امروز: جمعه, ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ برابر با ۱۸ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۲۹ مارس ۲۰۲۴ میلادی
کد خبر: 274845
۸۰۸
۱
۰
نسخه چاپی

وضعیت استرداد هدایای دوران نامزدی | شرایط پس گرفتن هدایای دوران نامزدی | شرایط پس گرفتن هدایای دوران عقد

واضح است آنچه بین نامزد‌ها رد و بدل می‌شود، مشروط به ازدواج آنها بوده و وقتی چنین قراری وجود نداشته نباشد، دلیلی برای تعلق هدایا نیز وجود نخواهد داشت. به همین دلیل است که در قانون مدنی مجوز استرداد هدایا به طرفین داده شده است

وضعیت استرداد هدایای دوران نامزدی | شرایط پس گرفتن هدایای دوران نامزدی | شرایط پس گرفتن هدایای دوران عقد

دوران نامزدی، به فاصله زمانی پس از خواستگاری و ایجاد توافق نسبت به شرایط عقد و نکاح یا وعده ازدواج تا وقوع عقد و نکاح گفته می‌شود.

در دوره نامزدی اصولا خانواده‌های دختر و پسر، رفت و آمد و ملاقات‌های محدودی دارند که شرایط شناخت هر چه بیشتر دختر و پسر در این ملاقات‌ها فراهم خواهد شد. به همین دلیل طبیعی است که در هر ارتباط، هدایایی از قبیل گل، شیرینی و لباس و در مواردی هدایایی گران‌قیمت مانند اتومبیل و جواهرات میان طرفین مبادله ‌شود.اما آنچه مسلم بوده و قانون نیز آن را تایید کرده، این است که وعده ازدواج، ایجاد علاقه زوجیت نمی‌کند و اگر هر یک از نامزد‌ها در دوران نامزدی از وصلت امتناع کنند، مشکلی به وجود نیامده و هیچ کس نمی‌تواند او را به انجام نکاح مورد نظر اجبار کند. پرسشی که مطرح بوده، این است که در صورت بهم خوردن نامزدی، تکلیف هدایایی که قبل از این دوره در رفت و آمد‌ها و ملاقات‌ها بین نامزد‌ها مبادله شده یا به مناسبت‌هایی مانند اعیاد یا تولد هر یک از آنها رد و بدل شده است، چه خواهد بود؟

قانون مدنی صرفا وضعیت حقوقی هدایای قبل از عقد نکاح را روشن کرده و اشاره‌ای به هدایای پس از ازدواج نکرده است.

وضعیت استرداد هدایای دوران نامزدی

واضح است آنچه بین نامزد‌ها رد و بدل می‌شود، مشروط به ازدواج آنها بوده و وقتی چنین قراری وجود نداشته نباشد، دلیلی برای تعلق هدایا نیز وجود نخواهد داشت. به همین دلیل است که در قانون مدنی مجوز استرداد هدایا به طرفین داده شده است.

قانونگذار در مواد ۱۰۳۷ و ۱۰۳۸ قانون مدنی به ترتیب چنین بیان کرده است که:

«هر یک از نامزد‌ها می‌تواند در صورت به هم خوردن وصلت منظور، هدایایی را که به طرف دیگر یا ابوین او برای وصلت منظور داده است، مطالبه کند. اگر عین هدایا موجود نباشد، مستحق قیمت هدایایی خواهدبود که عادتا نگاه داشته می شود؛ مگر اینکه آن هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد.» «مفاد ماده قبل، از حیث رجوع به قیمت در موردی که وصلت منظور در اثر فوت یکی ازنامزد‌ها به هم بخورد محسوس نخواهد بود.»بنابراین با توجه به مواد فوق می‌توان دریافت که چنانچه قبل از عقد نکاح از طرف نامزد‌ها یا ابوین (پدر و مادر) آنها هدایایی به طرف دیگر داده شده است، این هدایا در تمام موارد، قابل مطالبه نیست.بلکه تنها تحت شرایطی، طرف اهداکننده حق مطالبه آن هدایا را خواهد داشت.

