مسجد جامع مکی: نمادی از تاریخ و اعتقاد در سیستان و بلوچستان

چقدر با بزرگترین مسجد اهل سنت ایران آشنایی دارید؟ بد نیست بدانید یکی از برجسته ترین جاذبه های گردشگری مذهبی و البته معماری ایرانی، مسجد مکی است که در شهر زاهدان مرکز استان سیستان و بلوچستان واقع شده است. مسجد مکی زاهدان یکی از بزرگ‌ ترین مساجد ایران و همچنین بزرگ‌ترین مسجد اهل سنت ایران محسوب می‌شود که به دلیل وسعت و ویژگی‌های معماری آن حائز اهمیت است. از جنبه های اهمیت این بنا باید به این نکته اشاره کرد که مسجد مکی زاهدان شبیه مسجد سلطان احمد استانبول است و البته داخل آن نیز شبیه مسجد النبی مدینه است.

شاید برایتان جالب باشد که مسجد مکی ظرفیت 50 هزار نمازگزار برای اقامه نماز جماعت را دارد. همچنین نورپردازی شبانه مسجد مکی در نمای بیرونی این مسجد را به نگینی برای شب های شهر زاهدان تبدیل کرده است.

مسجد مکی درست در مرکز شهر زاهدان در خیابان خیام قرار دارد. خیابان خیام از شرق به میدان خیام و از غرب به خیابان خرمشهر منتهی می شود. در هر کجای زاهدان که باشید می توانید با تاکسی به مسجد مکی بروید. بنابراین دسترسی به مسجد مکی زاهدان کار سختی نیست. آدرس مسجد مکی زاهدان را در نقشه زیر مشاهده می کنید.

تاریخچه مسجد مکی زاهدان

کلنگ مسجد مکی زاهدان در سال 1353 هجری شمسی به زمین زده شد. بانی مسجد مکی شخصی به نام عبدالعزیز ملازاده از روحانیون سرشناس اهل سنت ایران بوده و از این رو بومیان منطقه آن را به نام مسجد مولانا عبدالعزیز نیز می شناسند.

مولانا عبدالعزیز ساخت مسجد مکی را در ابتدا با زیربنای 600 متر مربع آغاز کرد. مسجد مکی زاهدان نیز در ابتدا دارای دو مناره به ارتفاع 37 متر بوده است. از آنجایی که بسیاری از مسلمانان استان سیستان و بلوچستان به ویژه شهر زاهدان اهل سنت هستند، این مسجد برای آنها اهمیت زیادی دارد. با گذشت زمان و به دنبال افزایش جمعیت، نیاز به توسعه فضای مسجد مکی احساس و در نتیجه فاز اول طرح توسعه مسجد مکی زاهدان آغاز شد.

پروژه توسعه و افزایش ظرفیت مسجد مکی

پس از گذشت دو دهه از ساخت مسجد جامع مکی زاهدان، در سال 1370پروژه توسعه و افزایش ظرفیت آن آغاز شد.

فاز اول توسعه مسجد مکی زاهدان

فاز اول طرح توسعه مسجد مکی زاهدان از سال 1370 آغاز شد و حدود 20 سال به طول انجامید. توسعه زیرساخت ها و فضای عبادی مسجد مکی از اقدامات انجام شده در این طرح بود. برای این منظور دو طبقه، یک طبقه در طبقه همکف (اول) و یک طبقه زیر زمین به مسجد اضافه شد، به طوری که در حال حاضر مساحت کلی مسجد مکی در سه طبقه، نزدیک به 32 هزار متر مربع ظرفیت دارد.

فاز دوم توسعه مسجد مکی زاهدان

در سال 1392 فاز دوم طرح توسعه مسجد مکی با رویکرد بازسازی و توسعه نمای بیرونی آن آغاز شد و همچنان ادامه دارد. در مرحله دوم طرح توسعه، با افزودن دو مناره دیگر، تعداد مناره های مسجد مکی زاهدان به چهار مناره رسید. همانطور که قبلا ذکر شد، ارتفاع دو مناره اولیه مسجد 37 متر بوده است. اما در مرحله دوم طرح توسعه، ارتفاع مناره ها به 92 متر رسید. همچنین مسجد مکی بیش از 50 گنبد بزرگ و کوچک دارد و نمای بیرونی مسجد کاملاً سفید است.

در بازدید از این مسجد به این نکته توجه داشته باشید که مسجد مکی زاهدان متعلق به اهل سنت بلوچ این شهر و همچنین بزرگترین مسجد اهل سنت ایران است و از این رو تمامی اقدامات عمرانی مسجد با حمایت و کمک اهل سنت استان انجام شده است.

معماری مسجد مکی زاهدان

اگر تا حدودی با معماری اسلامی آشنایی داشته باشید یا قبل از بازدید از مسجد مکی به ترکیه سفر کرده باشید، متوجه شباهت جالب مسجد مکی زاهدان و مساجد ترکیه خواهید شد. مسجد مکی به سبک معماری عثمانی ساخته شده و به همین دلیل شباهت زیادی به مساجد معروف استانبول به ویژه مسجد سلطان احمد استانبول دارد. این شباهت در نمای بیرونی قابل مشاهده و قابل مقایسه است.

طراحان و سازندگان مسجد مکی زاهدان برای طراحی فضای داخلی سعی کرده اند از مسجد النبی مدینه که مهمترین مسجد مسلمانان جهان است الگوبرداری کنند. نمای داخلی مسجد مکی زاهدان با کاشی کاری، گچ بری و نقاشی و آرایه های تزئینی مانند مقرنس، گره چینی و نقوش سلیمی و ختایی تزیین شده است.

نورپردازی مسجد مکی زاهدان

نورپردازی نیز از دیگر ویژگی های بارز و جنبه های مهم مسجد مکی زاهدان است. به منظور تامین نور طبیعی، پنجره های زیادی در قسمت های مختلف مسجد از جمله دور گردن هر گنبد تعبیه شده است. برخی از دیوارهای مسجد دارای پنجره‌های بزرگی هستند تا نور فضای داخلی سایر قسمت‌ها را تامین کنند.

اما بخش دیگری از نورپردازی مسجد مکی مربوط به نمای بیرونی در شب است که توسط نورهای متعدد نصب شده بر روی مناره ها و همچنین رشته هایی که از هر چهار مناره تا گنبد اصلی کشیده شده تأمین می شود. به این ترتیب زیبایی این مسجد در شب بسیار دیدنی و مانند نگینی درخشان در شب شهر زاهدان است.

زمان بازدید از مسجد مکی زاهدان

می توانید در هر زمانی از شبانه روز بین اذان صبح تا پایان نماز مغرب و عشا به مسجد مکی رفته و از این جاذبه گردشگری مذهبی دیدن کنید. اما بهترین زمان برای زیارت اذان مغرب و جماعت است که با تشکیل صف های منظم نمازگزاران و ازدحام جمعیت بالای سرشان، زیبایی، شکوه و احساس معنوی فضا را دو چندان می کند. علاوه بر این، نمای بیرونی مسجد دارای نورپردازی بسیار باشکوهی در شب است که زیبایی بنای مسجد را صد برابر می کند.