جان. اف. کندی کندی ۴۶ ساله که ۳ سال از دوران ریاست جمهوری اش را گذرانده بود و در اوج شهرت و محبوبیت قرار داشت، جمعه ۲۲ نوامبر ۱۹۶۳ با شلیک گلوله در شهر دالاس ایالت تگزاس ترور شد.
جان. اف. کندی کیست؟
پدر جان، جوزف کندی تاجری موفق بود که در مناصب بلندپایه در دولت فرانکلین روزولت فعالیت کرده بود و زمانی سفیر آمریکا در بریتانیا بود. دو تن از برادران او (رابرت و ادوارد (تد)) به عنوان سناتور و هم چنین در دولت آمریکا فعالیت کردند و بعدها نامزد ریاست جمهوری شدند. خانواده کندی را شاید بتوان خانوادهای نفرین شده در تاریخ آمریکا نامید. به جز جان و برادرش رابرت که ترور شدند، اعضای دیگری از خانواده این دو نیز کشته شدند که هر یک ابهامات بسیاری به پرونده کندیها افزوده است. ماری ریچاردسون کندی، همسر رابرت کندی به طرز مشکوکی که بعدها خودکشی اعلام شد، کشته شد، جان اف کندی جونیور، پسر جان به همراه همسر و خواهر همسرش در سال ۱۹۹۹ در سانحه سقوط هواپیمای آمریکایی در دریا کشته شدند و دو پسر رابرت کندی به نامهای مایکل و دیوید در تصادف اسکی جان باختند.
رابرت کندی نیز ۵ ژوئن ۱۹۶۸ و پس از پیروزی در انتخابات مقدماتی حزب دموکرات در کالیفرنیا درحالیکه در لابی هتلی در لس آنجلس در حال راه رفتن و دریافت تبریکهای طرفدارانش بود، به رگبار گلوله بسته شد و به قتل رسید. رابرت کندی یکی از بختهای اصلی برای کاندیداتوری نهایی حزب دموکرات محسوب میشد که در این صورت به دلیل حادثه ترور جان اف کندی، به احتمال بسیار زیاد با اقبال عمومی مواجه و رئیس جمهور میشد.
جان کندی در «مدرسه اقتصاد لندن» دورهای در اقتصاد سیاسی زیر نظر پروفسور هارولد لاسکی گذراند. پاییز سال ۱۹۳۶ به کالج هاروارد رفت و در سال ۱۹۳۸ پایاننامه خود را تحت عنوان «چرا انگلستان خوابید؟» نوشت. این اثر در مورد نقش انگلستان در توافقنامه مونیخ بود. در سال ۱۹۴۰ پایاننامهاش به عنوان کتاب منتشر و از پرفروشترین کتابهای سال شد. کندی در سپتامبر ۱۹۴۱ پس از ماهها تلاش سرانجام به استخدام نیروی دریایی آمریکا درآمد. در زمان خدمت در جنگ جهانی دوم چند مدال و نشان افتخار دریافت کرد و سرانجام در اوایل سال ۱۹۴۵، چند ماه پیش از تسلیم ژاپن از خدمت مرخص شد.
پس از جنگ جهانی دوم کندی وارد جهان سیاست شد. این اقدام تا حدودی به علت پر کردن جای خالی برادرش، «جوزف» بود که به رغم امیدهای زیادی که خانواده به او بسته بود، در جنگ کشته شد.
ریاست جمهوری جان. اف. کندی
در سال ۱۹۵۲ کندی با شعار «کندی بیشتر به ماساچوست خدمت خواهد کرد» خود را کاندیدای سنا کرد و با حدود ۷۰ هزار رای بیشتر از کاندیدای حزب جمهوری خواه، پیروز شد و به سنا راه یافت. در سال ۱۹۵۶ در مجمع ملی حزب دموکرات خود را کاندیدای نیابت ریاست جمهوری کرد که از استس کفائوور، سناتور ایالت تنسی شکست خورد، اما تلاشهای انتخاباتی او برای گرفتن این مقام باعث افزایش شهرتش در درون حزب شد. همین شهرت باعث شد در سال ۱۹۶۰، اعلام کند قصد دارد برای ریاست جمهوری آمریکا کاندیدا شود.
