اقتصاد گیگ چیست؟
همانطور که گفتیم، در اقتصاد گیگ یا گیگ اکونومی افراد موقعیتهای شغلی موقت دارند و سازمانها کارگران مستقل را برای تعهدات کوتاهمدت استخدام میکنند.
در گذشته، به گروهی از نوازندگان گیگ میگفتند که موقتا برای یک موسیقیدان برنامه اجرا میکردند و بعد از پایان آن برنامه، دستمزدشان را میگرفتند و میرفتند تا با گروه دیگری کار کنند. امروزه اصطلاح گیگ برای شغلی به کار میرود که تا مدتزمان مشخصی طول میکشد.
در اقتصاد گیگ تعداد زیادی از افراد پارهوقت، موقت یا مستقل کار میکنند. بنابراین دسترسی به خدمات برای مشتری ارزانتر و کارآمدتر است. در این نوع اقتصاد کارفرمایان، کارکنان و مشتریان برای ارتباط با یکدیگر اغلب از اپلیکیشنهای گیگ و فناوری دیجیتال استفاده میکنند.
انواع کارکنان در اقتصاد گیگ
اقتصاد گیگ از کارکنان و کارگران مختلفی تشکیل شده است که برخی از آنها عبارتاند از:
• فریلنسرهایی که بهازای هر کار دستمزد میگیرند.
• پیمانکاران مستقل که کار را انجام میدهند و براساس قرارداد دستمزد میگیرند.
• کارگران پروژهمحور که بابت هر پروژهای که انجام میدهند حقوق میگیرند.
• کسانی که برای مدت معینی موقت به کار گمارده میشوند.
• کارگران پارهوقت که تعداد ساعات کاری آنها کمتر از کارگران عادی است.
مشاغل و صنایع اقتصاد گیگ
طیف وسیعی از مشاغل گیگ محسوب میشوند، از جمله:
• حسابداری و امور مالی: مشاوران مستقل و نمایندگان انواع تسهیلات
• مدیریت: دستیاران اداری
• هنر و طراحی: نوازندگان یا طراحان گرافیک
• ساختوساز: بنا، نجار و کارگران ساختمانی
• آموزش: مربیان و مدرسان جایگزین و استادان موقت دانشگاه
• نویسندگان آزاد: نویسندگان محتوا و تبلیغنویسها
• فناوری اطلاعات: مهندسان امنیت اطلاعات و تحلیلگران شبکه
• رسانه و ارتباطات: نویسندگان فنی و عکاسان
• مدیریت پروژه: مدیر پروژه یا مدیر دفتر
• حمل و نقل: رانندگان مستقل مانند رانندگان برنامههای تاکسی آنلاین و پیکهای تحویل غذا
• توسعه نرمافزار: مهندسان نرمافزار، توسعهدهندگان، برنامهنویسان و مسئولان تجربه کاربری
مزایای اقتصاد گیگ
اقتصاد گیگ مزایای زیادی دارد، اما مزایایش برای هر بخش با بخش دیگر متفاوت است. مثلا مزایای آن برای کسبوکار با مزایای آن برای کارگر یا مصرفکننده از یک نوع نیستند. در ادامه، این مزایا را بهتفکیک بررسی میکنیم.
1. مزایا برای کسبوکارها
در اقتصاد گیگ، کسبوکارها میتوانند در پول و منابع صرفهجویی کنند، زیرا مجبور نیستند مزایایی مثل مرخصی استعلاجی، بیمه درمانی، عیدی و سنوات را که برای کارمندان دائمی هستند، برای کارکنان گیگ هم در نظر بگیرند. آنها نیازی ندارند فضای اداری و تجهیزات برای این افراد فراهم کنند. مدل گیگ به کسبوکارها امکان میدهد با کارکنانی قرارداد ببندند که پروژههای خاصی را موقت برایشان انجام میدهند، پروژههایی که اگر برای انجام آنها کارکنان عادی تماموقت استخدام میکردند برایشان بسیار گران تمام میشد.
مثلا دانشگاهها با کمک استادان موقت میتوانند در هزینههایشان صرفهجویی کنند و همچنین گزینههای زیادی برای انتخاب استاد داشته باشند.
کارفرمایان میتوانند برخی از پروژهها را در زمانهایی که همه کارکنان عادی سرشان شلوغ است به کارکنان گیگ بسپارند و با این کار، دیگر آن کارکنان دائمی مجبور نیستند بار همه کارها را به دوش بکشند.
