کابوس رؤیایی نگران کننده همراه با احساسات منفی مانند اضطراب یا ترس است که فرد را از خواب بیدار می کند.
کابوس شبانه
کابوس های شبانه گاهی اوقات فقط یک خواب بد است. این کابوس‌ها در واقع تصاویر مستقل و متناقض همراه با واکنش عاطفی اندک از طرف بیننده خواب است.
کابوس های شبانه می‌توانند منجر به ایجاد احساس ترس، وحشت و اضطراب در فرد شوند. بیدار شدن فرد و داشتن یک واکنش حسی آزاردهنده از جمله بی‌خوابی، مشکلات چرخه خواب (اختلال خواب) یا حتی پریشانی در طول روز نیز از جمله دیگر اختلالاتی است که ممکن است در اثر کابوس های شبانه در فرد ایجاد شوند. در برخی از موارد تب، بیماری یا رژیم غذایی نامناسب نیز می‌تواند منجر به دیدن کابوس های شبانه شود.
خواب دیدن امری طبیعی است. به طور میانگین، مردم بیش از دو ساعت از شب را خواب می بینند. اما کابوس معمولا در ساعات ثانویه خواب REM یا خواب با حرکات سریع چشم اتفاق می افتد.
برخی از محققان رویاهای منفی را “تکرار تهدیدها” می نامند. منظور از این اصطلاح آن است که بیشتر افراد تهدیدهای احتمالی را که در زندگی واقعی با آن ها روبرو می شوند را در کابوس های شبانه در ذهن خود تکرار می کنند. به همین دلیل است که اغلب افراد هنگامی که از کابوس های شبانه بیدار می شوند تصاویر و محتوای خواب خود را به خوبی به یاد می آورند.
گروهی دیگر از محققان معتقدند که مردم حین خواب حوادث ناراحت کننده ای که در طول روز برایشان اتفاق افتاده است را در ذهن خود کاوش می کنند. از این رو بیشتر کابوس های شبانه مربوط به استرس است.
با این حال، اگر کابوس ها آنقدر تکرار شوند که در عملکرد فرد اخلال ایجاد کنند، فرد ممکن است دچار اختلال کابوس باشد. اختلال کابوس های شبانه در بین دختران بیشتر از پسران رایج است که وقوع آن معمولا قبل از ۱۰ سالگی شروع می شود.
کودکان و نوجوانان بیشتر در معرض ابتلا به کابوس های شبانه هستند و شیوع آن در بزرگسالان به مراتب کمتر است. حدود نیمی از افراد بالغ، کابوس های شبانه را در طول زندگی خود تجربه می کنند.
بدن طی خواب، مراحل مختلفی را از خواب سبک تا خواب عمیق REM را طی می‌کند. خواب REM از طریق سیگنال های pons مغز، که در پایه مغز قرار دارد اتفاق می افتد. pons مغز در واقع جایی است که سیگنال هایی برای خواب REM و سیگنال های قطع ارتباطات نخاعی از آن منشا می گیرد.
به همین دلیل بدن هنگام خواب عمیق حرکت نمی کند. اما اگر Pons این سیگنال ها را خاموش نکند، فرد ممکن است رویای خود را از نظر جسمی نیز عملی کند. به عنوان مثال اگر فرد در کابوس در حال دویدن باشد، ممکن است واقعا شروع به دویدن کند.
علائم و نشانه های اختلال کابوس
کابوس ها ممکن است چندین بار در شب رخ دهند اما بیشتر در نیمه های دوم شب بروز می کنند. به طور کلی آن ها کوتاه و مختصر هستند اما باعث بیدار شدن فرد می شوند و بازگشت به خواب را برای فرد دشوار می کنند.
کابوس می تواند ویژگی های زیر را داشته باشد:
• رویا، شما را از خواب بیدار می کند.
• هنگام خواب، احساس عرق می کنید یا تپش قلب دارید.
• بعد از بیداری می توانید جزئیات رویای خود را به یاد بیاورید.
• رویای که زنده و واقعی به نظر می رسد و بسیار ناراحت کننده است.
