سیروز کبدی چیست؟
سیروز کبدی یا تنبلی کبد پاسخ کبد به ضایعاتی است که به آن وارد می‌شود.
سیروز کبد وضعیتی را توصیف می‌کند که در آن بافت زخم به تدریج جایگزین سلول‌های سالم کبدی می‌شود. سیروز کبدی یک بیماری پیشرفته است که طی سال‌ها به آرامی در حال رشد است. در صورت عدم درمان این بیماری و ادامه یافتن این روند، عملکرد کبدی مختل می‌گردد. برای ایجاد سیروز، طولانی مدت، آسیب مداوم به کبد باید رخ دهد. هنگامی که بافت سالم کبد تخریب و با بافت اسکار جایگزین می‌شود، وضعیت جدی می‌شود که این وضعیت می‌تواند جریان خون به کبد را متوقف کند. این بیماری به علت بسیاری از بیماری‌ها و بیماری‌های کبدی مانند هپاتیت و مصرف مداوم الکل رخ می‌دهد.
علائم سیروز کبدی
سیروز اغلب تا زمانی که آسیب کبد زیاد نباشد، هیچ علامتی ندارد. در صورت بروز علائم ممکن است فرد موارد زیر را تجربه کند:
- کبودی
- خستگی
- حالت تهوع
- کاهش وزن
- خارش پوست
- از دست دادن اشتها
- ورم در پاها، پا یا مچ پا
- قرمزی در کف دست ها
- تجمع مایع در شکم (آسیت)
- رگ های خونی عنکبوتی روی پوست
- تغییر رنگ زرد در پوست و چشم (زردی)
-
برای زنان، از بین رفتن دوره های قاعدگی
- گیجی، خواب آلودگی و گفتار نادرست (انسفالوپاتی کبدی)
-
برای آقایان، از دست دادن میل جنسی، بزرگ شدن پستان (ژنیکوماستی) یا تحلیل رفتن بیضه
علل ایجاد سیروز کبدی
بیماری های مختلفی می توانند به سیروز منجر شوند از جمله:
هپاتیت ویروسی (هپاتیت B – هپاتیت C)
هپاتیت خود ایمنی
هپاتیت چرب غیر الکلی
سیروز صفراوی (سیروز صفراوی اولیه- کلانژیت اسکلروزان اولیه- کلانژیوپاتی اتوایمیون)
سیروز قلبی
بیماری متابولیک ارثی کبد
هموکروماتوز
· کمبود آلفا-۱-آنتی تریپسین
· فیبروز کیستی
· سیروز کریپتوژنیک
عوامل خطر سیروز کبدی
برخی عواملی که خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند، عبارتند از:
- مصرف الکل. مصرف زیاد الکل یک عامل خطر برای سیروز است.
- اضافه وزن. چاقی، خطر ابتلا به شرایطی را که ممکن است منجر به سیروز شود، مانند بیماری کبد چرب غیر الکلی و استئاته هپاتیت غیر الکلی، افزایش می دهد.
- ابتلا به هپاتیت ویروسی. همه مبتلایان به هپاتیت مزمن به سیروز مبتلا نمی شوند، اما هپاتیت یکی از مهمترین دلایل بیماری های کبدی در جهان است.
عوارض جانبی سیروز کبدی
عوارض سیروز می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- فشار خون بالا در وریدهایی که خون کبد را تأمین می‌کنند.
- تورم در پاها و شکم. پرفشاری پورتال می‌تواند باعث احتباس مایع در پاها (ادم) و در شکم (آسیت) شود.
- بزرگ شدن طحال. پرفشاری خون پورتال همچنین می‌تواند باعث تغییرات در طحال شود. کاهش سلول‌های سفید خون و پلاکت‌ها در خون شما می‌تواند نشانه سیروز با پرفشاری خون پورتال باشد.
- خون ریزی. پرفشاری خون پورتال می‌تواند خون را به رگ‌های کوچکتر هدایت کند و باعث افزایش اندازه آنها و تبدیل شدن آنها به واریس شود. این بارهای اضافی تحت تأثیر بارگذاری قرار می‌گیرند، این رگ‌های کوچکتر می‌توانند موجب بروز خونریزی شدید شوند. خونریزی تهدید کننده حیات بیشتر زمانی اتفاق می‌افتد که رگ‌ها در مری (واریس مری) یا معده (واریس معده) پاره می‌شوند. عفونت‌های باکتریایی یک عامل مکرر برای خونریزی هستند.
