امروز: جمعه, ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ برابر با ۱۸ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۲۹ مارس ۲۰۲۴ میلادی
کد خبر: 263713
۵۷۶۸
۶
۱
نسخه چاپی

امضا چک برای ظهرنویسی چیست و تفاوت امضای ضمانت با امضای ظهرنویسی

ظهر نویس زمانی مسئولیت دارد که پشت سند تجاری را امضا کرده باشد. مسئولیت تضامنی یعنی تمام مسئولین سند در عرض هم قرار داشته و دارنده سند تجاری می ‌تواند برای گرفتن تمام یا قسمتی از وجه سند به هر یک از آن ها که بخواهد و بدون رعایت ترتیب ظهر نویسی رجوع کند.

امضا چک برای ظهرنویسی چیست و تفاوت امضای ضمانت با امضای ظهرنویسی

امضاء در صدور چک

در چک سه امضا داریم که مهم هستند یک امضاء روی چک و دو امضاء در پشت چک یا به اصطلاح حقوقی در ظهر چک امضاء روی چک توسط صادر کننده چک صورت می گیرد و به آن معناست که به منظور پرداخت وجه، چک امضاء و تحویل دارنده چک می شود. اما امضای ظهرچک یا امضای ظهرنویسی است یا امضای ضمانت که به تعریف مختصر آن ها می پردازیم.

امضا برای انتقال یا امضا برای ضمانت؟

در اسناد تجاری ممکن است امضاهای متعددی وجود داشته باشد که یکی از این امضاها هنگام صدور این اسناد در آن درج می‌شود و نقش بسیار مهمی در آن ایفا می‌کند. این امضا که باعث می‌شود یک سند تجاری موجودیت پیدا کند و آثار حقوقی بر آن بار شود، توسط صادرکننده‌ی سند در سند تجاری درج می‌شود. علاوه بر این امضا، امضا‌های متعددی نیز می‌تواند در ظَهر(پشت) این اسناد وجود داشته باشد که ممکن است برای انتقال(ظَهرنویسی) یا ضمانت در آن درج شده باشد.

در صورتی که هدف از امضای سند انتقال آن به دیگری باشد، شخصی که سند به نفع او امضا شده‌است، از آن پس دارنده‌ی چک تلقی شده و تمامی حقوق و مزایای آن چک به او انتقال پیدا می‌کند. انتقال چک به دیگری تنها از طریق ظَهرنویسی امکان‌پذیر است. گاه امضای مندرج در ظَهر چک نه برای انتقال چک به دیگری بلکه برای ضمانت است یعنی وقتی که شخصی چکی را صادر می‌کند، ممکن است ذی‌نفع(دارنده‌ی چک یا کسی که چک به نام او صادر می‌شود) از او ضامن بخواهد.

در این حالت شخص ثالثی ظَهر چک را به عنوان ضامن امضا نموده و بدین نحو تضمین می‌کند که در صورت عدم پرداخت مبلغ چک از سوی صادرکننده‌ی‌آن، مبلغ چک را تماماً بپردازد. این نوع امضا زمانی در چک درج می‌شود که صادرکننده‌ی چک از حیث اعتبار مورد تأیید دارنده‌ی چک نباشد و بخواهد از این طریق تضمینی برای وصول مبلغ چک به دست آورد.

امضا چک برای ظهرنویسی

شاید تا به حال با این امر مواجه شده باشید که برای وصول وجه یک چک به بانک مراجعه کرده و متصدی بانک از شما خواسته باشد که چک را پشت نویسی کنید این عمل را اصطلاحا ظهرنویسی نیز می گویند. ظهرنویسی یک از آثار مهم و کاربردی اسناد تجاری محسوب می شود که البته لازم به ذکر است که ظهرنویسی فقط محدود به وصول وجه نمی باشد بلکه کاربرد های بیشتری در قانون تجارت برای آن قایل شده است.