در انتخابات اولیه درون‌حزبی در چند منطقه کلیدی مانند ویسکانسین و ویرجینیای غربی پیروز شد و سرانجام در ۱۳ ژوئیه ۱۹۶۰ حزب دموکرات رسماً اعلام کرد که کندی کاندیدای ریاست جمهوری این حزب است. کندی بهرغم جدالهایی که با لیندون جانسون در انتخابات اولیه داشت، از او تقاضا کرد که بهعنوان نایب رئیس جمهور همراه او باشد. در سپتامبر و اکتبر ۱۹۶۰ کندی به همراه کاندیدای حزب جمهوری خواه، ریچارد نیکسون که پیشتر معاون آیزنهاور بود، مناظراتی تلویزیونی برگزار کرد که اولین مناظرات تلویزیونی ریاست جمهوری آمریکا بود.
معروف است که نیکسون در این مباحثات عصبی و خیس عرق بود، درحالیکه کندی آرام و با متانت بود و همین از عوامل پیروزی او شد. در انتخابات ۸ نوامبر ۱۹۶۰، کندی در جدالی بسیار نزدیک، نیکسون را مغلوب کرد و در ۲۰ ژانویه ۱۹۶۱، به عنوان سیوپنجمین رئیسجمهور آمریکا سوگند یاد کرد. او در سخنرانی افتتاحیه معروفش از آمریکاییها خواست که شهروندانی فعال باشند و گفت: «نپرسید کشورتان چه میتواند برای شما بکند، بلکه بپرسید شما چه میتوانید برای کشورتان بکنید». او همچنین از مردم دنیا خواست که به هم بپیوندند تا با «دشمنان مشترک انسان: استبداد، فقر، بیماری و خود جنگ» بجنگند.
کندی جوانترین فردی بود که به ریاست جمهوری انتخاب شده بود. او نمادی بود از نسل جوان و رشد و بلوغ این نسل. نخستین رئیس جمهوری بود که در قرن بیستم متولد شده بود و اولین سرباز جنگ جهانی دوم که به کاخ سفید راه مییافت. کندی کمتر از سه سال در کاخ سفید ریاست کرد. نخستین سال ریاستش آنگونه که خود نیز اذعان داشت، فاجعه آمیز بود. عملیات خلیج خوک ها در کوبای کمونیستی اولین تلاش نافرجام برای ساقط کردن حکومت تازه به قدرت رسیده فیدل کاسترو بود. کنفرانس وین در سال ۱۹۶۱ و ملاقات کندی با رهبر اتحاد جماهیر شوروی نیکلای خروشچف، یک تجربه ناموفق از آب درآمد. اکثر پیشنهادهای قانونیاش نیز در کنگره آمریکا رد شدند. اما او را میتوان مسئول بسیاری از موفقیت های ایالات متحده آمریکا نیز دانست.
مهمترین و مشهورترین آنها، مدیریت ماهرانه بحران موشکی کوبا در سال ۱۹۶۲ است که بسیاری آن را مخاطرهآمیزترین موقعیت پس از جنگ جهانی دوم میدانند. بسیاری از مشاوران نظامی کندی معتقد بودند آمریکا میبایست به پایگاههای موشکی شوروی در کوبا حمله کند، اما کندی، آگاه از خطر تشدید بحران، دستور داد تا مسیر عبور کشتیهای شوروی مسدود شود. درنهایت دو کشور به توافقی صلحآمیز دست یافتند. پس از آن، کندی و خروشچف رابطه میان واشنگتن و مسکو را به آرامی پیش بردند. کندی کاخ سفید را به حضور نویسندگان، هنرمندان و روشنفکران آراست: ویلنسلنواز مشهور پابلو کازال، رابرت فراست شاعر و روشنفکر فرانسوی آندره مالرو. کندی که از هاروارد فارغالتحصیل شده بود تمام دولتش را به دست پروفسورهای دانشگاه سپرد. او سخنرانیهای عمومیاش را به نقلقولهایی از نویسندگان و شعرا میآراست.
اگرچه کندی را می توان در کنار آبراهام لینکلن، جورج واشنگتن و فرانکلین روزولت از محبوبترین رؤسای جمهور تاریخ آمریکا خواند، اما منتقدان متنفذی هم دارد. آنها بر این باورند که او لیاقت این محبوبیت را ندارد و ادعا می کنند که او جوان و کاریزماتیک بود ولی فرصتی برای دستاوردهای بسیار در زمان ریاست جمهوری خود نیافت.
