم؛ لابیرنتیت؛ بیماری منیر؛ ضایعات ساقه ی مغز؛ ضایعات مخچه ای؛ ضایعات سیستم دهلیزی گوش.

بیوپسی آندومتر Endometrial biopsy

معرفی: بیوپسی آندومتر آزمایشی است که در آن نمونه ای از لایه پوشش دهنده ی رحم (آندومتر) گرفته می شود و به وسیله ی میکروسکوپ، از نظر وجود سلول های غیر طبیعی یا علایم سرطان مورد بررسی قرار می گیرد.
معمولاً این آزمایش پس از ۳۵ سالگی انجام می شود.

علل انجام آزمایش: یافتن علت غیر طبیعی سیکل های قاعدگی (زیاد، طولانی یا نامنظم بودن خونریزی های قاعدگی)، خونریزی بعد از یائسگی و خونریزی های ناشی از مصرف داروهای هورمونی جایگزین تعیین کفایت پروژسترون گردش خون و در نتیجه، حضور آندومتر ترشحی؛ تشخیص سرطان آندومتر، سل، پولیپ یا اختلالات التهابی رحم؛ نشان دادن آثار استروژنی در موارد مشکوک به وجود اختلال یا فقدان عملکرد تخمدانی؛ به عنوان بخشی از آزمایش های تشخیصی در زنان دچار ناباروری

نیاز به ناشتا بودن: -

روش کار: پس از گرفتن رضایت کتبی از بیمار آزمایش با استفاده از بی حسی موضعی یا بدون آن آغاز می شود. بیمار به پشت بر روی تخت معاینه زنان (تخت ژینکولوژی) می خوابد و پزشک پس از معاینه ی لگن، اسپکولوم را در داخل مهبل قرار می دهد تا به وسیله ی آن سرویکس (دهانه ی رحم) را مشاهده کند و پس از تمیز کردن دهانه ی رحم با مایع ضدعفونی کننده و گرفتن آن با ابزار مخصوص (تناكولوم)؛ وسیله ای به نام دیلاتور (متسع کننده ) دهانه ی رحم را در موارد تنگ بودن مجرای دهانه ی رحم در داخل آن قرار می دهد و یک لوله ی کوچک و توخالی پلاستیکی را به آرامی به داخل حفره ی رحم وارد می کند و با دستگاه مکنده (ساکشن) مقداری از لایه ی مفروش کننده ی رحم (آندومتر) را خارج می کند و سپس ابزارها را بیرون می آورد. نمونه ها به آزمایشگاه آسیب شناسی فرستاده می شوند تا با استفاده از میکروسکوپ از سلامتی یا بیماری آندومتر اطلاع حاصل شود. این آزمایش به وسیله ی متخصص زنان در مدت ۱۰ تا ۳۰ دقیقه انجام می شود.

عوارض احتمالی: درد یا احساس سرما در هنگام قرار دادن وسایل در داخل مهبل و گرفتن دهانه ی رحم با تناکولوم و نیز احساس درد در زمان نمونه برداری؛ سوراخ شدن رحم؛ خونریزی رحمی؛ بروز عفونت، لکه بینی خفيف

اقدامات مراقبتی بیمار: بیمار باید در صورت خونریزی شدید (نیاز به بیش از یک تامپون در هر ساعت) و یا افزایش دمای بدن به پزشک مراجعه کند. برای جلوگیری از افزایش فشار داخل شکم و خونریزی رحمی، بیمار باید از بلند کردن اشیای سنگین خودداری کند. انجام دوش واژینال و نزدیکی، تا ۷۲ ساعت پس از بیوپسی ممنوع است.

یافته های طبیعی: موجود نبودن سلول های غیرطبیعی در نمونه تهیه شده از آندومتر و حضور آندومتر «فاز ترشحی» در ۳ تا ۵ روز پیش از قاعدگی طبیعی در صورتی که تخمک گذاری اتفاق افتاده باشد و وجود آندومتر «فاز تکثیری» (پرولیفراتیو) در صورتی که تخمک گذاری روی نداده باشد.

