امروز: سه شنبه, ۲۹ اسفند ۱۴۰۲ برابر با ۰۸ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۱۹ مارس ۲۰۲۴ میلادی
کد خبر: 262843
۸۴۷۹۵
۱
۰
نسخه چاپی
مهریه

انواع مهریه در ایران؛ قانونگذار چه مهریه هایی را می تواند تعیین کند؟

انواع مهریه در ایران؛ قانونگذار چه مهریه هایی را می تواند تعیین کند؟

مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه به زبان ساده

در حقوق ایران غیر از ارث دو منبع مالی برای زن وجود دارد که عبارتند از:

مهر یا مهریه مالی است که به هنگام عقد نکاح و با توافق و تراضی طرفین از جانب مرد به زن اعطا می شود.

مهریه عندالمطالبه است یعنی به محض جاری شدن عقد نکاح زوجه مالک مهریه می شود و می تواند آن را مطالبه کند. زن پس از عقد نکاح مالک نیمی از مهریه است و پس از نزدیکی جنسی با همسر مالک تمام مهریه می باشد.

مهریه عندالاستطاعه نیز می باشد. در این قسم از مهریه اگر زن تقاضای مهریه نماید این تکلیف بر عهده اوست که ثابت کند مرد از دارایی کافی جهت پرداخت مهریه برخوردار می باشد و این در حالیست که زوج از اثبات عدم توانایی پرداخت مبری می باشد؛ بنابراین، بار اثبات ادعای توان پرداخت مهریه عندالاستطاعه بر عهده زوجه است.

موارد تعیین مهریه توسط قانونگذار

به طور کلی مهریه انواع و اقسام مختلفی دارد که عبارتند از :

1. مهرالسنه یا مهر محمدی : مهری است که پیامبر اسلام (ص) برای حضرت فاطمه (س) مقرر کردند و آن عبارت است از دویست و شصت و دو مثقال و نیم پور نقره مشکوک است.

2. مهرالمسمی : مالی که به عنوان مهریه در هنگام عقد نکاح معین می گردد و مورد توافق زوجین می باشد و زن پس از جاری شدن عقد نکاح می تواند آن را از مرد مطالبه کند.

3.مهرالمثل: هرگاه در عقد نکاح مهریه ای مقرر نشود و زوجین با یکدیگر نزدیکی داشته باشند مهرالمثل تعیین می شود. بر اساس ماده 1091 قانون مدنی مهرالمثل با در نظر گرفتن وضع خانوادگی زوجه و حال اقران و نزدیکان زوجه جهت مهر تعیین می شود.

4. مهرالمتعه: هرگاه در عقد نکاح مهریه تعیین نشود و زوج پیش از نزدیکی با زوجه مصمم به طلاق وی باشد مهریه که به آن مهرالمتعه گفته می شود بر اساس وضعیت مالی زوج تعیین می گردد.

برخلاف مهرالمثل که به وضع خانوادگی زوجه توجه داشت در تعیین مهرالمتعه وضعیت مالی زوج مدنظر قرار می گیرد.

از انواع مهریه های گفته شده مهرالمثل و مهرالمتعه توسط قانونگذار تعیین می شود.

مهرالمثل

یکی از مواردی که می توان تعيين مقدار مهریه را توسط قانونگذار دانست، مهرالمثل است. بموجب نص صریح قانون و بر اساس ماده 1091 قانون مدنی برای تعيين مهرالمثل باید حال زن از حيث شرافت خانوادگی و سایر صفات و وضعيت او نسبت به اماثل و اقران و همچنين معمول محل و غيره در نظر گرفته شود.

البته درست است که مهرالمثل به طور مستقیم به وضع مالی زوج اشاره نکرده است اما زوج با انتخاب زوجه برای ازدواج و جاری شدن عقد نکاح بین آنها و نزدیکی با زوجه بطور غيرمستقيم با تعيين مهریه ای که در شان زوجه باشد رضایت داده است. باید در نظر داشت که وقتی زوج برای ازدواج زوجی را انتخاب کرده به اینکه وی در بسياری جنبه ها هم کفو او باشد، توجه داشته است لذا باید به پرداخت مهریه ای هم که در شان زوجه است راضی و پایبند باشد و آن را بپردازد.

موارد تعلق مهرالمثل در قانون مدنی

مطابق ماده 1087 قانون مدنی اگر در نکاح دائم مهر ذکر نشده یا عدم مهر شرط شده باشد نکاح صحیح است و طرفین می توانند بعد از عقد مهر را به تراضی معین‌ کنند و اگر قبل از تراضی بر مهر معین بین آن ها نزدیکی واقع شود زوجه مستحق مهرالمثل خواهد بود.