• موضوع کابوس معمولاً مربوط به تهدیدهای زندگی یا مرگ می باشد.
• بعد از کابوس احساس ترس، اضطراب، عصبانیت، غمگینی یا انزجار می کنید.
• رویای شما باعث پریشانی می شود که از بازگشت به خواب شما جلوگیری می کند.
کابوس ها همراه با شرایط زیر به عنوان یک اختلال در نظر گرفته می شود:
• اختلال در تمرکز یا حافظه
• کابوس های که مکررا تکرار می شوند.
• خواب آلودگی در روز، خستگی یا کمبود انرژی
• مشکلات رفتاری مرتبط با خواب یا ترس از تاریکی
• فکر کردن به کابوس های که در طول شب می بینید و اختلال در عملکرد روزانه
• پریشانی یا اختلال عمده در طول روز مانند اضطراب یا ترس مداوم یا نگرانی از خواب در مورد داشتن کابوس بعدی
اختلال کابوس در فرزندان می تواند باعث اختلال و اضطراب خواب شدید در والدین یا مراقبان شود.
دلایل کابوس های شبانه
علت کابوس های شبانه با توجه به آنچه در DSM-5 فهرست بندی شده است، به شرح زیر است:
• اضطراب و استرس از دلایل عمده کابوس های شبانه هستند.
• تروما (ضربه جسمی یا روحی) یا حوادث ناراحت کننده مانند مرگ یک عزیز
• به هم خوردن نظم خواب، کمبود خواب، خستگی ناشی از پروازهای طولانی مدت هوایی، بیماری و تب
• عوارض جانبی یک دارو یا درمان خاص
• دارو یا ترک دارو مانند قرص خواب
• مصرف الکل یا ترک آن
• اختلال تنفس در هنگام خواب مانند آپنه خواب
• اختلالات خواب مانند نارکولپسی یا اختلال اضطراب در خواب
• غذا خوردن با فاصله کمی قبل از ساعت خواب
عوارض اختلال کابوس
اختلال کابوس می تواند منجر به بروز برخی عوارض جانبی شود از جمله:
• افکار خودکشی یا اقدام به خودکشی
• مقاومت در برابر رفتن به رختخواب یا ترس از خوابیدن
• مشکلات روانی مانند افسردگی یا اضطراب ناشی از خواب که باعث آزار و اذیت فرد می شود.
• خواب آلودگی بیش از حد در روز. این خواب آلودگی می تواند منجر به بروز اختلال در عملکرد در مدرسه یا محل کار یا مشکلات در کارهای روزمره مانند رانندگی و تمرکز شود.
نحوه تشخیص اختلال کابوس
هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص اختلال کابوس تایید نشده است. کابوس ها تنها در صورتی که منجر به بروز اختلالات خواب شوند به عنوان اختلال در نظر گرفته خواهند شد. برای تشخیص اختلال کابوس، پزشک تاریخچه پزشکی و علائم فرد را بررسی می کند. ارزیابی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
معاینه فرد. معاینه بدنی برای تشخیص شرایط احتمالی که ممکن است در بروز کابوس ها نقش داشته باشند، انجام می گیرند. در شرایطی که کابوس های مکرر ناشی از اضطراب باشد، ممکن است بیمار به روان شناس و یا روان پزشک ارجاع داده شود.
بررسی علائم، اختلال کابوس معمولاً براساس توصیف تجربیات بیمار تشخیص داده می شود. پزشک در مورد سابقه خانوادگی و وضعیت خواب بیمار سوالاتی را می پرسد.
مطالعه خواب شبانه (پلی سونوگرافی). در مواردی که اختلال در خواب فرد شدید باشد پزشک ممکن است یک مطالعه خواب شبانه یا همان پلی سونوگرافی را برای کمک به تعیین ارتباط کابوس ها به اختلالات دیگر خواب بیمار تجویز کند. گیرنده های قرار داده شده بر روی بدن بیمار امواج مغزی، میزان اکسیژن موجود در خون، ضربان قلب و تنفس و همچنین حرکات چشم و پا را هنگام خواب ضبط و بررسی می کنند.
