اپیدورال Epidural با ایجاد بی‌حسی ناحیه‌ای در پایین کمر، درد این ناحیه را در طول زایمان طبیعی یا جراحی سزارین از بین می‌برد، درحالی‌که شما در این مدت کاملاً هشیار هستید.
زایمان اپیدورال
یکی از شدیدترین دردها، درد زایمان طبیعی است. بسیاری از مادران بویژه در تجربه اول زایمان به دنبال راهی برای کاهش درد زایمان هستند. امروزه زایمان طبیعی بدون درد به کمک تزریق اپیدورال (Epidural) به منظور کنترل درد و داشتن زایمانی راحت‌تر انجام می‌شود.
بی‌حسی اپیدورال، روشی‌ست که ضمن حفظ هوشیاری، قسمت تحتانی بدن بی‌حس می‌شود. در این روش، کاتتر (لوله‌ای بسیار باریک و انعطاف‌پذیر) را در فضای اپیدورال که در بیرون غشای پوشانندۀ طناب و مایع نخاعی قرار دارد، مستقر کرده و از طریق آن، داروی بی‌حسی را تزریق می‌کنند. در حال حاضر بی‌حسی اپیدورال، پرکاربردترین روش بی‌حسی برای کاهش درد در زایمان محسوب می‌شود.
در زایمان طبیعی بدون درد، اپیدورال از طریق یک کاتتر (لوله) باریک به قسمت پایینی کمر، نزدیک طناب نخاعی تزریق می‌شود. اپیدورال در واقع یک داروی بی‌حسی است که موجب بی‌حس شدن ناحیه شکمی، قسمت‌های تناسلی و ناحیه لگنی می‌شود، اما اختلالی در حرکات ایجاد نمی‌کند. به این ترتیب زایمان طبیعی می‌تواند با موفقیت ولی بدون تحمل درد شدید انجام شود.
تزریق اپیدورال معمولا در شروع فرایند زایمان و توسط پزشک یا پرستار متخصص انجام می‌شود. تزریق اپیدورال یک تزریق سریع است و اثرگذاری آن معمولا بلافاصله حس می‌شود. اپیدورال به صورت یک تزریق یا در دٌزهای متعددی از طریق لوله اپیدورال مخصوص تزریق می‌شود. مکانیسم اثرگذاری آن بدین صورت است که اعصاب دردی که موجب انقباضات شدید رحمی می‌شوند در سطح نخاعی مسدود شده و در نتیجه پیام درد به مغز نمی‌رسد. تزریق به هیچ عنوان با فرایند زایمان تداخل ندارد و تاثیر ناچیزی روی عضلات دخیل در زایمان می‌گذارد. به عبارت دیگر با وجود تسکین درد، مادر کاملا هوشیار است و در روند زایمان نقش فعالی دارد و شاهد به دنیا آمدن نوزاد خود خواهد بود.
فرایند زایمان طبیعی بدون درد خیلی کمتر طول می‌کشد و این روش برای افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا و پره‌اکلامپسی بسیار مناسب است. زایمان طبیعی بدون درد جایگزین مناسبی برای خانم‌هایی است که بدلیل ترس از درد به سزارین روی می‌آورند و امروزه بطور گسترده‌ای در سراسر دنیا استفاده می‌شود. زایمان طبیعی بدون درد هم برای مادر و هم نوزاد بسیار امن‌تر است و دٌز معمول اپیدورال هیچ تاثیر منفی روی نوزاد نخواهد داشت.
مزایای زایمان اپیدورال
- اثربخشی بسیار بالا که تا پایان زایمان نیز پابرجا خواهد بود.
- مراحل مختلف زایمان با شدت‌های متغیر درد همراه است. با به کارگیری روش بی‌حسی اپیدورال، پزشک قادر خواهد بود تا در صورت لزوم، دوز تزریق داروی بی‌حسی را افزایش دهد تا با تشدید درد زایمان مقابله کند.
- در این روش، مادر کاملاً هوشیار است، بدون اینکه دردی احساس کند. این هوشیاری در هنگام هُل دادن نوزاد به بیرون، بسیار کارآمد است.
- برخلاف بیهوشی سیستمیک، در روش اپیدورال، تنها مقدار ناچیزی از داروهای بی‌حسی به نوزاد می‌رسند.
عوارض زایمان اپیدورال
زنانی که برای زایمان طبیعی از بی‌حسی اپیدورال استفاده می‌کنند از هر ۸ نفر یک نفر ممکن است کاملاً بی‌حس نشود و تا حدی درد زایمان را حس کند. مهمترین عوارض این روش از زایمان عبارتند از:
حالت تهوع و کمردرد: کمردرد، سختی تنفس، احساس خارش نه‌چندان شدید به‌خصوص در ناحیه صورت، احساس لرزش، احتمال تب، احساس ضعف و سنگینی در پاها و نیاز به ماندن در رختخواب، داشتن حالت تهوع و استفراغ از عوارض استفاده از اپیدورال است که در بعضی از افراد ممکن است اتفاق بیفتد.
نشت مایع نخاعی: گاهی اوقات هنگام استفاده از بی‌حسی اپیدورال ممکن است سوزن به کیسه‌های اطراف ستون فقرات آسیب بزند و مایع آن نشت کند. نشت مایع باعث سردردهای شدید در مادر می‌شود و این سردردها برای چند روز ادامه دارند. اگر در زمان قرارگرفتن سوزن در نخاع، کمتر تکان بخورید احتمال نشت مایع نخاع و سردرد کمتر می‌شود.
