رای شماره ۳۵۸ هیات عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع ابطال تبصره بند۹ مصوبه جلسه مورخ ۱۳۹۴/۱۱/۶ و بند ۷ مصوبه اصلاحی جلسه مورخ ۱۳۹۶/۵/۱۶ هیات امنای دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیرجند از تاریخ تصویب
تاریخ دادنامه: ۱۴۰۰/۳/۴ شماره دادنامه: ۳۵۸ شماره پرونده: ۹۹۰۱۲۷۰
مرجع رسیدگی: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: سازمان بازرسی کل کشور
موضوع شکایت و خواسته: ابطال
۱ـ تبصره بند ۹ مصوبه جلسه مورخ ۱۳۹۴/۱۱/۶ هیات امنای دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیرجند
۲ـ بند ۷ مصوبه اصلاحی جلسه مورخ ۱۳۹۶/۵/۱۶ هیات امنای دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیرجند
گردش کار:
معاون حقوقی و نظارت همگانی سازمان بازرسی کل کشور به موجب نامه شماره ۳۰۰/۹۳۰۹۹ ـ ۱۳۹۹/۴/۱۷ اعلام کرده است که:
” تبصره بند ۹ مصوبه مورخ ۱۳۹۴/۱۱/۶ دانشگاه علوم پزشکی بیرجند به موجب بند ۷ مصوبه مورخ ۱۳۹۶/۵/۱۶ هیات امنای دانشگاه با توسعه و تعمیم شمول مزایایی تخفیف شهریه به بازنشستگان دانشگاه و فرزندان آنها و همچنین افزایش مقطع کارشناسی ارشد به PHD به شرح زیر اصلاح گردیده است:
«کارکنان دانشگاه، همسران و فرزندان آنها، همسر و فرزندان بازنشستگانی که حداقل سابقه ده سال خدمت در دانشگاه داشته باشند و در رشته‌های ظرفیت مازاد مقطع کارشناسی ارشد و PHD دانشگاه پذیرفته شده‌اند و ملزم به پرداخت شهریه می‌باشند تا سقف ۵۰ درصد مشروط به رضایت از عملکرد کارمند شاغل بر اساس شیوه‌نامه‌ای که به تصویب هیات رئیسه دانشگاه خواهد رسید با نظر هیات رئیسه دانشگاه از تخفیف شهریه برخوردار می‌گردند.»
پیرو این مصوبه هیات رئیسه دانشگاه نیز نسبت به تصویب شیوه‌نامه‌ای در خصوص نحوه بهره‌مندی کارکنان و بازنشستگان دانشگاه و فرزندان آنها اقدام نموده است. مصوبات مذکور مغایر با قانون و خارج از حدود اختیارات هیات امنای یاد شده می‌باشد، زیرا:
اولاً: در ماده ۷ قانون تشکیل هیاتهای امنای دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی که وظایف و اختیارات هیات امنا ذکر شده است، اختیاری مبنی بر اعطای تخفیف به کارکنان دانشگاه، همسران و فرزندان کارکنان منظور نشده است.
ثانیاً: اعمال تخفیف در پرداخت شهریه به شرح مصوبات و شیوه‌نامه مذکور، بر خلاف بند ۹ اصل ۳ قانون اساسی است که در آن به رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه، در تمام زمینه‌های مادی و معنوی اشعار دارد، می‌باشد.
ثالثاً: هیات عمومی دیوان عدالت اداری در موارد مشابه مصوبات هیات امنای برخی دانشگاهها مربوط به تخفیف شهریه به خانواده کارکنان و اعضای هیات علمی در دانشگاه‌های تهران (به موجب دادنامه ۱۷۸۶ ـ ۱۳۹۷/۹/۶)، صنعتی شریف (به موجب دادنامه ۸۳۶ ـ ۱۳۹۸۹/۵/۱، دانشگاه یزد (به موجب دادنامه ۱۱۲۵ ـ ۱۱۲۶ مورخ ۱۳۹۶/۱۱/۳) و جامع علمی کاربردی (به موجب دادنامه ۷۵۲ـ ۱۳۹۸/۴/۱۸) ابطال نموده است.