یافته های غیرطبیعی:

1- سرطان آندومتر

2- فیبروئیدهای رحمی

3- پولیپ های رحم

4- سل

5- عدم تخمک گذاری

6- التهاب آندومتر رحم (آندومتریت)

7- خونریزی رحمی غیر طبیعی در زنانی که تحت درمان دارویی سرطان پستان قرار دارند

شرح ساده آزمایش های تشخیصی (قسمت 7)

آندوسکوپی Endoscopy

معرفی: آندوسکوپی عبارت است از مشاهده ی مستقیم ساختمان های داخلی بدن با استفاده از آندوسکوپ به منظور تشخیص بیماری های مختلفی که ممکن است در اعضای داخلی ایجاد شده باشند. آندوسکوپ ابزاری است که از یک دوربین فیبرو اپتیک نوری سوار شده بر روی یک لوله ی قابل انعطاف تشکیل می شود.

در آندوسکوپی دستگاه گوارش، این وسیله از راه دهان یا مقعد وارد می شود و آندوسکوپی سایر مناطق با ایجاد برش های کوچک صورت می گیرد.

علل انجام آزمایش: تشخیص علایم و نشانه های مرتبط با بیماری های مختلف (از جمله این علایم و نشانه ها می توان از خونریزی، درد، اشکال در بلع و تغییر در عادات رودهای نام برد). معاینه روده ی بزرگ (کولون) به وسیله ی آندوسکوپ به منظور غربالگری (بیماریابی) پولیپ ها و سرطان کولون انجام می شود.

آندوسکوپی در مجموع شامل موارد زیر است:

1- آندوسکوپی (مشاهده ی اختلالات مقعد)

2- آرتروسکوپی (مشاهده ی سطح داخلی مفصل)

3- برونکوسکوپی (مشاهده ی نای و برونش ها)

4- نمونه برداری از پرزهای کوریونی(جفت)

5- کولونوسکوپی (مشاهده ی روده ی بزرگ)

6- سیستوسکوپی (مشاهده ی مثانه)

7- ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپی ( EGD؛ مشاهده ی مری، معده و اثنی عشر)

8- انتروسکوپی (مشاهده ی داخل روده ها)

9- کلانژیو پانکراتوگرافی آندوسکوپیک معکوس (Endoscopic Retrograde Cholangiopancreatography ; ERCP )

10- آزمایش خون جنین؛ لاپاروسکوپی (معاینه یا درمان قسمت داخلی شکم با استفاده از آندوسکوپ مخصوص معاینهی حفره صفاق)

11- سیگموئیدوسکوپی (مشاهده ی داخل کولون سیگموئید، یعنی بخشی از کولون چپ که از کولون نزولی تا قسمت انتهایی کولون، یعنی رکتوم ادامه دارد).

نیاز به ناشتابودن: + (در بعضی انواع آندوسکوپی، مانند آندوسکوپی قسمت فوقانی دستگاه گوارش بیمار باید از نیمه شب قبل از آزمایش چیزی نخورد). در آندوسکوپی قسمت تحتانی، دستگاه گوارش، مدفوع باید با استفاده از مسهل یا تنقیه تخلیه شود.

روش کار: انواع مختلف آندوسکوپ، بر حسب اعضا یا مناطق مختلفی که مورد استفاده قرار می گیرند وجود دارد.

مثلا آندوسکوپ هایی که برای مشاهده ی مستقیم تخمدان ها، آپاندیس یا سایر اعضای شکمی (لاپاروسکوپی) به کار می روند لاپاروسکوپ نام دارند.

بعضی دیگر از آندوسکوپ ها را پس از ایجاد بی حسی موضعی و برش بر روی پوست منطقه، داخل عضو مربوطه می کنند. از جمله این موارد می توان به آرتروسکوپی (مشاهدهی داخل مفصل)، برونکوسکوپی (مشاهدهی نای و برونش ها) و سیستوسکوپی (مشاهده ی داخل مثانه) اشاره کرد.

در آندوسکوپی قسمت فوقانی دستگاه گوارش، بیمار در وضعیت خوابیده به پهلوی چپ بر روی تخت آندوسکوپی قرار می گیرد و پس از بی حس کردن گلو با اسپری و تزریق خواب آور، متخصص گوارش، لوله ی آندوسکوپ را به آرامی از راه دهان و مری به معده و سپس به اثنی عشر می رساند و تمامی این قسمت ها را مشاهده می کند.

