چگونه می توان در ایران نام خود را تغییر داد؟

تغییر نام در شناسنامه یا اصلاح مندرجات آن ، تشریفات خاصی دارد که  مطابق قانون باید برای درخواست به اداره ثبت احوال مراجعه شود یا با تقدیم دادخواست به دادگاه عمومی حقوقی مراحل آن انجام گردد.

در ایران تغییر نام در شناسنامه دارای شرایط خاصی است که البته در خصوص کسانی که دارای اسامی مذهبی باشند، ‌این سخت‌گیری بیشتر از سایر اسامی است.

 تغییر نام در قانون ایران

قانونگذار در ماده 20 قانون ثبت احوال کشور (اصلاح در سال 1368) در رابطه با تغییر نام کوچک در شناسنامه ذکر کرده است:

(اصلاحی 1363/10/18) - انتخاب نام با اعلام‌کننده است، برای نامگذاری یک نام ساده یا مرکب(حسین، محمد مهدی و مانند آن)که عرفا یک نام محسوب می‌شود انتخاب خواهد شد.

تبصره 1(الحاقی 1363/10/18) - انتخاب نامهایی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می‌گردد و همچنین انتخاب عناوین و القاب و نامهای زننده و مستهجن یا نامتناسب با جنس ممنوع است.

تبصره 2 (الحاقی 1363/10/18) - تشخیص نامهای ممنوع با شورای عالی ثبت احوال می‌باشد و این شورا نمونه‌های آن را تعیین و به سازمان اعلام می‌کند.

تبصره 3 (الحاقی 1363/10/18) - انتخاب نام در مورد اقلیتهای دینی شناخته شده در قانون اساسی تابع زبان و فرهنگ دینی آنان است.

تبصره 4 (الحاقی 1363/10/18) - در اسناد سجلی اقلیتهای دینی شناخته شده در قانون اساسی کشور نوع دین آنان قید می‌شود.

تبصره 5 (الحاقی 1363/10/18) - ذکر سیادت در اسناد سجلی ساداتی که سیادت آنان در اسناد سجلی پدر و یا جد پدری مندرج باشد و یا سیادت آنان با دلائل شرعی ثابت گردد الزامی است مگر کسانی که خود را سیّد ندانند و یا عدم سیادت آنان شرعا احراز شود.

تبصره 6 (الحاقی 1363/10/18) - مراتب تشرف پیروان ادیان دیگر به دین مبین اسلام همراه با تغییرات مربوط به نام و نام خانوادگی آنان در اسناد سجلی ثبت می‌شود.

طبق قانون چه نام هایی می تواند تغییر کند؟

طبق ماده ۲۰ قانون ثبت احوال و تبصره های آن انتخاب نامهای زیر ممنوع است و دارندگان آنها می توانند با رعایت مقررات مربوطه نسبت به تغییر آن اقدام نمایند.

1- تغییر نامهائی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می گردد. مانند : «عبدالات ، عبدالعزی» (لات و عزی نام دو بت در مکه معظمه دوران قبل از اسلام است)

2- تغییر اسامی مرکبی که عرفا یک نام محسوب نمی شوند (اسامی مرکب ناموزون) مانند : «سعید بهزاد ، شهره فاطمه ، حسین معروف به کامبیز و ....»

3- عناوین - اعم از عناوین لشکری و یا کشوری و یا ترکیبی از اسم و عنوان .مانند : «سروان ، سرتیپ ، دکتر ، شهردار و یا سروان محمد و و شهردار علی»

4- القاب - اعم از ساده و مرکب . مانند : «ملک الدوله ، خان ، یا شوکت الملک ، حاجیه سلطان و سلطانعلی»

5- اسامی زننده و مستهجن - زننده و مستهجن آندسته از نامهائی است که بر حسب زمان ، مکان یا مورد بدلایل و جهات زیر برای دارنده آن زننده و مستهجن باشد و مراتب به تأیید شورایعالی برسد.

نام هایی که معرف صفات مذموم و مغایر با ارزشهای والای انسانی است. مانند : «گرگ ، قوچی و ....»

نام هایی که با عرف و فرهنگ غالب و مقدسات مذهبی مردم مغایر باشد. مانند «لات ، خونریز ، چنگیز و ...»