نوآم چامسکی یکی از معروفترین منتقدان کندی است. او در کتاب «تفکری دوباره به کاملوت: جی اف کی، جنگ ویتنام و فرهنگ سیاسی آمریکا» تصویری جدید و کاملاً متضاد با تصویر عمومی از دوران کندی ارائه می دهد. این کتاب بیشتر سیاست های کندی را نقد می کند و از زوایای تازهای به نقد کندی می پردازد.
به طور مشخص، چامسکی و بسیاری دیگر افزایش حضور نظامی آمریکا در ویتنام در دوره کندی را از کارهای منفی او می دانند.
ترور جان. اف. کندی
ساعت ۱۲:۳۰ ظهر جمعه ۲۲ نوامبر ۱۹۶۳ هنگامی که کندی به همراه همسرش ژاکلین، فرماندار تگزاس، جان کانلی و همسر وی نلی، در میدان دیلی پلازا دالاس سوار بر خودرویی روباز بود، به ضرب گلوله به قتل رسید. «لی هاروی اسوالد» در ساعت ۷ بعداز‌ظهر همان روز به جرم قتل یک مأمور پلیس دالاسی مجرم شناخته شد و در ساعت ۱۱:۳۰ شب به عنوان قاتل رئیس جمهور معرفی شد.
اسوالد اعلام کرد او به کسی تیراندازی نکرده و مدعی شد دارند از او به عنوان «طعمه» استفاده می کنند. اسوالد تنها دو روز بعد در ایستگاه پلیس دالاس و در برابر دیدگان حاضرین و میلیونها بیننده تلویزیون توسط یک یهودی صاحب یک باشگاه شبانه به نام «جک روبی» به قتل رسید و به همین خاطر بی گناهی یا مجرمی اش هرگز در دادگاهی اثبات نشد. بعضی منتقدان می گویند که اسوالد هیچ نقشی در این ترور نداشته است. جک روبی نیز ۲ سال بعد، پس از اینکه حکم اعدامش صادر شده بود به طرز مشکوکی در زندان جان خود را از دست می‌دهد تا علامت سوال معمای ترور کندی هیچگاه از اذهان عمومی آمریکا و جهان پاک نشود.
یک هفته پس از ترور کندی و همزمان با تحقیقات اف بی آی، لیندون جانسون رئیس جمهور جدید کمیته ویژه ای را مأمور تحقیقات کرد که به خاطر هدایت آن توسط «ارل وارن» رئیس دیوان عالی به «کمیته تحقیق وارن» مشهور شد. هر دوی این تحقیقات در نتایج خود اعلام کردند لی هاروی اوسوالد به تنهایی این ترور را برنامه ریزی کرده و انجام داده است، اما طبق تحقیقاتی که در فاصله سالهای ۱۹۷۶ تا ۱۹۷۸ در زمان بازگشت دموکرات ها به قدرت توسط مجالس قانونگذاری آمریکا انجام شد، مشخص شد نتایج کمیته وارن و اف بی آی غیرقابل اتکا هستند و قتل کندی نتیجه یک طرح و اقدام توطئه گرانه گسترده تری بوده است.
براساس این تحقیقات برخلاف شایعاتی که در آن زمان مطرح می شد ترور کندی به تنش های دوران جنگ سرد ارتباطی نداشته و دولت های اتحاد شوروی و کوبا در آن دخالت نداشته اند. درعین حال ادعا شده که این ترور توسط باندهای تبهکار سازماندهی شده بود. بخش اعظم این تحقیقات و مدارک مورد استناد در گزارش نهایی آن طبق مقررات کنگره آمریکا به مدت ۵۰ سال جزو اسناد محرمانه طبقه بندی شدند.
در غیاب پاسخ قانع کننده از سوی مراجع رسمی، از یک سو فرضیه های توطئه شکل گرفتند و رواج وسیعی پیدا کردند و از سوی دیگر شمار زیادی از مورخان و نویسندگان کندوکاو حول این حادثه را طی دهه های گذشته موضوع کار خود قرار دادهاند.