با انتروسکوپی می توان قسمت های فوقانی روده ی باریک را مشاهده کرد. از هر یک از این قسمت ها می توان نمونه برداری انجام داد. پس از کامل شدن مشاهده، هوای اضافی و ترشحات گوارشی با استفاده از یکی از لوله های آندوسکوپ مکیده (آسپیره) می شود. آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول می کشد.
عوارض احتمالی در آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی (ازوفاگوگاستر و دئودونوسکوپی؛ EGD) گاهی ممکن است عوارضی مانند پارگی مری، معده و اثنی عشر، خونریزی از محل نمونه برداری و افت فشار خون در اثر تزریق داروی خواب آور روی دهند.

اقدامات مراقبتی: در آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی، در صورت ایجاد گلودرد پس از آندوسکوپی، استفاده از غرغره دهان شویه و مصرف مسکن ضرورت دارد. در صورت ایجاد هر نوع خونریزی، تب، درد شکم، تنگی نفس یا ایجاد اشکال در بلع بیمار باید به پزشک مراجعه کند. ممکن است پس از آزمایش کمی خشونت صدا ایجاد شود که پس از چند روز برطرف خواهد شد. همچنین کمی نفخ و آروغ زدن ممکن است روی دهد که موقتی است.

یافته های طبیعی:
آندوسکوپی قسمت فوقانی دستگاه گوارش:
صاف و هموار بودن لایه مفروش کننده و فقدان تومور و سایر ضایعات در مری، معده و اثنی عشر

یافته های غیرطبیعی:
آندوسکوپی قسمت فوقانی دستگاه گوارش:
1- تومورهای خوش یا بدخیم مری، معده، اثنی عشر

2- دیورتیکول مری

3- التهاب مری، معده، اثنی عشر

4- واریس معده و مری

5- زخم معده و یا اثنی عشر

6- فتق مری

7- تنگی معده

8- وارد آمدن فشار از بیرون، از سوی کیست یا تومور غیر گوارشی

9- خونریزی از دستگاه گوارش فوقانی

سنجش آنزیمی ایمونوسوربنت (ایی آی ای؛ الیزا، الایزا) (Enzyme - linked immunosorbent assay (EIA; ELISA

معرفی آزمایش: الیزا (الایزا)، نوعی آزمایش رایج تشخیص آنتی ژن ها یا آنتی بادی های اختصاصی موجود در خون است. در این آزمایش از واکنش گرهای ایمنی (immunoreactants) علامت گذاری شده با آنزیم و یک حمایت کننده ی اتصال فاز جامد مانند لوله ی آزمایش استفاده می شود.

تعدادی از آنزیم های مختلف از جمله اینهدراز کربنیک، گلوکز اکسیداز و آلكالن فسفاتاز برای این آزمایش به کار می روند. محصولات واکنش به وسیله ی فلورومتری یا فتومتری شناسایی می شوند. آزمایش الیزا تقریباً به همان اندازه ی رادیو ایمونواسای حساس است و میزان حساسیت آن از فیکساسیون کمپلمان، آگلوتیناسیون و سایر روش ها بیشتر است. از آزمایش الیزا به طور شایع برای تشخیص عفونت های HIV استفاده می شود.

علل انجام آزمایش: تشخیص تماس فرد با ویروس ها یا سایر عوامل عفونی و غربالگری عفونت کنونی یا قدیمی؛ تعیین میزان آنتی بادی ویروس ایدز با ویروس نیل غربی و نیز تشخیص آلرژن های غذایی (مثل شیر، بادام، گردو، بادام زمینی)؛ در سم شناسی برای غربالگری سریع بعضی از داروهای خاص

نیاز به ناشتا بودن: -

روش کار: پس از گرفتن خون از سیاهرگ بازو یا پشت دست، نمونه در لوله ای مخصوص ریخته و به آزمایشگاه فرستاده می شود. در آزمایشگاه، آنتی بادی یا آنتی ژن موجود در سرم خون در اثر افزودن ماده ی معرف به سرم، طی یک آزمایش شیمیایی که محلول را رنگی می کند مشخص می شوند. در واقع، آنتی بادی یا آنتی ژن علامت گذاری شده به آنزیمی که به عنوان تقویت کننده عمل می کند متصل می شوند. چنانچه ماده علامت گذاری در نمونه موجود باشد، محلول آزمایش تغییر رنگ می دهد.

عوارض احتمالی: کمی سوزش یا درد در هنگام خون گیری؛ تجمع خون در زیر پوست محل خون گیری؛ عفونت محل خون گیری (نادر)

اقدامات مراقبتی: (بیماران دارای تست مثبت اليزا از نظر HIV را باید تشویق کرد تا شرکای جنسی خود را از نظر ویروس مزبور مورد بررسی قرار دهند. نتایج آزمایش نباید از طریق تلفن اطلاع داده شود).

