زورگیری به معنای به دست آوردن پول، مال یا هرچیز دیگری با توسل به اجبار و خشونت می باشد. به عبارت دیگر زورگیری عبارت است از ایجاد فشار و اجبار بر شخصی برای وادار کردن وی به دادن پول یا مال خود.
زورگیری چیست؟
زورگیری یا اخاذی یکی از جرائم رایج در ایران است. اخاذی ترجمه یک کلمه فرانسوی است که به معنای باج گیری و یا گرفتن یک مال به زور و تهدید است. هدف از این جرم این است که فرد بتواند مالی را به صورت غیرقانونی و با زور و تهدید به دست آورد و در واقع می توان گفت که جرم اخاذی یکی از جرایمی است که زیر مجموعه ای از جرم تهدید به شمار می آید.
به بیان دیگر زورگیری به معنای به دست آوردن پول، مال یا هرچیز دیگری با توسل به اجبار و خشونت می باشد. به عبارت دیگر زورگیری عبارت است از ایجاد فشار و اجبار بر شخصی برای وادار کردن وی به دادن پول یا مال خود.
شرایط جرم زورگیری
زورگیری عملی است که به موجب آن شخص زورگیر، دیگری را وادار به دادن پول یا مال خود می کند.
به طور کلی جرم زورگیری دارای شرایط زیر است:
1- ایجاد فشار و اعمال خشونت و تهدید بر دیگری برای دادن مال خود
شرط اول زورگیری این است که شخص زورگیر با ایجاد فشار بر دیگری بخواهد مال او را بگیرد.
به بیان دیگر، شخص می بایست مال خود را بدون رضایت و با اجبار مال خود را به زورگیر بدهد و نه با میل و رضای درونی.
مثلا شخص زورگیر اسلحه ای روی سر کسی بگذارد و بگوید اگر اسکناس های داخل جیبت را به من ندهی تو را خواهم کشت.
البته ممکن است در صورتی که زورگیری با سلاح سرد یا گرم انجام شود در صورت جمع شرایط از مصادیق محاربه خواهد بود و مجازات آن اعدام است و نه صرفا مجازات زورگیری.
2- درخواست پول یا مال یا انجام دادن کاری از دیگری
شرط دیگر تحقق جرم زورگیری این است که شخص زورگیر هدفش از توسل به خشونت و اجبار گرفتن پول یا مالی یا انجام دادن کاری باشد.
برای مثال عمل شخصی که در خیابان به دیگری حمله می کند و از طریق ایراد ضرب و جرح پول های داخل جیبش را از وی می گیرد یک نوع زورگیری است.
البته ممکن است گفته شود این عمل را می توان از مصادیق سرقت مقرون به آزار نیز دانست و مجازات این جرم را بر او تحمیل کرد، اما تفاوت ظریفی که زورگیری با سرقت همراه با اذیت آزار دارد این می باشد که در عمل سرقت اساسا سارق خودش اقدام به برداشتن مال دیگری می کند ولی در زورگیری شخص زورگیر با اعمال خشونت، دیگری را وادار می کند که به دست خودش مالش را تقدیم سارق کند ولی بدون رضایت درونی.
مجازات زورگیری
مجازاتهای پیشبینی شده برای زورگیران نشان میدهد طیف وسیعی از مجازاتها از اعدام تا حبس برای این دسته از مجرمان درنظر گرفته شده است.
دلیل گوناگونی مجازاتها این است که عنوان مجرمانهای به نام زورگیری وجود ندارد، بلکه قاضی در هر مورد با بررسی فعل ارتکابی، عنوان مجرمانهای را که با عمل مجرم انطباق دارد، تشخیص میدهد و مجازات قانونی آن جرم را برای وی درنظر میگیرد.
در قانون مجازات اسلامی، جرمی تحت عنوان زورگیری و همچنین اخاذی وجود ندارد و به همین دلیل است که باید آن را مشمول موارد 669، 652 و همچنین 617 دانست.
طبق ماده 669 قانون مجازات اسلامی هر گاه کسی دیگری را به هر نحو تهدید به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی و یا به افشاء سری نسبت به خود یا بستگان او نماید،اعم از اینکه به این واسطه تقاضای وجه یا مال یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد به مجازات شلاق تا (74) ضربه یا زندان از دوماه تا دو سال محکوم خواهد شد.
مطابق ماده 652 قانون مجازات اسلامی هر گاه سرقت مقرون به آزار باشد و یا سارق مسلح باشد به حبس از سه ماه تا ده سال و شلاق تا (74) ضربه محکوم میشود و اگرجرحی نیز واقع شده باشد علاوه بر مجازات جرح به حداکثر مجازات مذکور در این ماده محکوم میگردد.