منتقدان تئوری های بسیاری در چگونگی جزئیات دقیق قتل کندی و مسئولان آن ارائه کرده اند که با یکدیگر و با گزارشات رسمی دولت بسیار متفاوت هستند. در نیم قرن اخیر، تحلیل های بسیاری درباره عوامل پشت پرده و اصلی ترور کندی منتشر شده و از سیا، موساد و کا. گ. ب تا مافیا، فیدل کاسترو و حتی لیندون جانسون (معاون کندی که جانشینش شد)، همواره در فهرست مظنونان احتمالی قتل رئیس جمهور محبوب آمریکا بوده اند. بنا بر نظرسنجی های صورت گرفته از سال ۱۹۶۶ تا سال ۲۰۰۴، حدود ۸۰ درصد از مردم آمریکا بر این باورند که این قتل بخشی از یک توطئه بوده است.
با گذشت ۵۵ سال از قتل کندی هنوز از این قتل رمزگشایی نشده است. قرار بود بخش مهمی از اسناد محرمانه و طبقه بندی شده نهادهای امنیتی آمریکا درمورد ترور در سال ۲۰۱۷ منتشر شوند که ۲۷ اکتبر ۲۰۱۷ (۵ آبان ۱۳۹۶) به جز بخش کوچکی در اختیار عموم قرار گرفتند. ترامپ اما به دلیل به «خطر افتادن امنیت ملی» اجازه انتشار حدود ۲۰۰ سند دیگر مربوط به این ترور را نداد. اسنادی که مرکز ملی آرشیو آمریکا منتشر کرد حاوی ۲۸۰۰ پوشه از مستنداتی است که تا آن زمان علنی نشده بود. همچنین حدود ۳۰ هزار سند که پیشتر با حذف قسمتهایی از آنها منتشر شده بود، به طور کامل در اختیار همگان قرار گرفت، اما با این حال هنوز ابهامات و سوالات اساسی درباره قتل کندی بی پاسخ مانده است.
مشخص شدن آمران و عاملان ترور کندی می تواند نیمه تاریک سیاست و حکومت در آمریکا را روشن کند. با این حال برخی شواهد نشان می دهد که کانون های قدرت در آمریکا برای روشن شدن اسرار ترور کندی که سر به مهر ترین رویداد تاریخ این کشور به شمار می آید، هنوز مقاومت می کنند. این موضوع حکایت از آن دارد که گویی هنوز منافع بسیاری در آمریکا با فاش شدن حقایق ترور کندی به خطر می افتد و به همین دلیل، افشای تمامی اسناد به آینده نامعلومی موکول شده است.
موضوع اسناد منتشر شده ترور کندی
نگرانی از احتمال جنگ با آمریكا
بخشی از اسناد منتشر شده از نگرانی مقام‌های اتحاد جماهیر شوروی از حمله احتمالی آمریكا به این كشور پس از ترور كندی حكایت دارد.
یك مقام سیا در گزارشی مدعی است كه اعضای حزب كمونیست در این كشور معتقد بودند كه این ترور، بخشی از توطئه «راست‌های افراطی» آمریكا بوده است.
در این گزارش از نگرانی آنها در خصوص احتمال شلیك موشك به سمت شوروی از سوی «برخی ژنرال‌های سهل‌انگار آمریكایی در خلاء رهبری به وجود آمده» صحبت شده است.
قاتل كندی از سوی اف‌بی‌آی تحت پیگرد بود
بخشی از اسنادی كه روز گذشته منتشر شد، نشان می‌دهد كه ماموران اداره تحقیقات فدرال آمریكا (اف‌بی‌آی) در ایالت لوئیزیانا، «لی هاروی اسوالد» متهم اصلی قتل كندی را یك ماه پیش از وقوع حادثه، زیر نظر داشتند.
نسخه‌هایی از گزارش‌های این ماموران به دفاتر اف‌بی‌آی در نیویورك و دالاس، محل قتل كندی هم ارسال شده بود.
ارتباط اسوالد با افسر ك‌گ‌ب
گرچه خبر بازدید اسوالد از سفارت شوروی در مكزیكوسیتی در تاریخ سپتامبر 1963 موضوع جدیدی نیست، این اسناد نشان می‌دهد كه وی با « والری ولادیمیروویچ كوستیكوف» كنسول شوروی هم‌صحبت بوده است.
در یكی از این اسناد درخصوص فعالیت‌های كوستیكوف آمده است: وی ماموریتی دارد كه مورد حمایت مالی حوزه سیزدهم ك‌گ‌ب (بخشی از اداره اطلاعات و امنیت شوروی در ارتباط با ماموریت‌های خرابكاری و ترور) است.