- عفونت بدن. اگر سیروز کبدی دارید، بدن شما ممکن است دچار بیماری عفونی شود.
- سوء تغذیه سیروز ممکن است در پردازش مواد مغذی اختلال ایجاد کند که منجر به ضعف و کاهش وزن می‌شود.
- جمع آوری سموم در مغز (آنسفالوپاتی کبدی). کبد آسیب دیده از سیروز قادر به پاک کردن سموم از خون و همچنین کبد سالم نیست. سپس این سموم می‌تواند در مغز ایجاد شود و سبب سردرگمی و اختلال روانی شود.
- یرقان زمانی اتفاق می‌افتد که کبد بیمار بیلی‌روبین را به میزان کافی از خون شما حذف نمی‌کند.
- افزایش خطر ابتلا به سرطان کبد.
- نارسایی حاد مزمن کبدی.
راه های تشخیص سیروز کبدی
پزشکان اغلب از روی علائم بیمار و آزمایش از وجود این بیماری مطلع می شوند و گاهی نیز به اسکن و نمونه برداری از کبد روی می آورند.
آزمایش های خون
برای ارزیابی عملکرد کبد و میزان آسیب دیدن کبد.
در این آزمایش ها میزان آنزیم های کبدی آلانین ترانس آمیناز (ALT) و آسپارتات ترانسفراز (AST) خون اندازه گیری می شود؛ چون میزان این آنزیم ها در نتیجه التهاب و نارسایی کبد (هپاتیت) افزایش می یابد.
اسکن ها و تصویربرداری ها
سونوگرافی (التراسوند)، الاستوگرافی عبوری (آزمایشی مشابه سونوگرافی؛ که گاهی اوقات فیبرو اسکن کبد نیز نامیده می شود)، سی.تی.اسکن یا ام.آر.آی. بر روی کبد انجام می شوند تا تصاویر جامعی از کبد به دست آید یا سفتی کبد به منظور تشخیص زخم بررسی شود.
نمونه برداری از کبد
در این آزمایش سوزن بسیار ظریفی برای تهیه نمونه کوچکی از سلول های کبد وارد بدن (معمولاً بین دو دنده) می شود. سپس این نمونه برای بررسی های میکروسکوپی به آزمایشگاه فرستاده می شود. نمونه برداری معمولاً تحت بی حسی موضعی و به صورت سرپایی یا با بستری کردن یک روزه بیمار انجام می شود. نتیجه نمونه برداری تشخیص سیروز کبدی را، به شرط ابتلا به آن، تأیید می کند و اطلاعات بیشتری را در مورد علت آن در اختیار پزشک قرار می دهد. بااین حال امروزه گرایش روزافزونی در میان پزشکان به وجود آمده است تا به جای نمونه برداری از الاستوگرافی عبوری برای تشخیص سیروز کبدی بهره گیرند.
آندوسکوپی
آندوسکوپ لوله ی منعطف بلند و باریکی است که در انتهای آن یک منبع نور و یک دوربین ویدیویی وجود دارد. پزشک آندوسکوپ را از درون مری (لوله بلند انتقال دهنده مواد غذایی از گلو به معده) به سمت پایین و معده هدایت می کند. تصاویر مری و معده روی صفحه نمایشی خارجی به منظور مشاهده واریس (رگ های متورم)، یعنی نشانه سیروز کبدی، نشان داده می شود.
سیستم های متعدد گوناگونی برای درجه بندی سیروز کبدی بر اساس شدت بیماری و میزان وخامت آن وجود دارد. امتیاز کودک پیو کبدی یکی از این سیستم ها است که بر مبنای معاینه و تست های آزمایشگاهی سیروز را از A (نسبتاً ملایم) تا C (شدید و حاد) درجه بندی می کند.
سیستم دیگر مدل بیماری کبد در مرحله پایانی(MELD) است که از نتایج آزمایش خون برای تعیین ضرورت پیوند سریع کبد استفاده می کند.
جالب است بدانید؛ سالانه هزاران نفر در هر کشور جان خود را به دلیل بیماری سیروز کبدی از دست می‌دهند.
این بیماری در افراد بالای 55 سال شایع‌تر است و در مراحل پیشرفته علایم مربوط به خود را نشان می‌دهد که تشخیص‌آن چندان سخت نیست.
