هرگونه اعمال و رفتاری که حيثيت و جايگاه اداري کارمندان دولت را خدشه دار نموده و مآلاً موجبات نقض حقوق اشخاص و قوانين و مقررات را فراهم نمايد تخلف اداری محسوب و مطابق با مواد 8 و 9 قانون رسيدگي به تخلفات اداری مصوب 7/9/1372 قابل مجازات است.
تخلفات اداری در قانون
مصادیق تخلفات اداری کارمندان دولت در قوانین موضوعه ایران که جرم می باشند عبارتند از:
اعمالی که حيثيت اداری کارمندان دولت را خدشه دار کند یا موجب نقض قوانین مقررات و یا حقوق اشخاص حقیقی یا حقوقی شود، در زمره تخلفات اداری کارمندان دولت محسوب می‌گردد. این تخلفات در ماده 8 قانون رسیدگی به تخلفات اداری مصوب 7 آذر 1372 مجلس شورای اسلامی در 38 بند احصاء گردید که تنبیهات انتظامی مصرحه در ماده 9 این قانون را که در ۱۱ بند بیان شد، بدنبال دارد.
بر اساس قانون رسیدگی به تخلفات اداری مصوب 7 آذر 1372 مجلس شورای اسلامی تخلفات اداری به قرار زیر است:
ماده 8 – تخلفات اداری به قرار زیر است:
1 – اعمال و رفتار خلاف شئون شغلی یا اداری.
2 – نقض قوانین و مقررات مربوط.
3 – ایجاد نارضایتی در ارباب رجوع یا انجام ندادن یا تأخیر در انجام امور قانونی آنها بدون دلیل.
4 – ایراد تهمت و افترا، هتك حیثیت.
5 – اخاذی.
6 – اختلاس.
7 – تبعیض یا اعمال غرض یا روابط غیر اداری در اجرای قوانین و مقررات نسبت به اشخاص.
8 – ترك خدمت در خلال ساعات موظف اداری.
9 – تكرار در تأخیر ورود به محل خدمت یا تكرار خروج از آن بدون كسب مجوز.
10– تسامح در حفظ اموال و اسناد و وجوه دولتی، ایراد خسارات به اموال دولتی.
11 – افشای اسرار و اسناد محرمانه اداری.
12 – ارتباط و تماس غیر مجاز با اتباع بیگانه.
13 – سرپیچی از اجرای دستورهای مقام های بالاتر در حدود وظایف اداری.
14 – كم‌كاری یا سهل‌انگاری در انجام وظایف محول شده.
15– سهل‌انگاری رؤسا و مدیران در ندادن گزارش تخلفات كارمندان تحت امر.
16– ارائه گواهی یا گزارش خلاف واقع در امور اداری.
17 – گرفتن وجوهی غیر از آن چه در قوانین و مقررات تعیین شده یا اخذ هر گونه مالی كه در عرف رشوه‌خواری تلقی می‌شود.
18– تسلیم مدارك به اشخاصی كه حق دریافت آن را ندارند یا خودداری از تسلیم مدارك به اشخاص كه حق دریافت آن را دارند.
19– تعطیل خدمت در اوقات مقرر اداری.
20– رعایت نكردن حجاب اسلامی.
21– رعایت نكردن شئون و شعایر اسلامی.
22 – اختفا، نگهداری، حمل، توزیع و خرید و فروش مواد مخدر.
23 – استعمال یا اعتیاد به مواد مخدر.
24 – داشتن شغل دولتی دیگر به استثنای سمتهای آموزشی و تحقیقاتی.
25 – هر نوع استفاده غیر مجاز از شئون یا موقعیت شغلی و امكانات و اموال دولتی.
26 – جعل یا مخدوش نمودن و دست بردن در اسناد و اوراق رسمی یا دولتی.
27 – دست بردن در سولات، اوراق، مدارك و دفاتر امتحانی، افشای سوألات امتحانی یا تعویض آنها.
28 – دادن نمره یا امتیاز، بر خلاف ضوابط.
29 – غیبت غیر موجه به صورت متناوب یا متوالی.
30 – سوء استفاده از مقام و موقعیت اداری.