2. مزایا برای کارگران و کارمندان
اقتصاد گیگ به کارگران در ایجاد تعادل بین کار و زندگی کمک میکند، کاری که در مشاغل سنتی دشوارتر است. کارگران مستقل میتوانند مشاغلی را انتخاب کنند که به آنها علاقه دارند. میتوانند فرصتهای شغلی جدید داشته باشند و آنها را با توجه به اولویتها و برنامههای شخصیشان برگزینند.
وقتی کارگران درگیر شغلی تماموقت میشوند که انعطاف لازم را ندارد، مخصوصا اگر شغل محبوبشان نباشد و بهناچار به آن مشغول شده باشند، حس میکنند محل کارشان برایشان مانند زندان است. این مسئله بهرهوری آنها را کاهش میدهد. این در حالی است که در اقتصاد گیگ، دست افراد برای داشتن چند شغل با توجه به سبک زندگیشان باز است و میتوانند هرطور دوست دارند برای انجام کارهایشان برنامهریزی کنند.
3. مزایا برای مصرفکنندگان
مدل گیگ سبب میشود انتخابهای بیشتر و مناسبتری پیش روی مصرفکنندگان باشد. زمان و مکان این خدمات انعطافپذیر است و اغلب اوقات مشتریان به خدماتی با کیفیت بالا و در عین حال ارزانتر دسترسی دارند.
مسائل و مشکلات اقتصاد گیگ
1. بهرهمندنشدن کارکنان گیگ از مزایای کارکنان عادی
شاید بزرگترین عیب اقتصاد گیگ همین باشد. معمولا کارکنان گیگ از بیمه درمانی، بازنشستگی و سایر مزایای کارمندان تماموقت عادی بهرهمند نیستند. حتی شرکتها ملزم به پرداخت اضافهکاری به کارگران موقت نیستند. البته این تا حد زیادی به خود کارفرما هم بستگی دارد و هستند افرادی که تمام این مزایا را برای کارگران گیگ هم در نظر میگیرند.
2. چالشهای مدیریت زندگی و کار
مدل گیگ برای کارکنانی مناسب است که به برنامهریزی و انعطافپذیری در کار عادت دارند. کارمندی که تماموقت در محل کارش حاضر میشود، فقط میداند باید در زمان مشخصی کار کند و کارش را تحویل دهد و اغلب در تمام مدت ناظری وجود دارد که او را مجبور به انجام کار میکند. کارکنان گیگ باید بسیار مسئولیتپذیر باشند تا بدون وجود ناظری که کارشان را ارزیابی کند، در زمان مشخص با برنامهریزی مشخص به تعهداتشان عمل کنند. بسیاری از آنها حتی بهرغم مسئولیتپذیری، بهدلیل شرایطی که در منزل یا محل کار شخصیشان ممکن است پیش بیایند و برنامهریزیشان را مختل کنند، دچار مشکل میشوند و شاید برای انجام وظایفشان مجبور شوند بیش از حد ولی غیرمفید کار کنند. این مسئله به فرسودگی شغلی آنها میانجامد و حتی الگوی خواب و سبک زندگی آنها را بر هم میزند.
3. ناامنی شغلی و درآمد ناپایدار
یکی از چالشهای اقتصاد گیگ برای کارکنان حفظ درآمد پایدار است. چون رقابت زیادی وجود دارد و نیروی کار فراوان است، ممکن است افراد احساس ناامنی شغلی کنند که البته بر بهرهوری و نهایتا بر میزان درآمد آنها اثر میگذارد.
4. فرهنگ کاری
برخی از کارکنان گیگ موقعیتهای موقتی دارند و این مسئله ایجاد روابط پایدار بین کارگران، کارفرمایان و مشتریان و حفظشان در طولانیمدت را دشوار میکند، زیرا این افراد موقت وارد سازمان یا کسبوکار میشوند و بعد از اتمام کار از سیستم خارج میشوند.
5. مانعی برای پیشرفت شغلی
در اقتصادی که فقط گزینههای موقت در دسترس باشند، کارکنان برای پیشرفت شغلی با مشکل مواجه میشوند. دلیلش این است که این کارکنان بعد از اتمام کار موقت، شغل بعدی را مانند فردی تازهکار از صفر شروع میکنند.