بنا به مراتب تبصره بند ۹ مصوبه جلسه مورخ ۱۳۹۴/۱۱/۶ و مصوبه اصلاحی هیات امنا طی بند ۷ جلسه مورخ ۱۳۹۶/۵/۱۶ در خصوص بهره‌مندی کارکنان و بازنشستگان دانشگاه و فرزندان آنها از تخفیف شهریه، مغایر با قوانین اشاره شده و خارج از حدود اختیارات هیات امنای دانشگاه موصوف تشخیص و ابطال آنها در هیات عمومی دیوان (به‌صورت فوق‌العاده و خارج از نوبت) با لحاظ ماده ۱۳ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مورد تقاضا می‌باشد.”
متن مقرره‌های مورد شکایت به شرح زیر است:
” الف: تبصره بند ۹ مصوبه جلسه مورخ ۱۳۹۴/۱۱/۶ هیات امنا دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیرجند:
۹. با تخفیف شهریه دانشجویان ظرفیت مازاد رشته‌های کارشناسی ارشد و PHD بسته به نوع رشته تا ۳۰ درصد شهریه با نظر هیات رئیسه دانشگاه از نیمسال دوم سال تحصیلی ۹۴ـ ۹۵ موافقت گردید.
تبصره: کارکنان دانشگاه و فرزندان آنها که در مقطع کارشناسی ارشد بصورت ظرفیت مازاد در این دانشگاه پذیرفته شده‌اند و ملزم به پرداخت شهریه می‌باشند، تا سقف ۵۰ درصد با نظر هیات رئیسه دانشگاه از تخفیف شهریه برخوردار می‌گردند.
ب: بند ۷ مصوبه اصلاحی جلسه مورخ ۱۳۹۶/۵/۱۶ هیات امنا دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیرجند
۷. با اصلاح تبصره بند ۹ مصوبه مورخ ۱۳۹۴/۱۱/۶ هیات امنا به شرح ذیل موافقت گردید:
کارکنان دانشگاه، همسران و فرزندان آنها، همسر و فرزندان بازنشستگانی که حداقل سابقه ده سال خدمت در دانشگاه داشته باشند و در رشته‌های ظرفیت مازاد مقطع کارشناسی ارشد و PHD دانشگاه پذیرفته شده‌اند و ملزم به پرداخت شهریه می‌باشند تا سقف ۵۰ درصد مشروط به رضایت از عملکرد کارمند شاغل براساس شیوه‌نامه‌ای که به تصویب هیات رئیسه دانشگاه خواهد رسید با نظر هیات رئیسه دانشگاه از تخفیف شهریه برخوردار می‌گردند.”
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیر امور حقوقی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمـانی بیرجند به موجب لایحه شماره ۹۹/۱۱/۷۸۸۲۶ مورخ ۱۳۹۹/۸/۲۸ به‌طور خلاصه توضیح داده است که:
“به استناد بند (الف) ماده ۴۹ قانون برنامه چهارم توسعه و بند «ب» ماده ۲۰ قانون برنامه پنجم توسعه و ماده یک قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه‌ای کشور، قانون نحوه انجام امور مالی معاملاتی دانشگاهها، و قانون نحوه تشکیل هیاتهای امنا دانشگاهها در امور مالی معاملاتی از شمول قوانین و مقررات عمومی، مالی، معاملاتی مستثنی می‌باشند و صرفاً براساس مصوبات هیات امناء که به تایید مقام عالی وزارت متبوع می‌رسد، اداره می‌شوند و مصوبات مورد اعتراض و شکایت، به تایید مقام عالی وزارت متبوع رسیده است.