راه های درمان اختلال کابوس
درمان کابوس بسیار ضروری است چرا که همانطور که گفتیم مشکلات فراوانی را در خواب افراد و به ویژه برای کودکان به وجود می‌آورد. اگر کابوس باعث ناراحتی یا اختلال در خواب افراد و یا دخالت در عملکرد روزانه فرد شود، درمان آن می‌تواند از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری کند. در درمان کابوس باید ابتدا به کشف علت زیربنایی پرداخت. گزینه‌های درمانی که مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از:
درمان پزشکی و دارویی
اگر کابوس با یک وضعیت پزشکی مرتبط باشد، باید مشکل اصلی پزشکی درمان شود تا کابوس‌های فرد از بین برود. وضعیت پزشکی ممکن است با بیماری‌های جسمانی در ارتباط باشد. برای درمان کابوس دارو درمانی به ندرت مورد استفاده قرار می‌گیرد. ممکن است دارو برای رفع سایر اختلالات همراه فرد مانند افسردگی و یا استرس پس از سانحه استفاده شود تا با بهبود این بیماری‌ها، کابوس‌های فرد نیز کاهش یابد. یکی از داروهایی که برای درمان اختلال کابوس تجویز می‌شود، پراسوزین نام دارد و اغلب برای کابوس‌های تکراری و مزمن مؤثر است.
درمان کابوس با کاهش استرس و اضطراب
در صورتی که استرس و اضطراب شدید منجر به کابوس دیدن و رویاهای آشفته می‌شود، لازم است از روش‌های درمانی کنترل اضطراب و استرس استفاده شود. بسیاری از تنش‌ها و اضطراب‌ها توسط خود فرد و به تنهایی قابل کنترل نیستند و از طرفی آسیب فراوانی را به روان فرد وارد می‌کنند. به همین دلیل لازم است در این زمینه از مشاوره کنترل استرس کمک بگیرید. مطالعه مقاله کاهش استرس نیز می‌تواند اطلاعات مفیدی را در اختیارتان قرار دهد.
روش روان درمانی
در فرآیند روان درمانی متخصص روانشناس از فرد می‌خواهد تا کابوس‌های خود را به همراه جزئیات آن‌ها شرح دهد. این کار در جلسات متعدد و به صورت منظم صورت می‌گیرد. همچنین فرد مشکلات و اختلالاتی را که از کابوس‌ها ناشی می‌شوند، برای مشاور توضیح می‌دهد.
درمان کابوس شبانه با روشی ساده
این روش درمانی نوعی از تصویر سازی ذهنی است و سه مرحله دارد. هر چند انجام دادن این روش ساده به نظر می‌رسد اما تأثیرات چشمگیری در کاهش کابوس‌های شما دارد؛ اغلب افرادی که از این روش استفاده کرده‌اند نتایج مطلوبی را دریافت کردند. شما می‌توانید این روش را به تنهایی انجام دهید. اما در مورد افرادی که اختلال استرس پس سانحه دارند، پیشنهاد می‌شود برای اثر گذاری بیشتر، فردی متخصص و روانشناس را در کنار خود داشته‌باشند. مراحل انجام این روش به شرح زیر است:
1. ابتدا آخرین کابوسی را که دیده‌اید به یاد بیاورید؛ اگر یادآوری آن برایتان سخت است می‌توانید کابوس دیگری را در ذهن خود مرور کنید.
2. سعی کنید کابوس خود را به نحو دیگری تصویر سازی کنید و جریان آن را تغییر دهید. این تغییرات را به هر نحوی که دوست دارید و به جهت مثبت اعمال کنید.
3. هر روز زمانی را به خود اختصاص دهید؛ چشمانتان را ببندید، در هر حالتی که دوست دارید، نشسته و یا خوابیده، قرار بگیرید و به مرور نسخه‌ی تغییر یافته‌ی کابوس خود بپردازید. هر چه تخیل و تصویر سازی شما قوی‌تر باشد، درمان بهتر و سریع‌تر پیش می‌رود.
دیدگاه