بی اختیاری ادراری: مشکل دیگر این روش این است که چون ماده بی‌حسی وارد بدن می‌شود ممکن است برای ادرار نیاز به سوند یا لگن داشته باشید.
طول کشیدن زایمان: همچنین در مرحله دوم زایمان که نوزاد باید با فشار مادر به دنیا بیاید اگر زایمان طبیعی بدون درد و با بی‌حسی اپیدورال انجام شود ممکن است به دنیا آمدن نوزاد زیاد طول بکشد چون مادر احساس درد ندارد و برای فشار دادن عجله نمی‌کند. در چنین شرایطی، پزشک یا ماما از مادر باردار می‌خواهد تا با زور زدن به پایین نوزاد را به دنیا بیاورد.
کم شدن ضربان قلب نوزاد: عوارض دیگر استفاده از بی‌حسی اپیدورال بر نوزاد این است که احتمال دارد موقتاً ضربان قلب کودک را کم می‌کند و باعث می‌شود فشارخون و جریان خون کودک افت کند؛ بنابراین پزشکان معمولاً با تزریق مایعات از طریق سرم، کنترل مکرر فشارخون و نظارت مستمر جنین این مشکل را برطرف می‌کنند. به دلیل اینکه بی‌حسی اپیدورال می‌تواند فشارخون را پایین بیاورد، فشارخون مادر هم از زمان شروع تزریق بی‌حسی اپیدورال تا بعد از زایمان مرتب کنترل می‌شود.
روش تزریق اپیدورال
برای کار گذاشتن کاتتر، فرد باید کمی به جلو خم شود (در وضعیت نشسته یا خوابیده). در مرحلۀ بعد، پزشک، سطح موضع مورد نظر در قسمت تحتانی کمر را ضدعفونی و بی‌حس کرده و سپس یک سوزن را وارد موضع می‌کند. بر خلاف انتظار، این اعمال با حداقل در صورت می‌گیرد. در مرحلۀ بعد، پزشک کاتتر را از سوزن عبور می‌دهد و سپس سوزن را خارج می‌کند. حال نوبت به تزریق دارو از راه کانتر می‌رسد.
پزشک ابتدا یک «دوز آزمایشی» تزریق می‌کند تا نسبت به قرارگیری کاتتر اطمینان حاصل کند و سپس دوز اصلی دارو تزریق می‌شود. در طول این مراحل، ضربان قلب نوزاد و فشار خون مادر به‌طور مداوم تحت نظارت پزشک قرار دارد.
داروهایی که در بی‌حسی اپیدورال به کار می‌روند، عموماً ترکیبی از بی‌حس‌کننده‌های موضعی و مخدرهاست. این داروهای ترکیبی، بدون سلب امکان حرکت دادن پاها، حس قسمت تحتانی بدن را به میزان مطلوبی از بین می‌برد.
اثر بی‌حسی اپیدورال، حدود ۲۰ دقیقه پس از تزریق نمایان می‌شود. البته اعصاب رحم در دقایق ایتدایی پس از تزریق بی‌حس خواهند شد. در طول زایمان، تزریق داروی بی‌حسی به میزان لازم، تداوم خواهد داشت. پس از زایمان، کاتتر بدون ایجاد درد خارج می‌شود.
زمان زایمان اپیدورال
در گذشته بسیاری از پزشکان، تنها زمانی بی‌حسی اپیدورال را انجام می‌دادند که مادر باردار در مرحلۀ فعال زایمان بود، زیرا بیم آن می‌رفت که این کار باعث کاهش سرعت انقباض‌ها شود. این روزها بیشتر پزشکان، بی‌حسی اپیدورال را هر زمان که شما به آن نیاز داشته باشید، انجام می‌دهند.
مطالعات نشان می‌دهد که استفاده از بی‌حسی اپیدورال در مراحل ابتدایی زایمان، تأثیری بر افزایش زمان زایمان یا افزایش احتمال استفاده از عمل سزارین یا عوامل دیگری مانند زایمان با فورسپس ندارد. با این حال، انجام بی‌حسی اپیدورال احتمال زایمان به وسیلۀ وکیوم یا فورسپس را افزایش می‌دهد. اگر پیش از آغاز مرحلۀ فعال زایمان به بیمارستان برسید و تمایل به استفاده از بی‌حسی اپیدورال داشته باشید، می‌توانید از متخصص بیهوشی درخواست کنید تا به محض قرارگیری شما روی تخت، کاتتر را در جای خود قرار بدهد. پس از آن می‌توانید با آغاز فرایند زایمان، استفاده از دارو را آغاز کنید. بهتر است در روزهای قبل از زایمان، در مورد این موضوع با پزشک خود صحبت کنید.
موارد عدم استفاده از اپیدورال
چند شرایط پزشکی وجود دارد که می‌تواند مانع استفاده از اپیدورال شود. این شرایط پزشکی عبارتند از:
- تعداد پلاکت‌های مادر کم است یا از رقیق کنندههای خون استفاده می‌کند.
- مادر دچار فشار پایین غیرعادی باشد (به علت خونریزی یا مشکلات دیگر).
- مادر دچار عفونت خونی باشد.
- عفونت پوستی در قسمت پایین کمر وجود داشته باشد.
- متخصص بیهوشی در پیدا کردن فضای اپیدورال مشکل داشته باشد که این مشکل می‌تواند در زنان چاق یا دارای مشکلات نخاعی به وجود بیاید.
- بیمار واکنش آلرژیک قبلی به بی‌حسی موضعی داشته باشد.
- مصرف هپارین یا انوکسوپارین یا سایر انعقادها
دیدگاه