بر اساس ماده 1099 قانون مدنی اگر نکاح به دليلی باطل باشد و زن نسبت به باطل بودن عقد جاهل بوده و نزدیکی صورت گرفته باشد مستحق دریافت مهرالمثل می باشد.

مطابق ماده 1099 قانون مدنی در صورت جهل زن به فساد نکاح و وقوع نزدیکی زن مستحق مهرالمثل است.

و یا مطابق ماده 1100 قانون مدنی زن مستحق دریافت مهرالمثل است، اگر آنچه بعنوان مهریه بين طرفين تعيين شده مجهول بوده و یا ماليت نداشته باشد.

بر اساس ماده 1100 قانون مدنی در صورتی مهرالمسمی مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد یا ملک غیر باشد در صورت اول و دوم زن مستحق مهرالمثل خواهد ‌بود و در صورت سوم مستحق مثل یا قیمت آن خواهد بود مگر اینکه صاحب مال اجازه نماید.

مطابق ماده 1093 قانون مدنی هر گاه مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر زن خود را طلاق دهد زن مستحق مهرالمتعه است و اگر بعد از ‌آن طلاق دهد مستحق مهرالمثل خواهد بود.

همچنين اگر تعيين مهر با تراضی بر عهده شخص ثالثی قرار داده شده باشد و ثالث قبل از تعيين مهر فوت شود و نزدیکی صورت گرفته باشد، به زوجه مهرالمثل تعلق می گيرد.

مطابق ماده 658 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 «هرگاه ازاله بکارت غير همسر با مقاربت یا به هر وسيله دیگری و بدون رضایت صورت گرفته باشد، موجب ضمان مهرالمثل است.» در این مورد زن هيچ رضایتی به ارتباط نامشروع ندارد ولی

در مورد ماده 1099 ق.م زن رضایت به مقاربت و نزدیکی دارد ولی از بطلان عقد یا نامشروع بودن رابطه اطلاعی ندارد و در هر دو صورت به زن مهرالمثل تعلق می گيرد.

مهرالمتعه

مهرالمتعه در اصطلاح حقوقی مالی است که شوهر در صورت وقوع طلاق قبل از نزدیکی و تعيين مهر، به تناسب وضع اقتصادی خود، به زن باید بپردازد. اما چنانچه قبل از نزدیکی و تعيين مهر، نکاح به دليل فسخ یا فوت یکی از زوجين منحل شود، زن مستحق هيچ گونه مهری نيست.

در موردی که زوجين مهر را تعيين نکرده اند تا هر زمان بعد از عقد می توانند با تراضی مقدار آن را مشخص نمایند و پس از تعيين مهر، چنانچه طلاق قبل از نزدیکی واقع شود، زوجه مستحق نصف مهریه مورد توافق می باشد.

زوجين می توانند پس از عقد و تعيين مهریه، با توافق یکدیگر مهریه را کاهش دهند و یا افزایش دهند. البته حق امتناع زوجه از تمکين و شروع زندگی با شوهر (حق حبس) را باید منحصر به موردی دانست که زوجين هنگام عقد با تراضی مهریه را تعيين نموده اند.

در مواردی که هنگام عقد، مهریه تعيين نشده است و طرفين بدون ذکری از مهریه، نکاح را واقع ساخته اند و پس از نکاح با تراضی مهر را تعيين می کنند مساله داشتن حق حبس توسط زوجه محل تردید و اختلاف است و به نظر می رسد زوجه در این فرض حق حبس ندارد.

مهرالمتعه در قانون مدنی

صریح ترین اظهار نظر قانونگذار در تعيين مهریه با در نظر گرفتن وضع مالی زوج را می توان در مهرالمتعه نشان داد.

مطابق ماده 1093 ق.م «هرگاه مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعيين مهر زن خود را طلاق دهد، زن مستحق مهرالمتعه است ...» و بموجب ماده بعد برای تعيين مهرالمتعه، حال مرد از حيث غنا و فقر ملاحظه می شود. چنانچه تراضی طرفين در باب مهرالمسمی به دليلی باطل باشد و شوهر قبل از نزدیکی بخواهد زن را طلاق دهد نيز مشمول ماده 1093 ق.م بوده و به زن مهرالمتعه تعلق می گيرد.

  • منبع
  • حقوق نیوز

دیدگاه

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید



کد امنیتی کد جدید