سرطان سر و گردن
سرطان سر و گردن شامل انواع مختلفی از سرطان ها می شود که قسمت های مشخصی از این دو ناحیه بدن انسان را درگیر می کنند. اغلب سرطان سر و گردن به معنای سرطان هایی است که دهان، گلو و بینی را تحت تاثیر قرار می دهند.
سرطان هایی که در سر یا گردن شروع می شوند، معمولاً قبل از انتشار به نواحی دیگر، به غدد لنفاوی دست اندازی می کنند. توده گردنی که بیش از دو هفته ادامه یابد، باید سریعاً توسط پزشک بررسی شود. البته تمام توده ها، سرطانی نیستند، اما یک یا چند توده گردنی ممکن است اولین علامت سرطان دهان، گلو، حنجره، تیروئید، لنفوم ها و سرطان های خون باشد. چنین توده هایی معمولاً بدون درد هستند و پیوسته بزرگتر می شوند. توده های بزرگتر از یک سانتی متر در گردن نیاز به بررسی دارند و در اطفال و افراد بالای 50 سال به دلیل زیاد بودن بدخیمی از اهمیت بیشتری برخوردارند.
توده های سر و گردن می توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند. توده های خوش خیم شامل توده های التهابی، توده های مادرزادی، توده های چربی (لیپوم) و غیره می باشند.
توده های بدخیم شامل سرطان های مختلف مثل لنفوم، سرطان تیروئید، سرطان غدد بزاقی، و غیره هستند. توده های گردنی در هر سنی شیوع دارند و چون این توده ها ممکن است علامت سرطان باشند، افراد باید به محض احساس آن به پزشک مراجعه کنند.
توده های گردنی، سه علت مادرزادی، عفونی و سرطانی دارند.
از کیست ها و ناهنجارهای عروقی به عنوان عوامل مادرزادی ایجاد توده های گردنی می توان نام برد. غده های لنفاوی گردن بر اثر عفونت بزرگ شده و به صورت توده هایی در گردن قابل لمس هستند.
شایع ترین علل عفونی ایجاد توده در گردن لوزه ها، دندان ها و سینوس ها، ابتلا به بیماری سل و توکسوپلاسموز (بیماری عفونی که افراد در اثر تماس با گربه به آن مبتلا می شوند) می باشد.
سرطان های بدخیم به دو صورت اولیه و ثانویه ظهور می کنند که نوع اولیه آن شامل سرطان غدد تحت فکی، تیروئید و غدد لنفاوی است. سرطان های حفره دهان، حنجره، بینی، سینوس ها، معده و سرطان نازوفارنکس منطقه بالای حلق به عنوان موارد ثانویه سرطان هستند.
وقتی که به علت وجود توده در قسمت سر و گردن به پزشک مراجعه می کنید، پزشک با انجام معاینه بدنی، آزمایشات خونی و بررسی های تصویربرداری مثل سونوگرافی، سی تی اسکن و ام آر آی علت توده را پیدا کرده و به درمان آن می پردازد
علائم سرطان سر و گردن
پدیدار شدن سرطان در ناحیه سر و گردن می تواند به شکل چشمگیری منجر به التهاب شود. اگر مشکل جدی در حال گسترش باشد، بیمار ممکن است تورم در آرواره یا در قسمت زیر چانه را تجربه کند.
مهمترین علائم به شرح زیر است:
توده های گردنی
معمولاً سرطان هایی که در ناحیه ی گردن رخ می دهد قبل از انتشار به نواحی دیگر به غده های لنفاوی گردن سرایت می کند. اگر درد توده های گردنی بیش از دو هفته ادامه داشت، باید در اصرع وقت به پزشک مراجعه کرد. باید گفت که همه ی توده های گردنی سرطانی نیستند. اما توده هایی که پیوسته بزرگ شوند و بدون درد باشند، می توانند علائم سرطان سر و گردن، سرطان خون، سرطان دهان گلو و سرطان حنجره یا تیروئید باشد. توده ی گردنی در هر سنی ممکن است بروز دهد به همین دلیل در صورت مشاهده باید به پزشک مراجعه شود.