اصلی ترین و بیش ترین کاربرد پشت نویسی چک جهت انتقال است که به آن ظهرنویسی گفته می شود. امروزه شاهد این امر هستیم که یک چک چندین بار بین افراد مختلف دست به دست شده می شود که این امر محقق نمی شود مگر اینکه هر دارنده صرفا با امضای ظهر چک (پشت چک) چک را به شخص دیگری انتقال دهد. دراین صورت آن چک مطابق با قانون تجارت به صورت قطعی واگذار شده است.

 اگر دارنده چک اعم از این که چک در وجه تنظیم شده باشد یا چک حامل باشد بخواهد چک را به فرد دیگری منتقل کند پشت چک را امضاء و آن را تحویل فرد ثالث می دهد این عمل را ظهر نویسی یا انتقال حقوق و منافع چک می نامند.

اگر شخصی چکی را بدون ظهرنویسی به شخص دیگری منتقل کند این چک منتقل نشده و همچنان شخص قبلی دارنده و ذی‌نفع چک است.

مطابق با قانون تجارت در صورت وجود ظهرنویسی های متعدد و به تبع آن به وقوع پیوستن انتقال های متعدد چک و سفته هریک از ظهرنویسان در مقابل آخرین دارنده ی چک و سفته مسئول پرداخت تمام وجه چک می باشد و نباید این گونه تصور شود که درصورت ظهرنویسی و انتقال سفته یا چک دارنده سابق که آن سفته یا چک را ظهرنویسی کرده دیگر مسئولیتی در برابر دارندگان بعدی نخواهد داشت.

ذکر این نکته ضروری است که در صورتی که دارنده چک وجه چک را از یکی از ظهرنویسان وصول کند، آن شخصی که مبلغ چک را پرداخته است می تواند مبلغ پرداختی را از کسانی که قبل از او چک را امضا کرده اند و آن را منتقل کرده اند تمام مبلغ چک را از هرکدام که بخواهد به آن شخص رجوع کرده و وجه را وصول نماید.

اگر چک به نام شخصی خاص نوشته شده باشد، انتقال آن با دوفقره امضای دارنده امکانپذیر است. لازم به یادآوری است که این نوع انتقال در خصوص چک های حامل مطرح نیست چراکه این نوع چک ها به نام فرد خاصی صادر نشده فلذا نیازمند ظهرنویسی نمی باشد. باید توجه کرد که انتقال بدون امضا وجه قانونی ندارد و ذکر نام و نام خانوادگی در ظهرنویسی الزامی نیست و صرف دو امضا حتی بدون نام و تاریخ کفایت می کند.

مسئولیت ظهرنویسان

مطابق ماده 249 قانون تجارت، ظهر نویس در برابر دارنده مسئول بوده و با اینکه برای ظهر نویس این امکان وجود دارد که به طور جزئی از خود سلب مسئولیت نماید، اما نمی ‌تواند کلاً از خود رفع مسئولیت نماید.

ظهر نویس زمانی مسئولیت دارد که پشت سند تجاری را امضا کرده باشد. مسئولیت تضامنی یعنی تمام مسئولین سند در عرض هم قرار داشته و دارنده سند تجاری می ‌تواند برای گرفتن تمام یا قسمتی از وجه سند به هر یک از آن ها که بخواهد و بدون رعایت ترتیب ظهر نویسی رجوع کند.

ظهرنویسی دارای حالات مختلفی است و هرکدام دارای آثار و حقوقی است که توسط قانون محترم شمرده است.

امضا چک برای ضمانت

غالبا امضای چک برای پشت‌نویسی یا ظهرنویسی یک چک با هدف انتقال انجام می‌شود؛ یعنی امتیازات یک چک با پشت نویسی به فردی دیگر منتقل می‌شود، اما موارد دیگری هم وجود دارد که پشت نویسی با آن اهداف انجام می‌شود؛ یکی از آن موارد ضمانت است. یعنی وقتی در یک معامله به ضامن احتیاج باشد، فردی ظهر چک را امضا و ضمانت می‌کند که در صورت عدم پرداخت وجه چک از سوی صادر کننده آن، شخص پرداخت امضاکننده ظهر، پرداخت مبلغ چک را بر عهده می‌گیرد.