یافته های طبیعی: مقادیر طبیعی آزمایشگاه های مختلف با یکدیگر کمی تفاوت دارند.

یافته های غیرطبیعی: مقادير غیرطبیعی آزمایشگاه های مختلف با یکدیگر متفاوت هستند. در بعضی از افراد، نتیجه ی مثبت آزمایش ممکن است طبیعی باشد. افزایش سطح مقادیر تست در عفونت با HIV، ایدز، عفونت با ویروس نیل غربی و در موارد وجود بعضی آلرژی های غذایی دیده می شود.

شرح ساده آزمایش های تشخیصی (قسمت 7)

مانومتری مری Esophageal manometry

معرفی: در آزمایش مانومتری مری، فشار داخلی بخش تحتانی مری اندازه گیری می شود. مانومتر دستگاهی است که از یک لوله ی مدرج حاوی مایع نسبتا غیرقابل تراکمی مانند جیوه ساخته می شود. سطح مایع در لوله، در اثر فشار مایع مورد اندازه گیری تغییر می کند.

علل انجام آزمایش: تشخیص این که آیا مری به طور صحیح منقبض می شود یا نه؟ این آزمایش به تشخیص هر نوع مشکلات بلع کمک می کند و برای تشخیص بیماری بازگشت (ریفلاکس) محتویات معده به مری gastroesophageal reflux disease ; GERD) ) به کار می رود.

نیاز به ناشتا بود: + (از ۸ ساعت قبل از آزمایش)

روش کار: برای تعیین فشار اسفنکتر تحتانی مرى (Lower esophageal sphincter ; LES ) به وسیله ی مانومتری، لوله ی ظریف و حساس به فشار مانومتر از دهان یا بینی به داخل معده فرستاده می شود. وقتی لوله در معده قرار گرفت به آهستگی به داخل مری بازگردانده می شود. در این هنگام از بیمار خواسته می شود چند بار نفس عمیق بکشد یا مقداری آب بخورد. فشار انقباض های عضلانی مری در طول چند قسمت از لوله اندازه گیری می شود. پس از کامل شدن آزمایش که حدود یک ساعت طول می کشد، لوله خارج می شود.

عوارض احتمالی: افزایش ترشح بزاق و در نتیجه افزایش خطر ورود بزاق یا محتویات معده به ریه که می تواند موجب آسیب دیدگی ریه یا پنومونی آسپیراسیون (ذات الریه ناشی از ورود محتویات معده به ریه) شود. به طور کلی در افراد مبتلا به اشکال بلع، خطر این عارضه بیشتر است.

اقدامات مراقبتی: در صورت بروز گلودرد پس از انجام آزمایش، غرغره با دهان شویه و نیز مصرف مسکن ضرورت دارد.

یافته های طبیعی:

1- فشار اسفنکتر تحتانی مری: ۲۰ - ۱۰ میلی متر جیوه

2- ریفلاکس (بازگشت) اسید معده به مری: منفی

3- الگوی بلع: امواج پریستالتیک طبیعی و عادی بودن فشار اسفنکتر تحتانی مری و انقباض عضلات آن در هنگام بلع

یافته های غیرطبیعی:

1- آشالازی achalasia)؛ ناتوانی اسفنکتر تحتانی مری در شل شدن طبیعی در هنگام بلع)

2- اسپاسم منتشر مری (Diffuse esophageal spasm) عدم هماهنگی در انقباض عضلات مری

3- ریفلاکس (بازگشت محتویات معده به مری

اسکن هسته ای کیسه ی صفرا Gallbladder nuclear scan

معرفی: اسکن هسته ای کیسه صفرا که کوله سینتی گرافی یا اسکن صفراوی هم نامیده می شود آزمایشی است که در آن با استفاده از ماده ی رادیواکتیو، عملکرد کیسه ی صفرا یا علایم عفونت، یا انسداد مجاری صفراوی مورد کنترل قرار می گیرد. در این آزمایش با استفاده از آنالوگ های اسید ایمونودی استیک (IDA) که با تکنسیوم ۹۹ (99 m T C) نشان دار شده اند، دستگاه صفراوی به طور کاملا بی خطر، دقیق و غیرتهاجمی، بررسی می شود.

