بدبینی سازمانی یکی از موضوعات رفتاری است که اثرات مهمی بر سازمان دارد. بدبینی سازمانی باعث می شود کارکنان به سازمان، شغل و عقاید، احساسات و رفتارهای خود نگرش منفی داشته باشند.
بدبینی سازمانی چیست؟
بدبينی، نگرشی است که از نااميدی، ناکامی، و سرخوردگی شکل گرفته گيرد. بدبينی همچنین با تحقير، نفرت، و بی اعتمادی مرتبط است.
بدبينی سازمانی اشاره به نگرش منفی کارمند به سازمانش دارد. باور اصلی در بدبينی سازمانی اين است که اصول صداقت، عدالت و درستکاری قربانی منافع شخصی رهبری و منجر به اقداماتی بر پايه انگيزه های پنهانی و فريبکاری شده است.
در هزاره جدید افراد به طور فزاینده ای دچار بدبینی شده اند. مخصوصاً محیط های شرکت های بزرگ مملو از رسوایی، بی اعتمادی و رفتارهای فرصت طلبانه است. این نگرش منفی در بسیاری از سازمان ها نفوذ کرده و دلیل اصلی بسیاری از پیامدهای نامطلوب و منفی سازمان و یکی از موضوعات مشکل ساز در محل کار می باشد.
بدبینی سازمانی یک مفهوم چند بعدی است: افراد نسبت به سازمانشان به اندازه ای بدبین در نظر گرفته می شوند که به نبود صداقت در سازمان باور داشته باشند، انواع خاصی از احساسات را نسبت به سازمان تجربه کنند و گرایش های رفتاری جهت داری را نسبت به سازمانشان نشان دهند. شدت و قدرت نگرش بدبینی، تابعی از شدت و قدرت هر یک از این ابعاد می باشد.
پیش زمینه های بدبینی سازمانی
1- عدالت سازمانی
عدالت سازمانی به رفتارهای منصفانه و عادلانه سازمان ها با کارکنانشان اشاره دارد. از جمله واکنش کارکنان به نابرابری ادارک شده در سازمان تلاش برای کاهش درون دادها از طرف کارکنان مي باشد. اين می تواند توسط تاکتيک هايی انجام شود که به طور مستقيم با کاهش درون دادها ارتباط داشته باشد. مثالی از این تاکتیک ها غيبت در کار و حتی ترک خدمت می باشد. تاکتيک های ديگر برای مقابله با بی عدالتی، تاکتيک های غير مستقيم و دفاعی هستند.
يکي از مهمترين تاکتيک های دفاعی غير مستقيم، انتخاب نگرش منفی نسبت به سازمان است. انتخاب نگرش بدبينانه ممکن است به عنوان تاکتيکی توسط کارکنان برای مقابله غير مستقيم با سازمان استفاده شود.
2- انحراف از قرارداد روانشناختی
هنگامی که کارکنان احساس کنند سازمان در حفظ و انجام تعهداتش ناتوان بوده است، انحراف از قرارداد روانشناختی رخ می دهد. طبق نظر روسو هنگامی که يک قرارداد روانشناختی نقض می شود، بی اعتمادی افزايش می يابد و پاسخ های عاطفی و نگرشی شديدی ايجاد می شود.
تجربه انحراف از قرارداد روانشناختی موجب به وجود آمدن احساس بی عدالتی و آسيب زدن به حس تعهد متقابل بين کارگر و کارفرما می شود. خشم و رنجش از جمله برخی اثرات منفی مرتبط با انحراف از قرارداد روانشناختی می باشند.
3- حمایت سازمانی درک شده
تحقيقات مرتبط با تئوری تبادل اجتماعی بلاو پيشنهاد کرده اند که نگرش های کارکنان نسبت به سازمان می تواند تحت تاثير باورهای کلی درباره ميزانی که سازمان به مشارکت آنها ارج مي نهد و متوجه سلامت آنها مي باشد قرار گيرد. اين باورها حمايت سازمانی درک شده نام دارند. تحقيقات مختلف نشان داده اند که حمايت سازمانی درک شده به طور مثبتی با تعهد سازمانی، مشارکت شغلی و عملکرد مرتبط است. به هر حال تحقيقات مشهوری درباره پيامدهای منفی سطوح پايين حمايت سازمانی انجام نشده است.
4- مراودات رهبر - عضو
مراودات رهبر - عضو عبارت است از کيفيت رابطه کاری بين يک کارمند و سرپرست مستقيم وی.
افراد در مراوده خود با رهبر يا سرپرستشان به دو گروه تقسيم مي شوند. افراد درون گروه، آن هايی هستند که روابط نزديکی با سرپرست خود دارند افراد برون گروه، افرادی هستند که رابطه دورتری با سرپرست خود دارند و اغلب مورد ملاحظه سرپرست خود قرار نمی گيرند. پيروان يا اعضايی که رابطه کيفيت پايينی با سرپرست خود دارند ممکن است اين طور قضاوت کنند که از سوی سرپرست مورد تبعيض قرار می گيرند. بنابراين نگرش های بدبينانه تری نسبت به سازمان پيدا می کنند.