تغییر صدا
اکثر سرطان های حنجره یا سر و گردن ممکن است با تغییر صدا همراه باشد. اما همه ی تغییر صدا ها نباید ما را نگران کند. اگر تغییر صدای ما بیشتر از دو هفته طول کشید در این صورت باید به پزشک مراجعه کنیم.
غده دهانی
بیشتر سرطان های سر وگردن و سرطان دهان با ایجاد زخم و تورم همراه است و ممکن است این تورم و یا زخم بدون درد و خونریزی باشد. اگر غده دهانی با توده گردنی همراه باشد در این صورت باید نگران شد و به پزشک مراجعه کرد. اگر زخم و یا تورم دهانی بعد از یک هفته از بین نرفت در این صورت باید پزشک ما را معاینه کند و در صورت نیاز نمونه برداری انجام گیرد.
بالا آوردن خون
این علت نمی‌تواند صددرصد نشانه ی سرطان باشد، اما معمولا سرطان سر و گردن و بینی و گلو و ریه ممکن است باعث خونریزی شوند. از این رو اگر در خلط یا بزاق ما خون دیده شد و چند روز ادامه داشت در این صورت باید به پزشک مراجعه کنیم.
تغییرات پوستی
شایع ترین سرطان های سر و گردن سرطان سلول بازال پوست می باشد. اگر این سرطان زود تشخیص داده شود می تواند خیلی راحت مورد درمان قرار گیرد. بیمار ی سرطان ریه معمولا زمانی که در معرض آفتاب قرار می گیرد ممکن است در پیشانی، صورت و گوش اتفاق بیفتد ولی می تواند در هر جایی از بدن نیز رخ دهد. زخم هایی که بر روی صورت و لب و گوش ایجاد شده است و مدت زمان طولانی بهبود نیافته باشد می توان گفت از نشانه های ابتلا به سرطان ریه است، همچنین تغییر رنگ پوست و تغییر در اندازه و رنگ خال ممکن است نگران کننده باشد. بنابراین در صورت مشاهده چنین تغییراتی در پوست خود باید به پزشک مراجعه کنید.
گوش درد مداوم
درد مداوم در گوش و اطراف آن می تواند نشانه ی سرطان گلو باشد. اگر درد گوش با مشکلات بلع، تغییر صدا و یا توده ی گردنی همراه باشد باید به آن توجه کرد و آن را جدی گرفت و به پزشک مراجعه نمود.
گلو درد
از آنجایی که به دلیل آلرژی و تغییرات فصلی، فرد ممکن است به طور مداوم دچار گلودرد شود و آن را جدی نگیرد، از طرفی می تواند یکی از نشانه های ابتلا به سرطان گلو باشد. در این صورت اگر دچار شک شده اید که این گلو درد به چه دلیل است، باید بدانید که اگر درد شما بعد از چند روز یا چند هفته از بین نرفت در این صورت باید نگران شوید و به پزشک مراجعه کنید. معمولاً گلو دردی که بر اثر سرماخوردگی یا آلرژی باشد بعد از چند روز یا چند هفته از بین می رود.
درد دهان
درد دهان می تواند در بعضی مواقع نگران کننده نباشد. زیرا گاهی فرد ممکن است بر اثر خوردن غذای داغ و یا مسواک زدن نادرست دچار درد دهان شود، اما اگر این درد دهان بعد از مدتی از بین نرود در این صورت باید جهت چکاپ های مهم پزشکی به پزشک مراجعه شود. این درد دهان ممکن است با نشانه های دیگر مانند خونریزی لثه، درد در آرواره ها و لکه های سفید یا قرمز بر روی لثه همراه باشد.
دشواری در صحبت کردن
افرادی که به یک عفونت جدی گلو یا سرماخوردگی شدید مبتلا می شوند، می دانند که این بیماری های بی ضرر می توانند صحبت کردن را دشوار سازند. در بیشتر موارد این درد و ناراحتی پس از گذشت چند روز یا یک تا دو هفته کاهش می یابد.اما اگر درد ادامه دار شد، این شرایط می تواند نشانه ای از وجود مشکلی جدی باشد، که گلو، از جمله حلق، را تحت تاثیر قرار دهد. درد پایدار در گلو که صحبت کردن را دشوار می سازد باید به عنوان شرایطی جدی در نظر گرفته شود و برای تشخیص و بررسی دقیق شرایط به پزشک مراجعه کرد.