مطابق بند «ح» ماده ۲۰ قانون برنامه پنجم توسعه، دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی و تحقیقاتی مجازند از ظرفیت مازاد سهمیه آموزش رایگان خود و یا ظرفیتهای جدیدی که ایجاد می‌کنند براساس قیمت تمام شده یا توافقی با بخش غیردولتی و با تایید هیات امناء در مقاطع مختلف دانشجو بپذیرند و منابع مالی دریافتی را حسب مورد پس از واریز به خزانه کل به حساب درآمدهای اختصاصی منظور کنند.
برابر تبصره ۲ ماده ۲ آیین‌نامه مالی و معاملاتی دانشگاهها و دانشکده‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کلیه واحدهای اجرائی مستقل و غیرمستقل از لحاظ سیاست گذاری تابع قوانین، مقررات و تصمیمات مؤسسه، آیین‌نامه مالی و معاملاتی دانشگاهها بوده و مکلف به رعایت و اجرای مصوبات هیات امناء مؤسسه می‌باشند.
مطابق بند «و» ماده ۷ قانون نحوه تشکیل هیاتهای امناء، به عنوان یکی از اختیارات هیات امناء تصویب نحوه وصول درآمدهای اختصاصی و مصرف آن تعیین گردیده است، مصوبات مورد اعتراض و شکایت نیز متاثر از اختیار هیات امنا بوده و خارج از اختیار به نظر نمی‌رسد.
در خاتمه با توجه به اینکه براساس مستندات قانونی فوق‌الاشاره، تعیین میزان شهریه و نحوه دریافت آن بر عهده هیات امناء دانشگاه قـرار داده شده است و هـزینه‌های مربوط به دوره آمـوزش می‌بایست بر اسـاس تایید وزارت متبوع از دانشجو اخذ گردد و مصوبات هیات امنا به نوعی تعیین میزان شهریه است زیرا تخفیف دلالت بر عدم دریافت شهریه ندارد بلکه میزان شهریه را تا میزان مشخصی تقلیل می‌دهد و لازمه استقلال حقوقی، مالی و اداری دانشگاه وضع آیین‌نامه‌ها و مصوباتی است که با برخی از قوانین و مقـررات عمـومی مغـایرت داشته باشد. صـدور حکم به رد شکایت مورد تقاضا است.”
هیات عمومی دیـوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۰/۳/۴ با حضور معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثـریت آراء به شرح زیر به صـدور رای مبادرت کرده است.
رای هیات عمومی
براساس بند «ب» ماده ۲۰ قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳۸۹ و ماده ۱ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور مصوب سال ۱۳۹۵ و مفاد آرای شماره ۹۴۵ ـ ۱۳۹۶/۹/۲۸ و ۳۰۸ ـ ۱۳۹۸/۳/۷ هیات عمومی دیوان عدالت اداری، تعیین شهریه و اعطای تخفیف درخصوص آن از مصادیق امور مالی محسوب می‌شود و هیاتهای امنای دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی می‌توانند نسبت به تعیین آن اقدام نمایند.
با این حال، اعمال تخفیف در پرداخت شهریه تحصیلی باید مبتنی بر مبانی موجه آموزشی و حقوقی باشد و بر همین اساس و با عنایت به اینکه براساس بند (۹) اصل سوم قانون اساسی، رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه در تمام زمینه‌های مادی و معنوی از وظایف دولت جمهوری اسلامی ایران است، تبصره بند ۹ مصوبه جلسه مورخ ۱۳۹۴/۱۱/۶ و بند ۷ مصوبه جلسه مورخ ۱۳۹۶/۵/۱۶ هیات امنای دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بیرجند که متضمن اعطای تخفیف در پرداخت شهریه به کارکنان دانشگاه و همسران و فرزندان آنها و همسران و فرزندان بازنشستگان آن دانشگاه است، مصداق تبعیض ناروا بوده و به دلیل مغایرت با بند ۹ اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و مواد ۱۳ و ۸۸ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ از تاریخ تصویب ابطال می‌شود.
مهدی دربین
معاون قضایی دیوان عدالت اداری
هیات عمومی دیوان عدالت اداری
دیدگاه