6. راندهشدن کارمندان دائمی
اینطور نیست که همه کارفرمایان تمایل به استخدام کارکنان قراردادی و موقت داشته باشند، اما باز هم اقتصاد گیگ میتواند پیشرفت شغلی کارمندان تماموقت را دشوارتر کند. دلیلش این است که کارمندان موقت با دستمزد کمتر و انعطافپذیری بیشتری در دسترس هستند و بنابراین ممکن است کارکنانی که مسیر شغلی سنتی را ترجیح میدهند و دوست دارند ثبات و امنیت در کارشان داشته باشند، از برخی صنایع رانده شوند.
دلایل محبوبیت اقتصاد گیگ در دنیای مدرن
1. کاهش وابستگی نیروی کار به مکان خاص
در اقتصاد گیگ، مشاغل ربطی به مکانی مشخص ندارند و درنتیجه کارکنان میتوانند هرجای دنیا که هستند کار یا پروژهای را از کارفرما بگیرند و آن را بدون نیاز به حضور فیزیکی در اداره یا دفتر انجام دهند. استادان دانشگاه میتوانند از منزل یا هرجای دیگری تدریس کنند و حتی ممکن است هنگام تدریس در قارهای دیگر باشند!
2. شتابگیری روند دیجیتالیشدن
در دنیای مدرن دیجیتال و با پیشرفتهترشدن رایانهها، افراد میتوانند بهراحتی دورکاری کنند. آنها میتوانند با کمک پلتفرمهای دیجیتال از هرجایی که هستند کارشان را انجام دهند. در دوران کرونا هم شاهد بودیم که وقتی قرنطینه باعث تعطیلی کسبوکارها شده بود، چطور افراد دورکار نقش مهمی در کاهش اثرات منفی بحران اقتصادی در جهان ایفا کردند.
از سوی دیگر، هوش مصنوعی و سایر فناوریهای خودکار (اتوماسیون) هم تأثیری درخور توجه بر بازار کار داشتهاند. البته فراموش نکنیم که هرچند با دیجیتالیشدن روند کارها سریعتر شده است، در برخی صنایع تعداد مشاغل کاهش یافتهاند و نرمافزارها جایگزین برخی از کارکنان شدهاند. مثلا امروزه بسیاری از خدمات مربوط به تجربه مشتری و اتوماسیون محتوا با نرمافزارها انجام میشوند.
3. تأثیر همهگیری ۲۰۲۰
همهگیری کرونا در سال ۲۰۲۰ یکی دیگر از عوامل مهمی بود که باعث شد پیوستن کسبوکارها و افراد به اقتصاد گیگ شتاب بیشتری بگیرد. دوران کرونا به بسیاری از مشاغل و سازمانها فشارهای شدیدی وارد کرد و آنها مجبور شدند برای ازدستندادن مشتریان و راندهنشدن به حاشیه صنایع، خودشان را هرچه بیشتر درمعرض دید افراد قرار دهند.
این کار فقط با اقتصاد گیگ و بازار دیجیتال روبهرشد امکانپذیر بود. حتی بسیاری از رستورانهای سنتی در آن دوران از اپلیکیشنهای تحویل غذا استفاده کردند تا کسبوکارشان را زنده نگه دارند و البته این روند را هنوز ادامه میدهند.
از سوی دیگر، در همین دوران قرنطینه شاهد بودیم که چطور افراد دورکار نقش مهمی در کاهش اثرات منفی بحران اقتصادی در جهان ایفا کردند.
4. انعطافپذیری
یکی دیگر از عواملی که باعث شد سازمانها بیشازپیش به استخدام کارگران گیگ روی آورند، نیاز به نیروی کار منعطفتر بود که از فشار ناشی از تأثیرات همهگیری، مخصوصا فشارهای مالی، بر این کسبوکارها نشئت میگرفت.
5. تمایل نیروی کار نسل جدید
این هم یکی از عوامل مهم رایجشدن اقتصاد گیگ است. نسل جوانی که وارد بازار کار شدهاند بیش از کارکنان قدیمی و سنتی تمایل دارند مشاغل پارهوقت، متغیر، دورکار یا مستقل داشته باشند. این افراد از کار با پلتفرمهای دیجیتال استقبال میکنند.
دیدگاه