درد سینوس
این درد معمولاً با آلرژی و یا حساسیت همراه است. بنابراین ممکن است افرادی که با این درد مواجه می شوند زیاد به آن توجه نکنند. اما اگر درد سینوس و یا گرفتگی بینی ما به مدت بسیار طولانی طول بکشد و بهبودی در آن حاصل نشود، در این صورت می تواند خطر جدی را برای ما به وجود بیاورد.فرد ممکن است آنتی بیوتیک و یا داروهایی را مصرف کند تا درد سینوس و گرفتگی بینی خود را درمان کند اما اگر با مصرف این داروها نیز این مشکل حل نشد در این صورت باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد، زیرا می تواند یکی از علائم ابتلا به سرطان سر و گردن باشد.
درد یا بی حسی ناشی از التهاب
پدیدار شدن سرطان در ناحیه سر و گردن می تواند به شکل چشمگیری منجر به التهاب شود. اگر مشکلی جدی در حال گسترش باشد، بیمار ممکن است تورم در آرواره یا در قسمت زیر چانه را تجربه کند. احساس تورم در این بخش از سر که اغلب با درد همراه می شود ، می تواند به واسطه ی سرطان غدد بزاقی شکل گرفته باشد .التهاب ناشی از رشد سرطان سر و گردن می تواند متجر به احساس بی حسی یا فلج در عضلات صورت شود؛ این شرایط نیز می تواند با درد همراه باشد. اگر درد برای بیش از چند روز ادامه یابد، مراجعه به پزشک برای تشخیص دلیل بهترین گزینه محسوب می شود.
دشواری در بلع
بیماری های اندکی وجود دارند که می توانند عمل بلع را دشوار سازند، که از آن جمله می توان به گلودرد میکروبی اشاره کرد. اما حتی یک سرماخوردگی ساده می تواند عمل بلع را برای فردی مبتلا به گلودرد دشوار سازد.با این وجود، اگر درد پایدار باشد و با نشانه های شایع دیگر سرماخوردگی مانند سرفه و آبریزش بینی همراه نشود، مراجعه به پزشک برای تشخیص دلیل شکل گیری این شرایط بهترین ایده است. ممکن است عفونت یا آلرژی فصلی موجب تحریک گلو شده باشد، اما امکان ارتباط با سرطان گلو نیز وجود دارد. اگر مورد دوم رخ داده باشد، تشخیص آن در مراحل اولیه بهتر است، زیرا احتمال بهبودی را هر چه بیشتر افزایش می دهد.
علل سرطان سر و گردن
از مهمترین فاکتورهای خطر مرتبط با سرطان‌های سر و گردن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دخانیات. ۸۵ درصد سرطان‌های سر و گردن مرتبط با استعمال دخانیات هستند. نکتۀ قابل‌توجه در این زمینه، نقش مثبت دود دست‌دوم (Secondhand Smoke) در ابتلا به این سرطان‌هاست.
- الکل. مصرف الکل مرتبط با سرطان‌های دهان، حلق، حنجره و مری است. مصرف هم‌زمان الکل و دخانیات می‌تواند ریسک ابتلا را به‌مراتب افزایش دهد. استفاده از دخانیات و مشروبات الکلی شایع ترین علت سرطان های دهان، گلو، حنجره و زبان می باشد.
- جنسیت. مردان دو تا سه برابر بیشتر در معرض ابتلا به این دسته از سرطان‌ها قرار دارند.
- سن. افراد بالای چهل سال بیشتر در معرض ابتلا به این سرطان‌ها هستند.
- نژاد. سیاه‌پوست‌ها بیشتر در معرض ابتلا به برخی از انواع سرطان‌های سر و گردن هستند.
- قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض آفتاب
- ویروس اپستین-بار
- بهداشت ضعیف دهان و دندان
- مصرف ماری‌جوانا
- ضعف تغذیه‌ای
- بیماری ریفلاکس معده و بیماری ریفلاکس لارنگوفارنکس
- ضعف سیستم ایمنی بدن
تشخیص سرطان سر و گردن
پزشک، با توجه به موارد زیر اقدام به تشخیص این دسته از سرطان‌ها می‌کند:
- نوع سرطان مشکوک
- علائم بیمار
- سن و وضعیت پزشکی بیمار
- نتایج آزمایشات پزشکی پیشین
از مهمترین راه‌های تشخیص این دسته از سرطان‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- معاینه فیزیکی/آزمایش خون و ادرار. برای بررسی هرگونه ناهنجاری در گردن، لب‌ها، لثه، گونه‌ها، بینی، دهان، گلو و زبان.