علل انجام آزمایش: تشخیص عفونت کیسه صفرا یا انسداد مجرای صفراوی؛ تشخیص رد پیوند کبدی؛ تشخیص عملکرد کیسه صفرا نیاز به

ناشتا بودن: + (حداقل از ۴ ساعت قبل از آزمایش)

روش کار: پس از گرفتن رضایت نامه از بیمار، ماده ی شیمیایی رادیواکتیوی موسوم به ردیاب ساطع کننده ی گاما به داخل سیاهرگ وی تزریق می شود. این ماده ابتدا در کبد تجمع می یابد و سپس همراه با صفرا به داخل کیسه ی صفرا می رود. بیمار بر روی میز مخصوص می خوابد و دوربین گاما که همان اسکنر تشخیص دهنده ی پرتوهای ساطع شده از ردیاب است در بالای بدن بیمار قرار می گیرد. یک کامپیوتر، تصاویر نقاطی را که ردیاب در اعضای بدن یافت می شود نشان می دهد.

تصاویر در نیم ساعت اول، هر ۵ تا ۱۰ دقیقه و در صورت لزوم در ۹۰ دقیقه بعد، هر ۱۵ دقیقه یک بار ثبت می شوند. آزمایش در مجموع، ۱ تا ۲ ساعت طول می کشد. چنان چه مدتی پس از تزریق ماده ی رادیواکتیو، کیسه صفرا دیده نشود، مقدار کمی مورفین به بیمار تزریق می شود تا به حرکت ماده ی مزبور به داخل کیسه ی صفرا کمک نماید.

عوارض احتمالی: احساس سوزش در هنگام تزریق ردیاب به داخل سیاهرگ دردناک شدن محل تزریق، بعد از انجام آزمایش، انجام این آزمایش خطرات ناچیزی برای جنین و نوزاد تولید می کند، از این رو بهتر است در زنان باردار و مادران شیرده تا حد امکان به تأخیر بیفتد.

مقدار ماده ی رادیواکتیو مصرفی در این آزمایش کمتر از مقدار مورد استفاده در رادیوگرافی های موسوم است و ۱ تا ۲ روز بعد از آزمایش از بدن دفع می شود. جواب آزمایش حدود ۷۲ ساعت بعد از تزریق آماده می شود.

اقدامات مراقبتی: -

یافته های طبیعی: قابل مشاهده شدن کیسه ی صفرا، مجرای صفراوی مشترک و اثنی عشر، طی ۶۰ دقیقه پس از تزریق ماده ی رادیونوکلئید نشان دهنده ی باز بودن مجرای مشترک صفراوی و مجرای سیستیک است.

یافته های غیرطبیعی:

1- التهاب و عفونت کیسه ی صفرا (کوله سیستیت)، مجاری صفراوی یا کبد (هپاتیت)

2- سنگ های صفراوی

3- انسداد مجرای صفراوی

4- نشت صفرا

5- ناهنجاری های صفراوی

6- رد پیوند کبد

7- بیماری های کبدی

8- سرطان دستگاه کبدی صفراوی

9- آبسه

10- تومور

اسکن گالیوم Gallium Scan

معرفی: اسکن گالیوم، آزمایشی است که در آن از ماده ی رادیواکتیو گالیوم برای مشاهده ی کانون های عفونت، التهاب یا احتمالا بعضی از تومورها استفاده می شود.

علل انجام آزمایش: تشخیص کانون های ناشناخته ی ایجاد کننده ی تب (گالیوم در نواحی دچار التهاب که می توانند ناشی از آبسه یا تومور باشند تجمع می یابد)؛ همراه با تصویربرداری های دیگر، مثل CT اسکن برای تشخیص بیماری های نهفته؛ تشخيص بعضی از تومورهای خوش خیم یا بدخیم به ویژه لنفومها که گاليوم را به میزان زیاد برداشت می کنند (البته این آزمایش به اندازه ی اختصاصی نیست که بتواند تومور، عفونت، التهاب یا آبسه را از یکدیگر افتراق دهد).

نیاز به ناشتا بودن: - از شب قبل از آزمایش ممکن است برای پاک کردن روده مصرف مسهل ضرورت داشته باشد. می توان به جای این کار، ۱ تا ۲ ساعت قبل از آزمایش بیمار را تنقیه کرد.

