امروز: جمعه, ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ برابر با ۱۸ رمضان ۱۴۴۵ قمری و ۲۹ مارس ۲۰۲۴ میلادی
کد خبر: 266831
۳۴۰۹
۲
۰
نسخه چاپی

ریشه شناسی واژه ی شهر

واژه ی Ville در زبان فرانسوی به معنی شهر از ریشه ی لاتین Villae است که آن را چه در شکل جدیدتر Villa (ویلا) و چه در شکل Village (ده، روستا) نیز می بینیم

ریشه شناسی واژه ی شهر

ریشه شناسی واژه ی شهر

واژه Urban در انگلیسی و Urbain در فرانسوی از ریشه ی Urbanus لاتین یعنی شهری یا متعلق به شهر و از Urbs که به شهر رُم اطلاق می شد، می آید. اصطلاح لاتین Urbi et orbi به معنی در شهر رُم و در جهان که اصطلاحی آیینی و مذهبی است و پاپ آن را به هنگام دعای خود اعلام می کند، گویای مرکزیت باستانی شهر رُم و امپراتوری آن بوده است. واژه ی Urban از قرن چهاردهم ابداع و عملاَ از قرن شانزدهم در زبان های اروپایی رایج می شود. واژه ی Urbanisation یعنی شهرسازی واژه ای بسیار متاخر است که به سال های ابتدای دههی 60 باز می گردد. Urbanisme که آن را می توان به شهرگرایی سا شهرشناسی ترجمه کرد و منظور از آن عمدتاً علم معماری کاربری برای ساخت شهرهاست و با واژه ی Uranite به معنی علم شناخت و تحلیل مسائل شهری به ویژه از دیدگاه مدیریتی و حکومت و برنامه ریزی شهری، ارتباط دارد، از پیشینه ای طولانی تر برخوردار است و از قرن پانزدهم مطرح بوده است و واژه ی Urbanist که به شهرساز ترجمه شده نیز از آن گرفته شده است.

واژه ی Ville در زبان فرانسوی به معنی شهر از ریشه ی لاتین Villae است که آن را چه در شکل جدیدتر Villa (ویلا) و چه در شکل Village (ده، روستا) نیز می بینیم. این واژه تا قرن شانزدهم و در اصل به معنی یک مزرعه و خانه ای روستایی در آن بوده که املاکی زراعی هم در اطراف خود داشته است. از قرن شانزدهم به این سود، این واژه به تجمع های شهری اطلاق می شد که حاصل تبدیل تمرکزهای پیشین روستایی بودند و سرانجام معنی عام شهر به خود می گیرد.

واژه ی Cite از واژه ی لاتین Civitasنیز از قرن یازدهم وارد زبان فرانسوی می شود. این واژه به معنی شهر به ویژه در قالب یک شخصیت حقوقی است به گونه ای که در قرون وسطا به فدراسیون های قبیله ای رومی نیز اطلاق می شد. Civitas به مجموعه ی شهروندان یا Civis اطلاق می شد که باید آن را معادلی برای اتباع دولت های ملی جدید به حساب آورد. واژه ی Cite در شکل جدیدتر خود در زبان فرانسوی به مرکز شهر یا بخش قدیمی تر شهر در یک شهر بزرگ و یا به شهرک های خاص و اقماری نیز اطلاق می شود. برای مثال از شهرک های خوابگاهی و یا شهرک های کارگری نام برده می شود که پهنه های مسکونی تفکیک یافته و جدا افتاده اند.

واژه ی Civitas در لاتین معادل واژه ی Polis یونانی است که در یونانی است که یونان باستان پیش از آنکه به معنی یک فضا باشد، به معنای نوعی سازمان یافتگی ویژه ی اقتصادی – سیاسی منطبق بر یک فضای خاص است. واژه ی Polis یونانی خود دارای یک ریشه بسیار قدیمی هندواروپایی است که به واژه ی سانسکریت Pur که به معنی قلعه است، بر می گردد و در دوران بسیار باستانی یونان می توان آن را در واژه ی acropolis به همان معنی دید. اما این واژه در یونان عصر طلایی(قرن پنجم تا سوم پیش از میلاد) معنی شهر به خود گرفت و رابطه ای با واژه ی Polites به معنی شهروند داشت که در روم آن را میان دو واژه ی Civitas و Civis می بینیم.