نام هایی که موجب تحقیر اشخاص بوده و یا معنای لغوی آن در جامعه قابل پذیرش نباشد. مانند : «صد تومانی ، گت آقا ، کنیز ، گدا و ...»

6- اسامی نامتناسب با جنس . مانند: «ماشاالله برای اناث و یا انتخاب نام اشرف و یا اکرم برای افراد ذکور»

7- حذف کلمات زائد و غیر ضروری در نام اشخاص. مانند : «قلی ، غلام ، گرگ ، ذولف و قوچ»

8- تصحیح اشتباهات املائی در نام اشخاص که بدلیل عدم آشنائی مامور با لهجه ها و الفاظ و معانی محلی و یا ناشی از تلفظ اظهار کننده پیش آمده. مانند : «زهراب به سهراب و یا منیجه به منیژه و یا ...»

9- هم نام بودن فرزند با پدر و یا مادر در یک خانواده.

10- هم نام بودن برادران و یا خواهران در یک خانواده.

11- تغییر نامها از صورت عربی به شکل فارسی از قبیل رحمن به رحمان ، اسمعیل به اسماعیل ، اسحق به اسحاق و ...

12- تغییر نام کسانیکه با تأیید مراجع ذیصلاح به دین مبین اسلام مشرف می شوند.

13- تغییر نام کسانیکه نام آنها اسامی ایام هفته باشد.

14- تغییر نام کسانیکه تغییر جنسیت داده و دادگاه صالحه حکم به تغییر نوع جنس در اسناد سجلی و شناسنامه آنان صادر نموده است. پیشوند «عبد» خاص اسامی و صفات ذات پروردگار است و در سایر موارد متقاضی می تواند تقاضای حذف آنرا بنماید.

روش های تغییر نام در ایران

برای تغییر نام دو روش اصلی وجود دارد:

اول مواردی که در قانون پیش بینی شده است و توسط ثبت احوال انجام می گیرد.

دوم مواردی که در قانون به صورت صریح ذکر نشده و باید از طریق دادگاه پیگیری نمود.

تغییر نام از طریق ثبت احوال

طبق آخرین آیین نامه اجرایی ثبت احوال اگر جزو افرادی هستید که واجد شرایط فوق هستید، کلیه ادارات ثبت احوال سراسر کشور برای تغییر نام آماده انجام کار شما هستند.

در این روش 4 گروه می توانند اقدام به تغییر نام نمایند:

- اشخاص 18 سال به بالا.

- افراد کمتر از 18 سال که دارای حکم رشد باشند.

- پدر یا جد پدری با ارائه شناسنامه خود جهت فرزندان کمتر از ۱۸ سال.

- سرپرست قانونی (قیم، امین، وصی) برای افراد صغیر و محجور با ارائه مدارک مستند که سمت او احراز شده باشد.

شما به اداره ثبت احوال مراجعه نموده و با تکمیل فرم های مربوطه درخواست خود را ارائه می نمایید. سپس باقی مراحل توسط ثبت احوال پیگیری می شود. شما کلا دو بار مراجعه حضوری خواهید داشت و این روش نهایت ده روز کاری زمان می برد.

در این روش تنظیم و تسلیم درخواست تغییر نام در غیر از محل صدور شناسنامه تان نیز بلامانع است. در این گونه موارد پس از پذیرش درخواست و ارسال آن به اداره ذیربط (محل صدور شناسنامه) و طرح در هیئت حل اختلاف، اقدام لازم معمول و نتیجه جهت اطلاع متقاضی به اداره ارسال کننده اعلام خواهد شد.

هیئت حل اختلاف ثبت احوال چیست؟

پس از اینکه درخواست تغییر نام را به اداره ثبت احوال دادید، این درخواست در هیات حل اختلاف اداره ذیربط (محل صدور شناسنامه) مطرح و نسبت به آن با رعایت قوانین و مقررات مربوطه اتخاذ تصمیم گردد. فلذا موافقت با تغییر نام مورد درخواست موکول به رای صادره از سوی هیات حل اختلاف خواهد بود.

پس از وصول رای هیات حل اختلاف بشرح ذیل اقدام خواهد شد.

الف) در صورتی که رای صادره بر له (موافق) خواسته درخواست کننده صادر شده باشد پس از رؤیت متقاضی و تقاضای اجراء نسبت به تعویض شناسنامه با نام جدید اقدام خواهد شد.

