حقوق نیوز | سلامت و بهداشت | دانستنیهای پزشکی

اصطلاح اتانازی ريشه در واژه ای يونانی دارد و به معنای مرگ خوب است. ريشه ی اين واژه ی يونانی به ۲۰۰ تا ۵۰۰ سال پيش از ميلاد مسيح بر می گردد.

اتانازی، هومرگ یا مَرگ​​یاری ( Euthanasie) که در زبان یونانی به معنی «مرگ خوب» است، در اصطلاح شرایطی است که در آن، بیمار بنا به درخواست خودش به صورت طبیعی و آرام بمیرد.

نخستين کاربرد واژه ی اتانازی در زبان انگليسی به سال ۱۶۴۶ باز می گردد که به معنای مرگ آرام و آسان به كار رفت.

اين تعريف با کاربرد معاصر واژه ی اتانازی همسان نيست. فرهنگ لغات وبستر، نخستين کاربرد واژه ی اتانازی در زبان انگليسی در معنای کنونی اش را به سال ۱۸۶۹ بر می گرداند. تعريف اين فرهنگ نامه از اتانازی چنين است: اقدام يا ممارست به کشتن يا اجازه ی مردن دادن به افراد (شامل اشخاص يا حيوانات) آسيب ديده يا بيمار لاعلاج، با وسايلی تقريباً بدون درد به دليل ترحم.

کسانی که در شرایط این نوع از مرگ قرار دارند بیشتر بیماران لاعلاج هستند یا کسانی‌که از یک بیماری شدید روحی (افسردگی اساسی و…) رنج می‌برند و با رضایت خود، از افرادی مثل پزشکان معالج یا پرستاران یا افراد خانواده خود، بخواهند که به آن‌ها در مردن کمک و یاری کنند. در فارسی به آن «خوش‌میری»، «مرگ آسان» و «مرگ شیرین» نیز گفته شده‌است.

روش های اتانازی

توقّف روند درمان یک بیمار، قطع سرم و تغذیه وریدی، قطع اکسیژن، جلوگیری از دیالیز و جداکردن فرد از دستگاه‌های حمایتی ارگان‌های حیاتی، همچنین دادن داروهای مسکن با دوز بالا، که موجب کاهش هوشیاری و تسریع مرگ می‌شوند، از روش‌های اتانازی به حساب می‌آیند.

 برداشت‌های متفاوت از مفهوم هومرگ (اتانازی)، وجود دارد؛ مثلاً در روش غیرمستقیم، پزشک با تجویز دارویی، فقط مقدمات مرگ بیمار را فراهم می‌کند و بیمار با آگاهی کامل به استقبال مرگ اختیاری می‌رود. 

اما در روش مستقیم، پزشک یا پرستار خود عامل مرگ بیمار هستند. تزریق داروی کشنده و جداکردن بیمار از دستگاه‌های حمایتی، مثال‌هایی از این روش هستند که بعضی اوقات بدون اطلاع بیمار انجام می‌شوند.

بدین ترتیب جداکردن بیمار مرگ مغزی از دستگاه‌های حمایتی نیز از نظر بسیاری «اتانازی غیر داوطلبانه، غیر فعّال» به‌شمار می‌آید.

دسته‌بندی‌ انواع اتانازی

1– اتانازی فعال

2- اتانازی غیرفعال ( Passive)

3– اتانازی داوطلبانه

4– اتانازی غیرداوطلبانه ( non Voluntary)

5– اتانازی اجباری ( involuntary)

6- خودکشی بـا همکاری پزشک ( physician assisted suicide)

اتانازی فعال داوطلبانه: تزریق عامدانه دارو یا اقدامات دیگر که منجر به مرگ بیمار شود. این عمل بر اساس تقاضای صریح بیمار و با رضایت کاملا آگاهانه او انجام می‌شود. نکته مهم در این حالت این است که قصد و تمایل پزشک و بیمار – هر دو – در جهت خاتمه دادن به زندگی بیمار است. در اتانازی فعال داوطلبانه 2 شرط بسیار مهم است؛ 1 - تصمیم خود بیمار 2 – درد و رنج غیرقابل تحمل و بدون امید به بهبودی

اتانازی فعال غیرداوطلبانه: تزریق عامدانه دارو یا اقدامات دیگری که منجر به مرگ بیمار شود. در این حالت، بیمار صلاحیت تصمیم‌گیری (اهلیت یا صلاحیت قانونی) را ندارد و از لحاظ روانی قادر به درخواست صریح برای این عمل نیست.

اتانازی فعال اجباری: تزریق عامدانه دارو یا اقدامات دیگر که باعث مرگ بیمار شود. در این حالت، بیمار صلاحیت تصمیم‌گیری را داراست و هیچ‌گونه درخواست صریح برای این عمل نداشته است. این حالت را جمیع اخلاقیون، مجاز نمی‌دانند و قتل محسوب می‌شود.

اتانازی غیرفعال: عدم شروع درمان یا قطع درمان‌هایی که برای حفظ حیات بیمار لازم است. البته این نوع اتانازی می‌تواند داوطلبانه (بر اساس درخواست بیمار) یا غیرداوطلبانه (وقتی بیمار صلاحیت تصمیم‌گیری ندارد) باشد. این نوع اتانازی معمولا به صورت مستقیم، مانند تجویز دارو یا هر اقدام دیگری نیست.

اتانازی غیرفعال داوطلبانه: بیمار درمان خود را رد می‌کند تا در مرگش تسریع شود. به عبارت دیگر، بیمار از همان ابتدا از پذیرش درمان سر باز می‌زند. این نوع اتانازی معمولا در مورد بیمارانی به کار گرفته می‌شود که شرایط بسیار وخیمی دارند و پزشکان هم مطمئن‌اند که درمان  آنها امکان‌پذیر نیست؛ بنابراین درمان را قطع کرده و بیمار را از مواد غذایی یا دارو محروم می‌کنند یا اگر بیمار در سیر بیماری‌اش، دچار عفونتی شود، درمانی برای عفونت او آغاز نمی‌شود.

اتانازی غیرمستقیم: در این حالت ضددردهای مخدر یا داروهای دیگر برای تسکین درد بیمار تجویز می‌شود اما پیامد عرضی آن، قطع سیستم تنفسی بیمار است (داروهای ضددرد مخدر اگر با دوز بالا تجویز شوند، مرکز تنفسی را مهار می‌کنند) که منجر به مرگ بیمار می‌شود. این نوع اتانازی با قصد عامدانه انجام نمی‌شود اما پیامد عرضی آن مرگ بیمار است.

خودکشی با همکاری پزشک: در این حالت، پزشک‌ها داروها یا اقدامات دیگر را برای بیمار فراهم می‌کنند؛ با توجه به اینکه آنها می‌دانند قصد بیمار  خودکشی است.