درمان سیروز کبدی
درمان سیروز به علت و میزان آسیب کبدی بستگی دارد. اهداف درمان، کند کردن پیشرفت بافت اسکار در کبد و جلوگیری یا معالجه علائم و عوارض سیروز است. در صورت آسیب شدید کبدی، ممکن است بیمار نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد.
درمان علت اصلی سیروز
در سیروز زودرس، ممکن است با درمان علت اصلی آسیب های کبدی به حداقل برسند. گزینه های درمانی علت اصلی آن، عبارتند از:
کاهش وزن. افراد مبتلا به سیروز ناشی از بیماری کبد چرب غیر الکلی ممکن است در صورت کاهش وزن و کنترل قند خون خود احساس بهتر و وضعیت مناسب تری داشته باشند.
داروهایی برای کنترل هپاتیت. داروها می توانند آسیب های جانبی به سلول های کبدی ناشی از هپاتیت B یا C را محدود کنند.
داروهایی برای کنترل سایر علل و علائم سیروز. در این شرایط برخی از داروها ممکن است از پیشرفت انواع سیروز پیشگیری كنند. به عنوان مثال، برای مبتلایان به سیروز صفراوی اولیه که زود تشخیص داده می شود، مصرف دارو می تواند پیشرفت بیماری به تاخیر بیاندازد.
درمان وابستگی به الکل. افراد مبتلا به سیروز ناشی از مصرف بیش از حد الکل باید مصرف الکل را ترک کنند و برای این منظور می توانند از یک برنامه درمانی برای ترک اعتیاد به الکل استفاده کند. در صورت ابتلا به سیروز، ترک کامل الکل بسیار مهم است زیرا الکل حتی به میزان جزئی هم برای کبد سمی است.
سایر داروها می توانند علائم خاصی از جمله خارش، خستگی و درد را برطرف کنند. علاوه بر آن پزشک می تواند مکمل های غذایی برای مقابله با سوء تغذیه مرتبط با سیروز و جلوگیری از ضعف استخوان ها (پوکی استخوان) تجویز کند.
درمان عوارض سیروز
پزشک برای درمان هرگونه عوارض ناشی از این بیماری می تواند راهکارهای زیر را پیشنهاد کند:
مایعات اضافی در بدن. رژیم غذایی کم سدیم و دارو برای جلوگیری از ایجاد مایعات در بدن ممکن است به کنترل آسیب و تورم ناشی از تجمع مایعات اضافی در بدن کمک کند. تجمع بیش از حد مایعات ممکن است برای تخلیه نیاز به جراحی داشته باشد.
فشارخون پورتال. برخی از داروهای فشار خون ممکن است افزایش فشار در رگ های تأمین کننده کبد (فشار خون بالا) و جلوگیری از خونریزی شدید را کنترل کنند. در این شرایط پزشک، آندوسکوپی فوقانی را برای تشخیص واریس مری و معده احتمالی در فواصل منظم انجام می دهد. در صورت ایجاد واریس، به احتمال زیاد برای کاهش خطر خونریزی دارو تجویز می شود.
عفونت ها. در صورت بروز عفونت پزشک می تواند آنتی بیوتیک و احتمالاً واکسیناسیون های آنفولانزا، ذات الریه و هپاتیت را توصیه کند.
عمل جراحی پیوند کبد
در موارد سیروز پیشرفته و توقف عملکرد کبد، ممکن است پیوند کبد تنها گزینه درمانی باشد. سیروز یکی از شایع ترین دلایل پیوند کبد است. از نظر پزشکی، افراد مبتلا به سیروز الکلی به دلیل احتمال رد پیوند کاندید پیوند کبد نخواهند بود.
پیشگیری از سیروز کبدی
می‌توان با انجام اقدامات زیر خطر ابتلا به سیروز کبدی را کاهش داد:
- اگر مبتلا به سیروز کبدی هستید از مصرف الکل اجتناب کنید.
- رژیم غذایی سالمی داشته باشید. یک رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات انتخاب کنید. از غلات سبوس‌دار و منابع کم پروتئین استفاده کنید. مصرف غذاهای چرب و سرخ شده را محدود کنید.
- وزن خود را در محدوده سالم حفظ کنید. افزایش چربی بدن ممکن است به کبد آسیب برساند. اگر اضافه وزن دارید یا چاق هستید، با پزشک خود در مورد برنامه کاهش وزن خود صحبت کنید.
دیدگاه