ابعاد بدبینی سازمانی
بعد شناختی
اعتقاد به اینکه سازمان فاقد صداقت است. این باور با احساسات منفی از قبيل خشم، تحقير و اتهام اظهار می شود. در این رابطه بدبينی عبارت است از گرایش به عدم باور به خوبی و خلوص در اعمال و فعاليت های انسانی.
کارکنان بدبين معتقدند که سازمانشان به خاطر فقدان اصولی از قبيل عدالت، صداقت و خلوص به آنها خيانت می کند.
بعد عاطفی
این بعد احساسات شدیداً منفی کارکنان نسبت به سازمان مانند توهين، خشم و خجالت و بی احترامی و عصبانيت نسبت به سازمان را در بر می گيرد.
بنابراین بدبينی با احساسات منفی همراه است. این بعد همچنين مفاهيمی را که به طور احساسی به وجود می آیند از قبيل ناکامی و سرخوردگی یا بدبينی را موجب می شود.
بعد رفتاری
این بعد به گرایش های منفی و اساساً گرایش های تحقيرآميز اشاره می کند و رفتار بدبينانه کلامی و غیرکلامی را در بر می گيرد. در حالی که کارکنان بيانات، انتقادات و پيش بينی های راجع به این حقيقت که سازمانشان فاقد صداقت است را با رفتارهای کلامی بدبينانه ابراز می دارند. بعضی از رفتارهای غیرکلامی ( نگاه های معنی دار کارکنان به یکدیگر، خنده های استهزاآمیز) ممکن است این نگرش بدبينانه را در بر گيرد.
پيامدهای بدبينی سازمانی
1- كاهش تعهد سازمانی
تعهـد سـازمانی عبـارت اسـت از : تمايل به تلاش برای سازمان، تمايل به حفظ عضـويت در سـازمان و اعتقـاد بـه اهـداف و ارزش های سازمانی. بيشتر مطالعات در زمينه تعهد سازمانی نشان می دهد كه كاركنان متعهد وظايف خود را بهتر انجام می دهند، كمتر غيبت می كنند و كمتـر از سـازمان مـی رونـد. بـه علاوه تمايل به شركت در كارهایی را دارند كه به نفع سازمان است و رفتارهای مورد نظـر سازمان را از خود نشان می دهند.
2- رفتارهای شهروند سازمانی پايين
رفتار مطلوب سازمانی به عنوان فعاليت هايی فراتـر از الزامات نقش كه برای سازمان مفيـدتر هسـتند، تعريـف مـی شـود.
فردی كه دچار بدبينی سازمانی است، فراتر از الزامات رسمی سازمان پيش نمـی رود. افـراد بدبين به شيوه ای رفتار می كنند كه سـازگار بـا عقايد شـان باشـد. بـه عبـارتی افـراد بـدبين رفتارهای شهروند سازمانی كمتری خواهند داشت و به فعاليت های بيرون از نقش تـوجهی نداشته و بيشتر به فعاليت های درون نقش مي پردازند.
3- كاهش مشاركت كاركنان
بدبينی سازمانی منجـر بـه آن مـی شـود كـه كاركنـان تمـام ظرفيت خود را در سازمان به كار نبندند كه اين امر به كاهش ميـزان مشـاركت كاركنـان در سازمان می انجامد.
4- رضايت شغلی پايين
افرادی كه دچار بدبينی سازمانی هستند، نه تنها كمتـر حاضـر به مشاركت در فعاليت ها هستند، با توجه به احساس بی عـدالتی و بـدگمانی بـه رفتارهـای سازمان و مديران ارشد از رضايت شغلی پايينی برخوردار هستند.
لینک کوتاه https://b2n.ir/861654
منابع
نقش اعتماد سازمانی در تعدیل بدبینی سازمانی کارکنان | سیروس قنبری | فریبرز عرفانی زاده | مطالعات رفتار سازمانی | شماره 22 | تابستان 1396
پیش زمینه ها و پیامدهای بدبینی سازمانی | دکتر مهدی حقیقی کفاش و دیگران | مطالعات مدیریت بهبود و تحول | شماره 64 | تابستان 1390
اثر بدبینی سازمانی بر گرایش به رفتارهای انحرافی | علیرضا مقدم | مهدی محمودی میمند | مطالعات مدیریت بهبود و تحول | شماره 89 | پاییز 1397
بدبینی سازمانی: علل و پیامدهای آن | اکبر حسن پور | فرهنگ مدیریت | شماره 19 | بهار و تابستان 1388
دیدگاه