استفاده از قسامه در اثبات جرایم ضرب و جرح: نقش و اهمیت آن در قانون

ادله اثبات در قانون مجازات اسلامی

با توجه به قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 ماده 160 الی 213 به ادله اثبات دعوی در امور کیفری اشاره شده است.

مطابق ماده 160 قانون مجازات اسلامی ادله اثبات جرم عبارت است از اقرار، شهادت، قسامه و سوگند در موارد مقرر قانونی و علم قاضی.

بر اساس تبصره ی این ماده، احکام و شرایط قسامه که برای اثبات یا نفی قصاص و دیه معتبر است، مطابق مقررات مذکور در کتاب قصاص و دیات این قانون می باشد.

قسامه چیست؟

قسامه به معنای سوگند خوردن اقوام و خویشاوندان مجنی علیه است و در مواردی مطرح میر­شود که شاکی دلایل دیگری از جمله شهادت شهود و اقرار مرتکب جرم را نداشته باشد.

قسامه در حقوق کیفیت و تعداد خاصی دارد که باید رعایت شود. برای اینکه ضرب و جرح با قسامه ثابت شود با توجه به میزان دیه­ ای که به آن تعلق می­ گیرد تعداد آن متفاوت خواهد بود.

نصاب قسامه در ضرب و جرح

مطابق مقررات قانون مجازات اسلامی نصاب قسامه در ضرب و جرح عبارت است از:

• شش قسم در جنایتی كه دیه آن به مقدار دیه كامل است.

• پنج قسم در جنایتی كه دیه آن پنج ششم دیه كامل است.

• چهار قسم در جنایتی كه دیه آن دو سوم دیه كامل است.

• سه قسم در جنایتی كه دیه آن یك دوم دیه كامل است.

• دو قسم در جنایتی كه دیه آن یك سوم دیه كامل است.

• یك قسم در جنایتی كه دیه آن یك ششم دیه كامل یا كمتر از آن است.

برای اینکه ضرب و جرح با قسامه ثابت شود نیاز به وجود لوث است. لوث به معنای قرائن و اماراتی است که از طریق آن قاضی به ظن قوی دست یابد که جنایت توسط متهم ارتکاب یافته است.

البته ذکر این نکته ضروری است که بر اساس برخی آرا لوث و قسامه فقط برای اثبات دیه مؤثر می‌باشد و نمی‌تواند با لوث و قسامه حکم بر محکومیت از جهت جنبه عمومی صادر کرد اما در ماده 614 قانون مجازات اسلامی هر کس عمداً به دیگری جرح یا ضربی وارد آورد که موجب نقصان یا شکستن یا از کار افتادن عضوی از اعضا یا منتهی به مرض دایمی‌ یا فقدان یا نقص یکی از حواس یا منافع یا زوال عقل مجنی‌علیه گردد در مواردی که قصاص امکان نداشته باشد چنانچه اقدام وی موجب اخلال در نظم‌ و صیانت و امنیت جامعه یا بیم تجری مرتکب یا دیگران گردد به دو تا پنج سال حبس محکوم خواهد شد و در صورت درخواست مجنی‌علیه مرتکب‌به پرداخت دیه نیز محکوم می شود.

تبصره - در صورتی که جرح وارده منتهی به ضایعات فوق نشود و آلت جرح اسلحه یا چاقو و امثال آن باشد مرتکب به سه ماه تا یک سال حبس ‌محکوم خواهد شد.

بنابر این ماده اثبات ضرب و جرح با قسامه نیز می تواند موجبات صدور احکام تعزیری برای محکم شود.

جرح شاهدان در مورد اتهام ایراد ضرب و جرح عمدی

پرسش: با توجه به اینکه در ماده 454 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 در ادله اثبات دیه علاوه بر قسامه ادله اثبات دیون و مان مالی پذیرفته شده است، بیان نمایید آیا منظور همان ادله ذکر شده در آیین دادرسی مدنی است؟ در صورت مثبت بودن حال اگر شاهدین قضیه در مورد اتهام ایراد ضرب و جرح عمد ی با چاقو در دادگاه جرح شود و مدعی خصوصی دلیل دیگری نداشته باشد و نامبرده (مدعی خصوصی) از دادگاه تقاضای سوگند نماید، آیا در راستای ماده 270 به بعد از قانون آیین دادرسی مدنی امکان صدور قرار اتیان سوگند و صدور رای فقط از حیث اثبات دیه وجود دارد یا خیر؟

اولاً: طبق ماده 208 قانون مجازات اسلامی 1392، حدود و تعزیرات با سوگند، نفی یا اثبات نمی شوند، لکن قصاص، دیه، ارش و تعزیرات با سوگند، نفی یا اثبات می گردد.

ثانیاً: با توجه به ماده 454 قانون مذکور، ادله اثبات دیه، علاوه بر قسامه همان ادله اثبات دیون و ضمان مالی است، بنابراین دیه مربوط به ضرب و جرح عمدی با سوگند قابل نفی و اثبات است و تشریفات آن مطابق مقررات قانون مجازات اسلامی و آیین دادرسی مدنی از مواد 270 الی 279 است.