پولیس در واقع از اتحادهای نظامی – قبیله ای اسکان یافته تشکیل می شدند. واژه ی پولیس به شکل Police از قرن شانزدهم وارد زبان های اروپایی شد. واژه ی Politics در انگلیسی و Politique در زبان فرانسوی از ریشه ی Politikos یونانی به معنی متعلق به شهر و شهری است که از قرن چهاردهم وارد زبان های اروپایی شد.

واژه ی Politics در انگلیسی و Politique در زبان فرانسوی از ریشه ی Politikos یونانی به معنی متعلق به شهر و شهری است که از قرن چهاردهم وارد زبان های اروپایی شد.

در زبان انگلیسی واژه ی City از قرن سیزدهم رایج بود، اما از قرن شانزدهم و به خصوص از قرن نوزدهم بود که برای نامیدن شهرهای بزرگ و مرکزی در مقابل شهرهای کوچک و پیرامونی به کار گرفته شد. دلیل این امر به ویژه فاصله گرفتن هر چه بیشتر شیوه ی زندگی (به خصوص در لندن) از زندگی روستایی بود که اوج آن با انقلاب صنعتی در قرن نوزدهم، به انگلستان را به کشوری با اکثریت جمعیت شهرنشین تبدیل کرد. ریشه ی City انگلیسی نیز از cite فرانسوی می آمد.

در زبان انگلیسی برای نامیدن تجمع های اولیه ی قرون وسطایی، واژگان دیگری همچون Borough وجود داشته است که هنوز در نام بعضی از شهرهای این کشور (نظیر Peterborough و Edinburgh و Middlesborough باقی مانده است. این واژه با واژه ی Bourg به معنی روستاهای مرکزی و محل بازارها با واژه ی Burgusبه معنی قلعه ی مستحکم که شکل اصلی تجمع های قرون وسطایی بوده است نزدیکی دارد. به ساکنان بورگ ها در قرون وسطا Burgeis (بورگایس) اطلاق می شد که این واژه در ریشه ی واژگان جدید بورژوا و بورژوازی قرار دارد که از قرن شانزدهم رایج شدند و به قشر جدید ثروتمندان شهری اطلاق می شدند که با انقلاب صنعتی و سیاسی قرن نوزدهم قدرت کامل را از دست اشراف خارج کردند و در دست خود گرفتند.. در زبان انگلیسی همچنین شاهد آن هستیم که واژه ی لاتین Urbs به صورت صفت Urban باقی ماند و از آن مفهوم حومه یا پهنه های پیرامونی شهر و صفت آن Suburban در مقابل مفهوم مرکز شهر ساخته شدند.

در زبان عربی واژه های مدینه، و واژگان ساخته شده از آن همچون مَدَنی، قانون مدنی، مهندس مُدُنی، تنظیم ، مُدُنی، اطراف المدینه، مدینه الاکواخ(کوخ نشینان یا زاغه نشینان) و... همچون فارسی جدید در واژگانی چون تمدن، مدنیت، جامعه ی مدنی، قانون مدنی،و...همگی از مفاهیم و واژگان سنت یونانی – رومی ریشه گرفته اند.

در زبان فارسی دو واژه ی شار و شهر که مورد استفاده ی جدید قرار گرفته اند، دارای ریشه های باستانی هستند. شار یا شارستان خود از ریشه ی شهر گرفته شده که به صورت قدیمی تر شَتر، خشتر از ریشه خشی به معنی شاهی کردن آمده است. بنونیست، این واژه را به صورت خشایثییه خشایثیام معادل یونانی بازیلیوس بازیلیون یا پارسی شاهنشاه مورد تحلیل قرار داده است. شاه باستانی ایران، دارای قدرت پادشاهی یا خشای پنداشته می شده است. این واژه که معادل Ksa و Ksatra سانسکریت به معنی عضوی از طبقه ی جنگجویان است، در فارسی باستان Khshathra Vairya یعنی سلطه ی مطلوب (یا پادشاهی خواستنی) بوده که در پارسی میانه به صورت شهریور درآمده و یکی از امشاسپیدان است. از این رو یگانگی مفاهیم شهر، کشور و پادشاهی و پادشاه و وجود یک بار معنایی بسیار مقدس در این واژگان مشخص می شود.

منبع: انسان شناسی شهری - ناصر فکوهی

  • منبع
  • حقوق نیوز

دیدگاه

شما هم می توانید دیدگاه خود را ثبت کنید



کد امنیتی کد جدید