گفته می‌شود اسوالد در تاریخ یك اكتبر همان سال، یعنی نزدیك به یك ماه پیش از ترور كندی، با سفارت شوروی تماس گرفته و پرسیده بود: درخصوص تلگرام ارسال شده به واشنگتن موضوع جدیدی پیش نیامده؟
قتل ضارب كندی و هشدارهایی كه بی نتیجه ماند
بر اساس اطلاعات مندرج در بخش دیگری از این اسناد، ماموران اف‌بی‌آی در شهر دالاس پس از وقوع ترور، تماس‌هایی را از فردی دریافت كرده بودند كه به آنها در خصوص احتمال به قتل رسیدن مظنون اصلی حادثه هشدار داده بود.
«ادگار هوور» رئیس وقت اف‌بی‌آی در 24 نوامبر 1963 در گزارشی در این رابطه می‌نویسد: امروز صبح بار دیگر با رئیس پلیس تماس گرفتم و درخصوص احتمال تلاش برای اقداماتی علیه اسوالد هشدار دادم. او بار دیگر به ما اطمینان داد كه محافظت كافی به عمل خواهد آمد.
با این حال این اتفاق نیفتاد و متهم اصلی ترور كندی در همان روز به دست «جك لئون روبی» یك مالك باشگاه شبانه به قتل رسید.
این اسناد همچنین نشان می‌دهد كه پس از حادثه، اف‌بی‌آی ماموری را به بیمارستان محل بستری اسوالد فرستاد تا شاید پیش از مرگ از او اعترافی بگیرد.
ارتباط قاتل اسوالد با افسران پلیس دالاس
یكی از مخبران اف‌بی‌آی در یك گزارش خود مدعی ارتباط نزدیك قاتل فرد مظنون به قتل كندی با شماری از افسران پلیس دالاس شده است.
گفته می‌شود كه روبی حتی به علت آشنایی قبلی با برخی مقام‌های محلی، برای آنها نوشیدنی‌های رایگان سرو می‌كرده است.
یكی از دوستان روبی، او را در گزارش اف‌بی‌آی فردی «احساساتی و ناپایدار» توصیف كرده بود؛ موضوعی كه بعدها می‌توانست حتی زمینه‌ساز تخفیف حكم مجازات وی به بهانه مشكلات روانی شود. قاتل اسوالد به علت انسداد ریوی ناشی از سرطان ریه در زندان درگذشت.
ماجرای خبرنگار انگلیسی
براساس یادداشتی كه معاون وقت اداره مركزی اطلاعاتی آمریكا (سیا) در جریان تحقیقات خطاب به رئیس اف‌بی‌آی نگاشته است، یك خبرنگار ارشد روزنامه «كمبریج نیوز» انگلیس تماسی ناشناس دریافت كرده بود كه در آن از او خواسته شده بود تا برای اطلاع از «خبرهایی بزرگ» با سفارت آمریكا در لندن تماس حاصل كند.
بررسی‌های انجام شده پس از حادثه نشان داد كه این تماس 25 دقیقه پیش از ترور كندی برقرار شده بود. این خبرنگار پیش از آن هیچ تماس دیگری دریافت نكرده بود.
دستور سفیر كوبا به دیپلمات‌ها: در انظار عمومی، شاد ظاهر نشوید
بخش جالب توجهی از اسناد منتشر شده، نشان می‌دهد كه سفیر كوبا در كانادا به هنگام شنیدن خبر ترور كندی، به طرزی شاد واكنش نشان داده است. با این حال انتشار گزارش‌هایی در خصوص احتمال ارتباط متهم اصلی با یك گروه فعال سیاسی در كوبا، بعدها موجب نگرانی او شد.
وی در تلگرامی كه به كنسولگری‌ها و دفاتر تجاری كوبا در شهرهای تورنتو و مونترال فرستاد، به دیپلمات‌های این كشور دستور داد كه در انظار عمومی با وقار بیشتری حاضر شوند تا منعكس‌كننده موضع رسمی دولت كوبا در قبال این حادثه باشند.
این وقایع درست چند ماه پس از بحران موشكی كوبا و در شرایطی رخ داده بود كه روابط واشنگتن با هاوانا و مسكو دچار تنش‌های جدی بود.
دیدگاه