ماهیت حقوقی هدایای نامزدی

ماهیت حقوقی هدایای نامزدی با هدایای پس از عقد که از طرف خانم و آقا و یا بستگان به آن‌ها داده می شود تا حدودی متفاوت است.

مواد ۱۰۳۷ و ۱۰۳۸ قانون مدنی به ترتیب چنین بیان نموده است که: «هریک از نامزدها می تواند درصورت به هم خوردن وصلت منظور، هدایایی را که به طرف دیگر یا ابوین او برای وصلت منظور داده است مطالبه کند. اگر عین هدایا موجود نباشد، مستحق قیمت هدایایی خواهد بود که عادتاً نگاه داشته می شود مگر اینکه آن هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد.» « مفاد ماده قبل، از حیث رجوع به قیمت در موردی که وصلت منظور در اثر فوت یکی ازنامزدها به هم خورد محسوس نخواهد بود.»

شرایط پس گرفتن هدایای دوران نامزدی

بنابراين باتوجه به مواد فوق مى توان دريافت كه چنانچه قبل از عقد نكاح از طرف نامزدها يا ابوين آنها هدايايى به طرف ديگر داده شده است در تمام موارد، قابل مطالبه نيست بلكه تنها تحت شرايطى، طرف اهداكننده حق مطالبه آن هدايا را خواهدداشت.

آن شرايط به شرح ذيل عبارتند از:

1- وصلت منظور به هم خورده و بنا نباشد ازدواج صورت گيرد. دراين صورت هدايايى كه هريك از طرفين به طرف ديگر يا ابوين او داده است قابل مطالبه و استرداد خواهدبود.

2- اين هدايا به منظور و در راستاى وصلت طرفين و نه به انگيزه ديگرى تقديم شده باشد.

3- چنانچه عين هدايا موجود است عين قابل مطالبه و استرداد است لكن چنانچه عين موجود نيست صرفاً قيمت هدايايى قابل مطالبه است كه عادتاً نگاه داشته مى شود مثلاً هدايايى مصرف شدنى كه با مصرف عين آن از بين مى رود از شمول اين بند خارج است. هدايا از نوع البسه و عطور از اين گونه اند.

4- قيمت هداياى نگاه داشتنى كه تلف شده اند درصورتى قابل مطالبه است كه بدون تقصير هديه گيرنده تلف نشده باشد.

5- به هم خوردن وصلت به جهت فوت يكى از طرفين نباشد.

در صورتی که انحلال نامزدی ناشی از فوت یکی از نامزد‌ها باشد، اگر هدایا موجود باشد، حکم آن تفاوتی نداشته و باز هم می‌توان هدایا را مسترد کرد.
این در حالی است که چنانچه مال موجود نباشد (چه به صورت عمدی یا غیر عمد) درخواست استرداد قیمت هدایا توجیه قانونی نداشته و عمل نخواهد شد.

جاری بودن احکام هبه در نامزدی‌های منجر به ازدواج

نکته‌ای که در اینجا باید به آن اشاره کرد، این است که در مواردی که در دوران نامزدی هدایایی از ناحیه زن و شوهر آینده به یکدیگر داده می‌شود، چنانچه نامزدی منجر به وقوع عقد و ازدواج شود، احکام هبه (بخشش) نسبت به هدایای مزبور قابل اجرا است.
بر این اساس، هر یک از همسران با وجود شرایط اشاره‌شده می‌توانند در صورت موجود بودن مال هبه‌شده در مالکیت طرف و عدم تغییر در آن، از بخشش خود رجوع کرده و آن را پس بگیرد.