- تست HPV. برای بررسی عامل HPV که یکی از ریسک‌فاکتورهای سرطان‌های ناحیۀ سر و گردن است.
- اندوسکوپی. این روش بسته به ناحیۀ درگیر نام‌های مختلفی دارد؛ لارنگوسکوپی در بررسی حنجره، فارنگوسکوپی در بررسی حلق و نازوفارنوگوسکوپی در بررسی ناحیۀ نازوفارنکس کاربرد دارند. از ترکیب این روش‌ها گاهاً تحت عنوان پانندوسکوپی یاد می‌شود.
- بیوپسی. از پرکاربردترین روش‌های بیوپسی می‌توان به آسپیراسیون سوزنی اشاره کرد. بررسی سلول‌های نمونۀ حاصل در زیر میکروسکوپ معاینۀ سیتولوژیک نامیده می‌شود.
- تست مولکولی تومور. شامل بررسی آزمایشگاهی نمونۀ تومور، با هدف شناسایی ژن‌ها، پروتئین‌ها و سایر عوامل منحصر به تومور است
- تصویربرداری اشعه ایکس (با کمک کنتراست خوراکی باریم). از باریم می‌توان در بررسی ناهنجاری‌های حین بلع استفاده کرد.
- رادیوگرافی پانورامیک. نوعی از روش تصویربرداری اشعۀ ایکس است که در تشخیص سرطان یا ارزیابی دندان‌ها پیش از پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی کاربرد دارد و اغلب به نام پانورکس (Panorex) شناخته می‌شود.
- سونوگرافی. شامل استفاده از امواج فراصوت برای ایجاد تصویر از اندام‌های داخلی است.
- توموگرافی کامپبوتری (CT اسکن). برای اندازه‌گیری اندازۀ تومور، می‌توان از CT اسکن نیز استفاده کرد. گاهی اوقات از مادۀ کنتراست‌زا نیز برای ارائه‌ی جزئیات بهتر استفاده می‌شود. این ماد را می‌توان به ورید بیمار تزریق کرد یا به‌عنوان مایعی قابل‌بلع به در اختیار بیمار قرار داد.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI). برای تولید تصاویر از بافت‌های نرم، مانند لوزه‌ها می‌توان از این روش استفاده کرد. MRI در اندازه‌گیری اندازۀ تومور نیز کاربرد دارد.
- اسکن استخوان. در بررسی گسترش سرطان به استخوان‌ها کاربرد دارد.
- توموگرافی انتشار پوزیترون. معمولاً با همراهی CT اسکن انجام می‌شود.
درمان سرطان سر و گردن
اصولا درمان سرطان ها با عمل جراحی صورت می پذیرد و راه اصلی درمان این بیماری نیز جراحی می باشد. اما گاهی ممکن است عمل جراحی نتیجه مطلوبی را از درمان فرد به پزشکان ندهد. از این رو اگر سرطان را با دارو یا عمل جراحی نتوانند درمان کنند، رادیولوژی به روی کار می‌آید و می تواند نتیجه ی مطلوب تری را به پزشکان بدهد. معمولاً برای درمان سرطان سر و گردن رادیوتراپی و شیمی درمانی را با هم ترکیب می کنند.
پزشکان با استفاده از اشعه ایکس رادیوتراپی، سلول های سرطانی را که در این ناحیه باعث ایجاد تومور شدن را تشخیص می دهند و این تشخیص می تواند به درمان سریعتر فرد مبتلا کمک کند.امروزه درمان با استفاده از رادیوتراپی می تواند کیفیت زندگی بیمار را تضمین کند و حدود ۵۰ درصد از کسانی که مبتلا به سرطان بودند به همراه جراحی و رادیوتراپی نتیجه ی درمانی مطلوب تری را دریافت کرده اند.
دیدگاه