ب) چنانچه رای صادره بر علیه (مخالف) خواسته درخواست کننده صادر شده باشد متقاضی پس از رؤیت آن در صورت تمایل می تواند باستناد ماده 4 قانون ثبت احوال ظرف مهلت مقرر (۱۰ روز از تاریخ ابلاغ ) نسبت به تصمیم متخذه به دادگاه محل اقامت خود مراجعه و اعتراض نماید.
 

موارد تغییر نام مستقیما از طریق ثبت احوال

1- تغییر نام های کم اقبال با فراوانی کم، به نام‌های مناسب و فراوانی بیشتر با توجه به فراوانی پنج سال قبل از تقاضا، مانند: ثوبان، اسکندر، حارس، بلقیس.

2- الحاق یا اضافه نمودن یک واژه یا نام به اول و یا آخر نام یا حذف از آن مانند: امین به محمد امین - سیمین عذار به سیمین

3- تغییر نام‌هایی که در صورت اصلی، بخشی از یک نام مرکب مذهبی بوده به صورت اصلی و مرکب آن یا یک نام مذهبی دیگر مانند: صغری به فاطمه صغری، فاطمه، زهرا

4- تغییر کنیه های شخصیت‌های مذهبی به یک نام مذهبی، مانند: ام البنین، ابوتراب

5- تغییر نام‌هایی که در هنگام نوشتن یا تلفظ معنای نامناسبی به ذهن متبادر نمایند به نام‌های مناسب، مانند: عشرت، کرم، خرم

6- تغییر نام‌هایی که در هنگام نوشتن یا تلفظ دارای پیچیدگی و دشواری باشند به نام‌های مناسب مانند سیبویه، ذوالیمینین

7- تغییر نام هایی که با شئونات (اجتماعی علمی اداری مذهبی و ...) صاحب آن برابر مستندات ارائه شده تناسب ندارند.

8- تغییر نام در مواردی که نام و نام خانوادگی اشخاص در بین بستگان، ساکنان در یک محله و یا همکاران اداری آنان تکرار شده و برابر مستندات ابرازی برای متقاضی مشکلاتی را ایجاد کرده باشد.

9- تغییر نام‌هایی که در عرف محلی و منطقه‌ای یا سایر گویش‌های ایرانی به تشخیص اداره کل ثبت احوال استان برای نامگذاری نامناسب باشند یا معمولاً برای جنس دیگری انتخاب شوند مانند عزیز، اکرم، اشرف

10- تغییر نام به نام دینی و مذهبی که صاحب شناسنامه به آن شهرت دارد.

تغییر نام از طریق دادگاه

افرادی که شامل ماده 20 قانون ثبت احوال نمی شدند و قصد تغییر نام خود را دارند، باید برای تغییر نام از طریق دادگاه عمومی حقوقی اقدام نمایند. در اصل در این روش شما اقدام به طرح دعوی نموده و سپس با ارائه توضیحات و دفاعیات قاضی دادگاه را برای تغییر نام خود متقاعد می نمایید. برای این کار باید قدم به قدم مراحل زیر را انجام دهید:

1- با در دست داشتن شناسنامه و کارت ملی، به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید و دادخواست خود را تنظیم و ثبت نمایید. شما خواهان هستید و خوانده ی این دعوی، اداره ثبت احوال است: اداره ی ثبت احوال صادر کننده ی شناسنامه.
توضیح اینکه خواهان می تواند دادخواست خود را در محل اقامت خود، یا شهرستان محل صدور شناسنامه اقامه کند.

2- شما باید همراه دادخواست خود، مدارک و ادله خود را (درصورت وجود) ارائه دهید. یکی از مهمترین موارد شهادت شهود است که می توانید استشهادیه ای را از قبل تنظیم نموده و امضای شاهدین خود برسانید.

3- دادگاه جلسه ای به منظور رسیدگی به ادعای شما تشکیل می دهد که زمان آن با پیامک به شما اطلاع رسانی می گردد.

4- در جلسه دادگاه، قاضی ضمن اینکه توضیحات شما می شنود، اگر شهود شما حضور داشته باشند قاضی می تواند قرار استماع شهادت شهود صادر کند و اظهارات شهود در صورتجلسه دادگاه قید می شود. در مواردی هم دادگاه قرار استماع شهادت شهود صادر می کند و به شما ابلاغ می شود که شهود خود را در جلسه ی بعد حاضر نماید. البته در موارد معدودی هم دادگاه بدون استماع شهادت شهود، حکم به تغییر نام صادر کرده است.