براساس ماده 617 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 «هر کس به وسیله چاقو یا هر نوع اسلحه دیگر تظاهر یا قدرتنمایی کند، یا آن را وسیله مزاحمت اشخاص یا اخاذی یا تهدید قرار دهد یا با کسی گلاویز شود در صورتی که از مصادیق محارب نباشد به حبس از 6 ماه تا 2 سال و تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد و چنان چه محارب شناخته شود محکوم به حد خواهد شد.»
به طور کلی، از آنجایی که وسایلی نظیر چاقو، کارد آشپزخانه، ساطور، چاقوی ضامن دار و وسایلی نظیر آن که در امور عادی زندگی کاربرد دارد، قابل ممنوع کردن نیست، حمل و نگهداری آن هم از سوی قانوگذار جرم دانسته نشده و مجازاتی ندارد.
اگرچه حمل اینگونه وسایل با کاربرد دوگانه جرم انگاری نشده است، اما استفاده غیرمجاز از این وسایل جرم بوده و مجازات دارد، و هرگونه تظاهر و قدرتنمایی با سلاح سرد جرم است.
همانگونه که بیان شد براساس ماده 617 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 «هر کس به وسیله چاقو یا هر نوع اسلحه دیگر تظاهر یا قدرتنمایی کند، یا آن را وسیله مزاحمت اشخاص یا اخاذی یا تهدید قرار دهد یا با کسی گلاویز شود در صورتی که از مصادیق محارب نباشد به حبس از 6 ماه تا 2 سال و تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد و چنان چه محارب شناخته شود محکوم به حد خواهد شد.»
قانونگذار تظاهر با سلاح سرد را در صورتیکه که منجر به «اخافه الناس» شود را مستوجب عنوان محاربه و مجازاتهای سنگین مربوط به آن دانسته است.
زورگیری و جرم محاربه
در بسیاری از موارد زورگیری، آرای دادگاهها مبتنی بر مجازات محاربه است. نمیتوان گفت که صدور مجازات محاربه برای زورگیران در حال حاضر به رویه قضائی تبدیل شده است اما اگر خوانش درستی از قانون صورت نگیرد، این موضوع به یک رویه تبدیل خواهد شد. در بازخوانی مصادیق مجرمانه اعم از زورگیری، سرقت، راهزنی و اخاذی باید به نص قانون مراجعه کرد.
بر اساس ماده 279 قانون مجازات اسلامی محاربه عبارت از کشیدن سلاح به قصد جان، مال یا ناموس مردم یا ارعاب آنها است، به نحوی که موجب ناامنی در محیط گردد. هرگاه کسی با انگیزه شخصی به سوی یک یا چند شخص خاص سلاح بکشد و عمل او جنبه عمومی نداشته باشد و نیز کسی که به روی مردم سلاح بکشد، ولی در اثر ناتوانی موجب سلب امنیت نشود، محارب محسوب نمی شود.
بنابراین جرم زورگیری در صورتی که با سلاح سرد یا گرم استفاده شود می تواند مجازات محاربه را در پی داشته باشد که یکی از 4 مجازات آن اعدام است.
البته به موجب ماده 279 قانون مجازات اسلامی، محاربه عبارت از کشیدن سلاح به قصد جان، مال یا ناموس مردم یا ترساندن آن هاست؛ به نحوی که موجب ناامنی در محیط گردد. این جرم در صورتی تحقق مییابد که نتیجهی آن، یعنی ایجاد ناامنی در محیط رخ دهد؛ بنابراین، چنانچه به هر دلیل مجرم نتواند این نتیجه را ایجاد کند، محارب محسوب نخواهد گردید.
در باب محاربه قانونگذار تنها در صورتی عنوان محارب را بر اسلحه به دستانی که متعرض مردم شدهاند، بار کرده است که عمل ایشان وجه عمومی داشته باشد.
حتی در قسمت پایانی ماده 279 قانون مجازات اسلامی، حکم قانون به صراحت اشعار دارد که اگر عمل فرد حملهکننده شخصی باشد یا آنکه حائز وجه عمومی باشد اما عمل عقیم بماند، مشمول عنوان محاربه نخواهد شد. از اینرو قانونگذار بهصراحت تکلیف را روشن کرده است و نیازی به تفسیر در این باب نیست. حتی اگر نیاز به تفسیر هم باشد، میدانیم که در موضوعات کیفری، تفسیر، مضیق و به نفع متهم است.
همچنین ماده 281 قانون مجازات اسلامی اذعان دارد که راهزنان، سارقان و قاچاقچیانی که دست به سلاح ببرند و موجب سلب امنیت مردم و راهها شوند، محاربند.
بر اساس ماده 282 قانون مجازات اسلامی حد محاربه یکی از چهار مجازات زیر است:
الف- اعدام
ب- صلب
پ- قطع دست راست و پای چپ
ت- نفی بلد
همانگونه که بیان شد مجازاتهای پیشبینی شده برای زورگیران نشان میدهد طیف وسیعی از مجازاتها از اعدام به جرم محاربه تا حبس برای این دسته از مجرمان درنظر گرفته شده است.
دیدگاه