31 – توقیف، اختفا، بازرسی یا باز كردن پاكتها و محمولات پستی یا معدوم كردن آنها و استراق سمع بدون مجوز قانونی.
32 – كارشكنی و شایعه‌پراكنی، وادار ساختن یا تحریك دیگران به كارشكنی یا كم‌كاری و ایراد خسارت به اموال دولتی و اعمال فشارهای فردی‌برای تحصیل مقاصد غیر قانونی.
33 – شركت در تحصن، اعتصاب و تظاهرات غیر قانونی، یا تحریك به برپایی تحصن، اعتصاب و تظاهرات غیر قانونی و اعمال فشارهای گروهی‌برای تحصیل مقاصد غیر قانونی.
34– عضویت در یكی از فرقه‌های ضاله كه از نظر اسلام مردود شناخته شده‌اند.
35 – همكاری با ساواك منحله به عنوان مأمور یا منبع خبری و داشتن فعالیت یا دادن گزارش ضد مردمی.
36 – عضویت در سازمانهایی كه مرامنامه یا اساسنامه آنها مبتنی بر نفی ادیان الهی است یا طرفداری و فعالیت به نفع آنها.
37 – عضویت در گروه‌های محارب یا طرفداری و فعالیت به نفع آنها.
38 – عضویت در تشكیلات فراماسونری.
مجازات های تخلفات اداری
در ماده 9 قانون رسیدگی به تخلفات اداری مصوب 7 آذر 1372 مجلس شورای اسلامی مجازات تخلفات اداری در 11 بند بیان شده است که عبارتند از:
ماده 9 – تنبیهات اداری به ترتیب زیر عبارتند از:
الف – اخطار كتبی بدون درج در پرونده استخدامی.
ب – توبیخ كتبی با درج در پرونده استخدامی.
ج – كسر حقوق و فوق‌العاده شغل یا عناوین مشابه حداكثر تا یك سوم از یك ماه تا یك سال.
د – انفصال موقت از یك ماه تا یك سال.
ه – تغییر محل جغرافیایی خدمت به مدت یك تا پنج سال.
و – تنزل مقام و یا محرومیت از انتصاب به پستهای حساس و مدیریتی در دستگاه‌های دولتی و دستگاه‌های مشمول این قانون.
ز – تنزل یك یا دو گروه و یا تعویق در اعطای یك یا دو گروه به مدت یك یا دو سال.
ح – بازخرید خدمت در صورت داشتن كمتر از ۲۰ سال سابقه خدمت دولتی در مورد مستخدمین زن و كمتر از ۲۵ سال سابقه خدمت دولتی در‌مورد مستخدمین مرد با پرداخت ۳۰ تا ۴۵ روز حقوق مبنای مربوط در قبال هر سال خدمت به تشخیص هیأت صادركننده رأی.
ط – بازنشستگی در صورت داشتن بیش از بیست سال سابقه خدمت دولتی برای مستخدمین زن و بیش از ۲۵ سال سابقه خدمت دولتی برای‌مستخدمین مرد بر اساس سنوات خدمت دولتی با تقلیل یك یا دو گروه.
ی – اخراج از دستگاه متبوع.
ك – انفصال دائم از خدمات دولتی و دستگاه‌های مشمول این قانون.
مصادیق کیفری تخلفات اداری کارمندان دولت
برخی از تخلفات اشاره شده، علاوه بر این که محکومیت انتظامی را در پی دارد، برابر قوانین جزایی جرم و قابل مجازات نیز خواهد بود،به عبارتی دیگر باید بیان داشت برخی از تخلفات کارمندان واجد جنبه کيفری بوده و توسط مراجع قضايی قابل پيگيری و رسيدگی می باشد.
با این وصف، نه در قانون رسیدگی به تخلفات اداری مصوب 7 آذر 1372 مجلس شورای اسلامی و نه در آیین نامه اجرایی قانون رسیدگی به تخلفات اداری مصوب 27 مهر 1373 هیأت وزیران اشاره ای به مصادیق آن ها نشده است و تنها به ذکر عنوان آن بسنده گردید، در نتیجه برای یافتن هر مورد باید در قوانین موضوعه کنکاش نمود تا آن ها را استخراج نمود.