روش کار: پس از گرفتن رضایت نامه از بیمار، ماده ی رادیواکتیو گالیوم به داخل سیاهرگ تزریق می شود. با استفاده از دوربین مخصوص، از نقاطی که گالیوم در آن ها تجمع یافته است تصویربرداری می شود. در صورت مشکوک بودن به بیماری التهابی حاد، اسکن ۴ تا ۶ ساعت پس از تزریق انجام می شود. در سایر موارد، اسکن در ۲۴ تا ۴۸ ساعت و گاهی ۷۲ ساعت پس از تزریق صورت می گیرد. بیمار باید طی انجام اسکن که ۳۰ تا ۶۰ دقیقه به طول می انجامد دراز بکشد.

عوارض احتمالی: - (توصیه می شود تا حد ممکن این آزمایش در زنان باردار یا شیرده یا بچه های کوچک صورت نگیرد). مقدار ماده ی رادیواکتیو مورد استفاده در این آزمایش بسیار کم است و برای خود بیمار و اطرافیانش ضرری ندارد.

اقدامات مراقبتی: -

یافته های طبیعی: گالیوم به طور طبیعی در استخوان ها، کبد، طحال، روده ی بزرگ و پستان تجمع می یابد. جذب گالیوم در این بافت ها در حالت عادی به نحو منتشر و کم صورت می گیرد.

یافته های غیرطبیعی:

1- تومورها (مانند بیماری هوجکین، لنفوم غیرهوچکین، سرطان کلیه، رحم، معده و بیضه)

2- عفونت

مانیتورینگ هولتر Holter monitoring

معرفی: مانیتورینگ هولتر عبارت است از ثبت مداوم فعالیت الکتریکی قلب که به وسیله ی دستگاهی به نام مانیتور هولتر انجام می شود و معمولاً به مدت ۲۴ تا ۴۸ تا ۷۲ ساعت به بدن فرد متصل می شود تا ریتم های قلبی را طی این مدت ثبت نماید. مانیتور هولتر دارای ساعتی است تا به وسیله ی آن زمان دقیق بر روی نوار الکتروکاردیوگرافی ضبط شود.

علل انجام آزمایش: تشخیص پاسخ قلب به فعالیت طبیعی فرد؛ تشخیص مشکلات ریتم قلب؛ پس از حمله ی قلبی؛ هنگام شروع داروی جدید قلبی؛ تشخیص فیبریلاسیون /فلوتر دهلیزی؛ تشخیص تاکی کاردی افزایش ضربان قلب) دهلیزی چند کانونی؛ تشخیص طپش قلب؛ تشخیص علل غش؛ تشخیص برادی کاردی (کاهش ضربان قلب)؛ تشخیص ارتباط اختلال ریتم قلب با سنکوپ، طپش قلب و درد سینه
 

نیاز به ناشتا بودن: -

روش کار: فرد باید قبل از وصل شدن دستگاه به بدن استحمام کند. پس از تمیز کردن محل قرار گرفتن الکترودها، تکنیسین، الکترودهای آغشته به ژل را در محل مناسب (معمولاً شکم و سینه) قرار می دهد. این الکترودها به مانیتور کوچک ضبط کنندهی امواج الکتریکی قلب متصل می شوند. فرد، مانیتور را در جیب خود یا در کیف کوچکی که به گردن یا مچ دست می بندد قرار می دهد. مانیتور دارای باتری است و فعالیت های الکتریکی قلب را ضبط می کند. فرد باید فعالیت هایی را که در خلال همراه داشتن مانیتور انجام داده همراه با ساعت انجام آن ها یادداشت کند و پس از ۲۴ تا ۴۸ یا ۷۲ ساعت، مانیتور و یادداشت ها را به پزشک متخصص قلب ارائه نماید. پزشک نوارها را مطالعه می کند و هر نوع ضربان نامنظم قلب را مورد بررسی قرار می دهد.

عوارض احتمالی: -

اقدامات مراقبتی: استحمام نکردن در حین استفاده از مانیتور؛ عدم استفاده از پتوی برقی و مسواک برقی و ریش تراش برقی در خلال مدت به همراه داشتن مانیتور؛ عدم حضور در مناطق دارای ولتاژ بالا؛ عدم تماس با آهن ربا و آشکار سازهای فلزی در حین استفاده از مانیتور

یافته های طبیعی: در هنگام انجام فعالیت های مختلف، به طور طبیعی تغییراتی در سرعت ضربان قلب پدید می آید. نتیجه ی طبیعی در مانیتورینگ هولتر، عبارت است از عدم حضور تغییرات قابل توجه در ریتم یا الگوی ضربان قلب.