 اگر شخصی پشت چک را بابت ضمانت پرداخت توسط صادر کننده امضاء نماید بدین مفهوم است که من ضمانت می کنم که چک در تاریخ مقرر در برگه چک وصول شود و اگر نشد می توانید وجه آن را از من مطالبه کنید. این امضاء امضای ضمانت از چک نامیده می شود.

این پشت نویسی زمانی انجام می‌شود که اعتبار صادرکننده چک برای دارنده آن مورد تایید نباشد و دارنده برای اطمینان، تقاضا کند شخص ثالثی به عنوان ضامن ظهر چک را امضا کند.

در این نوع پشت نویسی، شخص با امضای خود تضمین کننده پرداخت مبلغ چک می باشد و دارنده چک در صورت بلامحل بودن چک و پس از دریافت گواهی عدم پرداخت در موعد قانونی، می تواند علیه امضاء کننده اقدام حقوقی نماید.

نکته قابل توجه در این خصوص، به صرف تحقق ضمانت، دارنده چک یا سفته می تواند مستقیما به ضامن رجوع کند بدون رجوع به صادر کننده اصلی و در این خصوص منع قانونی وجود ندارد. همچنین اگر صادر کننده چک به هر علت از پرداخت هرمبلغی ممنوع شود(برای مثال ورشکسته بشود یا فوت کند و حساب های جاری وی مسدود شود) این امر به هیچ عنوان تاثیری در مسئولیت ضامن ندارد و ضامن ملکف به پرداخت تمام مبلغ مندرج در سند تجاری است. حال پس از پرداخت مبلغ چک یا سفته توسط ضامن، اگر ضمانت با اجازه صادرکننده اصلی صورت گرفته باشد می تواند به صادر کننده چک یا سفته رجوع کند.

ظهرنویسی با هدف ضمانت موجبات سقوط پیگیری کیفری جرم را فراهم نموده و نمی توان از دارنده آن شکایت کیفری کرد.

تفاوت امضای ضمانت با امضای ظهرنویسی

ظهر نویس و ضامن دو شخص مستقل و جدا از هم هستند. ظهر نویس شخصی است که سفته در وجه او صادر شده و یا به او انتقال یافته و او با ظهر نویسی آن را به دیگری منتقل نموده است در صورت تحقق شرایط مذکور در قانون تجارت، ظهر نویس مورد بحث همراه با صادرکننده سفته و سایر ظهر نویس‌ها در مقابل دارنده سفته مسئولیت تضامنی دارد (همه با هم مسئولند).

اما ضامن شخص ثالثی است (غیر از صادرکننده و دارنده) که پرداخت وجه سفته را ضمانت کرده است ضامن مسئولیت تضامنی با صادرکننده و ظهر نویسان را ندارد بلکه فقط با کسی که از او ضمانت کرده مسئولیت تضامنی دارد؛ بنابراین فرض اینکه یک نفر هم ظهر نویس باشد و هم ضامن قانوناً ممکن نیست.

هر یک از امضاهای مندرج در ظَهر اسناد تجاری از جمله چک دارای آثاری می باشند که متفاوت از دیگری است اما باید توجه داشت که در هر دو نوع امضایی که توضیحاتی در مورد آنها ارائه گردید، اگر صادرکننده ی سند تجاری مبلغ مندرج در سند را به دارنده ی چک نپردازد، فرد امضاکننده در برابر دارنده ی چک مسئولیت برای پرداخت دارد اما شرایط مسئولیت در هر یک از این دو نوع امضاء متفاوت از دیگری است. دو تفاوت موجود در شرایط مسئولیت به شرح زیر است:

تفاوت اول- طبق مقررات قانون تجارت دارنده ی چک در صورتی می تواند به ظَهرنویس مراجعه و مبلغ مندرج بر روی چک را مطالبه کند که ظرف مدت 15 روز از تاریخ سررسید اعتراض کرده باشد و ظرف مدت یک سال یا دو سال از تاریخ اعتراض، اقامه دعوا کرده باشد. در غیر اینصورت نمی تواند برای وصول مبلغ چک به ظهرنویسان مراجعه کند. این در حالی است که رعایت این مواعد برای مراجعه به ضامن الزامی نیست و دارنده ی چک در هر صورت می تواند برای وصول مبلغ چک به ضامن مراجعه کند؛ خواه این مواعد را رعایت کرده و خواه رعایت نکرده باشد. در این حالت اگر مواعد را رعایت نکرده باشد نمی تواند به ظَهرنویس مراجعه کند و همچنین اگر ظَهرنویس دارای ضامن باشد، حق مراجعه ی به او را نیز نخواهد داشت.

تفاوت دوم- مسئولیت ضامن تابع مسئولیت کسی است که از او ضمانت شده است. اگر شخص الف از شخص ب ضمانت کرده باشد و مسئولیت شخص ب به یکی از دلایل از بین برود، این امر موجب از بین رفتن مسئولیت ضامن هم می شود؛ یعنی اگر دارنده ی چک به هر علتی حق مراجعه به مضمون عنه(کسی که از او ضمانت شده است) را از دست بدهد، به تَبَع آن دیگر حق مراجعه به ضامن را هم نخواهد داشت اما در خصوص ظَهرنویس اینگونه نیست و اگر حق مراجعه به صادرکننده ی چک از بین برود، دارنده ی چک همچنان حق مراجعه به ظَهرنویس را خواهد داشت.

امضا چک برای ظهرنویسی چیست و تفاوت امضای ضمانت با امضای ظهرنویسی

تشخیص نوع امضا‌های موجود در پشت چک

در رابطه با اثبات نوع امضا گاهی کسی که پشت چک را امضا می‌کند، صراحتاً قید می‌کند که به چه منظور پشت چک را امضا می‌کند. در این حالت مشکلی در خصوص اثبات این مطلب که امضا از چه نوعی است، وجود ندارد.

در برخی موارد امضاکننده تصریح نکرده که از چه باب چک را امضا می‌کند. در این حالت اگر قرینه و نشانه‌ای وجود داشته باشد مثل اینکه شخص ثالث پشت چک را امضا کرده یا اینکه شخصی که از قبل با دارند‌ه چک ارتباط معاملاتی داشته، آن را امضا کرده است، این موضوع می‌تواند به دادگاه کمک کند که نوع چک را تشخیص دهد.

اگر هم هیچ تصریحی از سوی امضا‌کننده وجود نداشته باشد و دادگاه هم نتواند قرینه‌ای به دست بیاورد در این حالت باید اصل را بر این بدانیم که این امضا از باب انتقال بوده و هر کس ادعا دارد امضاکننده از باب ضمانت آن را امضا کرده است، باید ادعای خودش را اثبات کند.

آیا پشت نویسی و انتقال چک بر اساس قانون جدید ممنوع شده است؟

بر اساس تبصره 1 ماده 21 مکرر قانون چک، ظهر نویسی چک‌های فیزیکی عادی تا بیستم آذر سال 1399 مجاز بوده، اما چک‌های صادره بعد از این تاریخ قابلیت پشت نویسی و انتقال فیزیکی را ندارند و انتقال چک صرفا پس از ثبت در سامانه بانک مرکزی به نام دارنده جدید امکان پذیر است. صدور چک در وجه حامل نیز از تاریخ یاد امکان پذیر نیست. ظهرنویسی فیزیکی و یا سیستمی چک‌های تضمینی از هم اکنون بر اساس دستورالعمل بانک مرکزی ممنوع است.

  • منبع
  • ایبنا
  • بنیاد وکلا
  • روزنامه آسیا
  • سنا
  • تابناک

۱ دیدگاه

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید



کد امنیتی کد جدید