 

ماهیت حقوقی هدایای دوران عقد

همانطور که گفته شد، در مورد هدایای پس از عقد نکاح (ازدواج به صورت ثبت رسمی) قوانینی با عنوان هدایای پس از عقد نکاح در قانون مدنی و سایر قوانین به چشم نمی خورد. اما به نظر می رسد تقدیم این نوع هدایا از مصادیق عقد سنتی هبه ( نوعی بخشش بدون عوض) است. برای همین، به بررسی مقررات قانون مدنی راجع به عقد هبه می پردازیم تا موضوع هدایای پس از عقد نکاح نیز روشن گردد.

ماده ۷۹۵ قانون مدنی چنین بیان داشته است «هبه عقدی است که به موجب آن یک نفر مالی را مجاناً به کس دیگری تملیک می کند تملیک کننده واهب، طرف دیگر را متهب، مالی را که مورد هبه است عین موهوبه می گویند.»

ماده ۸۰۳ همان قانون بیان نموده است «بعد از قبض نیز واهب می تواند با بقاء عین موهوبه از هبه رجوع کند مگر درموارد ذیل:

1- در صورتی که متهب، پدر یا مادر و یا اولاد واهب باشد.

2- در صورتی که هبه معوض بوده و عوض هم داده شده باشد.

3- در صورتی که عین موهوبه از ملکیت متهب خارج شده و یا متعلق حق غیر واقع شود، خواه قهراً مثل اینکه متهب به واسطه فلس، مهجور شود خواه اختیاراً مثل اینکه عین موهوبه به رهن داده شود.

4 – در صورتی که در عین موهوبه تغییری حاصل شود.»

شرایط پس گرفتن هدایای دوران عقد

ماده ذکر شده به این معناست که اگر پس از عقد نکاح هدایایی از طرف خانم و آقا و یا بستگان آن‌ها به طرف دیگر تقدیم شود، تنها به شروط زیر آن هدایا قابل مطالبه و پس گرفتن خواهد بود :

شرط اول- خود هدیه باقی بوده و از بین نرفته باشد:

به عنوان مثال اگر هدیه یک دستگاه ماشین بوده که از طرف آقا به خانم هدیه شده باشد و این وسیله در اثر تصادف و یا آتش سوزی و امثال آن از بین رفته باشد قابل پس گرفتن و مطالبه نخواهد بود . در این فرض بر خلاف هدایای قبل از عقد که گفته شد، حتی قیمت آن نیز با وجود اینکه از نوع هدایای قابل نگه داشتن است قابل مطالبه نیست چه هدیه گیرنده مقصر بوده باشد چه غیر آن.

شرط دوم- پول یا کالای مابه ازا پرداخت نشده باشد:

در صورتی که در مقابل دادن هدیه پول یا کالایی دریافت نشده باشد و اگر قرار هم بر دادن پول یا کالایی دیگر بوده باشد، آن پول یا کالا پرداخت نشده باشد. به عنوان مثال هدیه دهنده شرط کند که در عوض ماشینی که هدیه می دهد، یک دستگاه موتوسیکلت دریافت نماید که در این صورت چنانچه هدیه دهنده ماشین را داده باشد و موتور سیکلت را تحویل گرفته باشد، هدیه دهنده نمی تواند هدیه را پس بگیرد.

شرط سوم-  هدیه هنوز مال هدیه گیرنده باشد:

مثلا اگر هدیه گیرنده ماشین را فروخته باشد یا آن را به کس دیگری رهن داده باشد هدیه گیرنده حق مطالبه هدیه را نخواهد داشت. همچنین زمانی که در هدیه تغییری حاصل شده باشد که از حالت اولیه آن خارج گردیده باشد. مثلا شمش طلا تبدیل به سکه های طلا شده باشد که در این حالت خود هدیه را نمی توان مطالبه کرد. تبدیل خود هدیه به کالایی دیگر هم همینطور است. مثلاً تبدیل ماشینی که هدیه شده به ماشین دیگری از طریق خرید و فروش.

  • منبع
  • یاسا
  • دادپرداز
  • معاونت اجتماعی و پیشگیری از جرم دادگستری خراسان رضوی

دیدگاه

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید



کد امنیتی کد جدید