یافته های غیرطبیعی: بی نظمی ها (آریتمی های مختلف در ضربان قلب (این تغییرات ممکن است نشان دهنده ی عدم دریافت اکسیژن کافی به وسیله ی قلب باشند)

بلوک هدایتی قلب (که عبارت است از به تأخیر افتادن فعالیت الکتریکی دهلیزی یا عدم انتقال آن به بطن های قلب) تغییرات ایسکمیک (خون رسانی ناکافی به عضله قلب)

هیستروسالپنگوگرافی (اچ اس جی) Hysterosalpingography  (HSG)

معرفی: هیستروسالپنگوگرافی (هیسترو گرام) عبارت است از رادیوگرافی رحم و لوله های رحمی با استفاده از تزریق ماده حاجب به دهانه ی رحم (سرویکس)

علل انجام آزمایش: مشاهده ی رحم و لوله های رحمی و تشخیص وجود انسداد یا سایر اختلالات در آن ها؛ به عنوان قسمتی از بررسی های مخصوص ناباروری برای تأیید انسداد کامل لوله های رحمی پس از عمل جراحی بستن لوله ها به منظور عقیم سازی دایمی زن؛ تشخیص تومورها و چسبندگی های داخل رحمی و ناهنجاری های تکاملی؛ پاک کردن پلاک مخاطی دهانه ی رحم و صاف کردن پیچ خوردگی لوله ی رحمی و برطرف نمودن چسبندگی ها از طریق عبور ماده حاجب

نیاز به ناشتا بودن: - (لازم است بیمار قبل و بعد از آزمایش از آنتی بیوتیک استفاده کند.)

روش کار: اغلب، آزمایش در هفته ی بعد از قاعدگی یا در روزهای آخر پریود انجام می شود تا احتمال باردار بودن در زمان انجام آزمایش رد شود. بیمار پس از دادن رضایت کتبی و تخلیه کردن مثانه، به پشت بر روی تخت معاینه زنان (تخت ژینکولوژی) می خوابد. اسپکولوم در داخل مهبل قرار می گیرد و دهانه ی رحم (سرویکس) تمیز می شود. یک لوله (کاتتر) ظریف در داخل سرویکس قرار داده می شود و ماده حاجب از طریق آن به رحم و لوله های رحمی می رسد و آن ها را پر می کند. این ماده موجب قابل رویت شدن ساختمان های مزبور در عکس های رادیوگرافی می شود. این آزمایش طی ۱۵ تا ۳۰ دقیقه انجام می شود.

عوارض احتمالی: احساس درد شکمی شبیه دردهای قاعدگی یا درد در شانه به دلیل نشت ماده حاجب به حفره صفاقی؛ واکنش آلرژیک به ماده حاجب؛ عفونت آندومتر (بافت مفروش کننده ی رحم)؛ عفونت الوله ی رحمی (سالپنژیت)، سوراخ شدن رحم

اقدامات مراقبتی: در صورت وجود بیمار التهابی لگن (PID) یا وجود خونریزی بدون توجیه مهبلی نباید این آزمایش انجام شود؛ بیمار باید هر نوع علایم و نشانه های عفونت (شامل وجود ترشح مهبلی بدبو، درد یا تب) را به پزشک گزارش دهد؛ پس از آزمایش ممکن است یک تا دو روز ترشح مهبلی که گاهی با خون همراه است موجود باشد.

یافته های طبیعی:

حضور و طبیعی بودن تمام ساختمان های تناسلی و فقدان هرگونه نقیصه در آن ها نشت ماده حاجب از لوله های رحمی به حفرهی شکمی

یافته های غیر طبیعی:

- اختلالات تکاملی

- چسبندگی داخل رحمی

- انسداد لوله های رحمی

- حاملگی خارج رحمی

- وجود اجسام خارجی

- آسیب ناشی از ضربه

- چسبندگی لوله های رحمی

- تومرهای رحمی

- تومور لوله های رحمی

- فیستول رحمی

منبع: راهنمای پزشکی خانواده/شرح ساده آزمایش های تشخیصی برای همه- تألیف و ترجمه: دکتر علیرضا منجمی

  • منبع
  • حقوق نیوز

دیدگاه

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید



کد امنیتی کد جدید