برخی از مهمترین مصادیق تخلفات اداری که جرم نیز محسوب می شوند، به قرار ذیل است:
1. ايراد تهمت و افترا، هتک حيثيت
ماده 608 قانون مجازات اسلامي مندرج در فصل 15 قانون مذکور تحت عنوان هتک حرمت اشخاص و همچنين مواد 697 الی 699 قانون مجازات اسلامي مندرج در فصل 27 تحت عنوان افتراء، توهين و هتک حرمت
2- اخاذی
ماده 669 قانون مجازات اسلامی
3- اختلاس
مواد 5 و 6 قانون تشديد مجازات مرتکبين ارتشا، اختلاس و کلاهبرداري مصوب 15/09/1367 مجمع تشخيص مصلحت نظام
4- تبعيض يا اعمال غرض يا روابط غيراداري در اجراي قوانين و مقررات نسبت به اشخاص
ماده 605 قانون مجازات اسلامی
5- تسامح در حفظ اموال و اسناد و وجوه دولتي، ايراد خسارات به اموال دولتي
قسمت اخير ماده 598 قانون مجازات اسلامي
6- افشاي اسرار و اسناد محرمانه اداری
ماده 2 قانون انتشار و افشاي اسناد محرمانه و سري دولتی مصوب 29/11/1353
7- ارتباط و تماس غيرمجاز با اتباع بيگانه
ماده 508 قانون مجازات اسلامی
8- سرپيچي از اجراي دستورهاي مقامهاي بالاتر در حدود وظايف اداری
ماده 576 قانون مجازات اسلامی
9- سهل انگاري رؤسا و مديران در ندادن گزارش تخلفات كارمندان تحت امر
ماده 606 قانون مجازات اسلامی
10- ارائه گواهي يا گزارش خلاف واقع در امور اداری
ماده 540 قانون مجازات اسلامی
11- گرفتن وجوهي غير از آنچه در قـوانين و مقررات تعيين شده يا اخذ هرگونه مالی كه در عرف رشوه خواری تلقی می شود.
ماده 3 قانون تشديد مجازات مرتکبين ارتشا، اختلاس و کلاهبرداري مصوب 15/09/1367 مجمع تشخيص مصلحت نظام و ماده 600 قانون مجازات اسلامی
12- تسليم مدارك به اشخاصی كه حق دريافت آن را ندارند يا خودداری از تسليم مدارك به اشخاصي كه حق دريافت آن را دارند.
ماده 604 قانون مجازات اسلامي
13- رعايت نكردن حجاب اسلامي
تبصره ماده 638 قانون مجازات اسلامی
14- رعايت نكردن شئون و شعاير اسلامی
ماده 638 قانون مجازات اسلامی
15- اختفاء، نگهداري، حمل، توزيع و خريد و فروش مواد مخدر
ماده1 قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب 1367 مجمع تشخيص مصلحت نظام و اصلاحات و الحاقات آن در سال های 1376و1389
16- استعمال يا اعتياد به مواد مخدر
ماده 15 قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب 1367 مجمع تشخيص مصلحت نظام و اصلاحات و الحاقات آن در سال هاي 1376و1389 و تبصره های ماده مذکور
17- هر نوع استفاده غيرمجاز از شئون يا موقعيت شغلي و امكانات و اموال دولتي
ماده 598 قانون مجازات اسلامی
18- جعل يا مخدوش نمودن و دست بردن در اسناد و اوراق رسمی يا دولتی
مواد 532 و 534 قانون مجازات اسلامی
19- دست بردن در سؤالات، اوراق، مدارك و دفاتر امتحاني، افشاي سؤالات امتحاني يا تعويض آنها
ماده واحده قانون مجازات افشای سوالات امتحانی مصوب 17/3/1349
20- سوءاستفاده از مقام و موقعيت اداری
مواد 576 و 581 قانون مجازات اسلامی
21-توقيف، اختفاء، بازرسی يا بازكردن پاكتها و محمولات پستی يا معدوم كردن آنها و استراق سمع بدون مجوز قانونی
ماده 582 قانون مجازات اسلامی
دیدگاه