در نظر داشته باشید که وکیل و نماینده قانونی اداره ثبت احوال نیز در جلسه دادگاه حاضر می شود و غالبا با دادخواست شما مخالفت می نمایند. می توان گفت این مرحله مهمترین قسمت ماجراست. در این مرحله نحوه دفاع و تاثیرگذاری و ارائه لایحه دفاعیه و حتی حضور وکیل یا کارشناس حقوقی بسیار مهم و تعیین کننده است.

5- دادگاه پس از بررسی مدارک و دفاعیه شما و طرف مقابل رای خود را صادر می نماید. تبریک می گوییم؛ اگر مرحله قبل قوی و موثر ظاهر شده باشید، رای به نفع شما خواهد بود و نام شما به نام دلخواهتان تغییر می نماید.

اگر به هر دلیل حکم دادگاه به نفع شما نباشد، نگران نباشید. حکمی که دادگاه صادر می کند ظرف بیست روز از ابلاغ دادنامه، قابل اعتراض (تجدیدنظرخواهی) است. در صورت تجدیدنظرخواهی، پرونده به دادگاه تجدیدنظر استان ارسال خواهد شد.

آیا می توان نام مذهبی را تغییر داد؟

قبل از اینکه به مراحل تغییر نام از طریق دادگستری بپردازیم، می خواهم به یکی از دغدغه های اصلی شما که در مشاوره های آنلاین و مشاوره های تلفنی بسیار پرسیده شده است پاسخ دهیم. «آیا تغییر نام مذهبی امکان پذیر است؟»
در پاسخ باید گفت در قانون هیچ منعی برای تغییر نام مذهبی وجود ندارد و افرادی که دارای نام مذهبی هستند نیز می توانند برای تغییر نام اقدام کنند.

در این میان البته ثبت احوال مقرراتی برای تغییر نام ها بخصوص در نام های مذهبی قایل شده است. آن هم شرط «فراوانی بیشتر نام انتخابی» است. بدین معنا که باید نامی که فرد انتخاب می کند از نام اول او فراوانی بیشتری داشته باشد.

البته در عمل این مقرره وحی منزل نیست و در بسیاری موارد و پرونده ها اقدام از طریق مرجع قضایی موفق بوده است و تغییر نام بخصوص تغییر نام مذهبی انجام شده است. از جمله مواردی مثل: تغییر نام طاهره به بهاره، عزیزه به عسل و حسین به پیمان.

قید سیادت در شناسنامه

سیادت برخی از افراد در شناسنامه شان ذکر نشده است. طبق تبصره ۵ ماده ۲۰ قانون ثبت احوال: ذکر سیادت در اسناد سجلی ساداتی که سیادت آنان در اسناد سجلی پدر و یا جد پدری مندرج باشد و یا سیادت آنان با دلائل شرعی ثابت گردد الزامی است مگر کسانی که خود را سیّد ندانند و یا عدم سیادت آنان شرعا احراز شود.

پس شما می توانید با ارائه مدارک اثبات کننده سیادت خود به اداره ثبت احوال محل سکونتتان مراجعه نموده و برای اصلاح شناسنامه تان اقدام نمایید.

تغییر نام برای پیروان اقلیت های دینی

روش های تغییر نام برای پیروان اقلیت های دینی نیز مطابق روش های بالاست و تفاوتی ندارد.

تنها نکته موجود در مورد تغییر نام این افراد در تبصره ۳ و ۴ ماده ۲۰ قانون ثبت احوال است که به شرح ذیل می باشد: انتخاب نام در مورد اقلیتهای دینی شناخته شده در قانون اساسی تابع زبان و فرهنگ دینی آنان است. در اسناد سجلی اقلیتهای دینی شناخته شده در قانون اساسی کشور نوع دین آنان قید می‌شود.

همچنین افرادی که قصد تشرف به دین مبین اسلام را دارند می توانند به راحتی نام و نام خانوادگی خود را تغییر دهند. طبق تبصره ۵ ماده فوق الذکر مراتب تشرف پیروان ادیان دیگر به دین مبین اسلام همراه با تغییرات مربوط به نام و نام خانوادگی آنان در اسناد سجلی ثبت می‌شود.