شرکت‌های خلاق در حقوق ایران، موضوعی نسبتا جدید و مهم در حوزه کسبوکارهای نوین هستند. با این حال، مفهوم شرکت خلاق چندان برای عموم مردم تشریح نشده است و اطلاعات منسجمی از این شرکت‌ها به چشم نمی‌خورد.
شرکت خلاق چیست؟
در تعریف شرکت خلاق و مقررات مرتبط با آن، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در سال ۱۳۹۶، سندی تحت عنوان «آیین‌نامه اجرایی برنامه توسعه زیست بوم شرکت‌های خلاق» تدوین کرد.
هدف از این آیین‌نامه، توسعه زیست بوم فناوری و کارآفرینی در کشور و اشتغال‌زایی برای جوانان و حمایت‌های مادی و حقوقی از شرکت‌های خلاق بیان شده است.
مطابق سند مذکور، شرکت خلاق، اینگونه تعریف شده است:
شرکت خلاق به شرکت‌ها و موسسات خصوصی نوآوری اطلاق می‌شود که یا در صنایع خلاق و فرهنگی مشغول بوده و یا الگوهای نوین کسبوکار را در ارائه محصولات و خدمات خود به کار گرفته باشند.
شرکت خلاق، شرکتی است که جوهره رشد آنها یعنی خلاقیت و نوآوری، برای ارائه محصولات و خدمات جدید و مدل های نوین کسب و کار در سطح بازار هدف می باشد و رشد و توسعه محصولات و خدمات ایشان بر خلاف شرکت های دانش بنیان محصولاتی مبتنی بر فناوری پیشرفته نیست.
منظور از مدل های نوین کسب و کار در اینجا، عبارت است از خلق مزیت رقابتی مبتنی بر نوآوری در مدل کسب درآمد، کاهش هزینه ها، مدیریت زنجیره تامین، بازاریابی، متمایزسازی محصولات و سایر فعالیت هایی که منجر به ساختارهای جدید در الگوی کسب و کار بنگاه می شود.
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به این شرکت‌ها در سه حوزه «توسعه بازار محصولات و خدمات، تسهیل فضای کسب و کار و پشتیبانی مالی و جذب سرمایه» حمایت می‌نماید. حمایتی که نزدیک و هم‌تراز با قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان خواهد بود که از آن جمله می‌توان به معافیت مالیاتی اشاره کرد.
به طور کلی، شرکت خلاق باید دارای شرایط پنج‌گانه زیر باشد:
1) شخصیت حقوقی داشته باشد، یعنی به شکل یکی از انواع شرکت‌های قانونی درآمده باشد.
2) خصوصی باشد.
3) محصول و خدمات نوآورانه و متمایزی مطابق با آیین‌نامه ارائه کند.
4) محصولات و خدمات دانش‌بنیان ارائه نکند.
5) محصولات یا خدمات شرکت تولید یا ارائه شده باشد و در حد طرح باقی نمانده باشد.
در تعریف شرکت خلاق، دو عبارت «صنایع خلاق و فرهنگی» و «الگوهای نوین کسبوکار» هم نیاز به تشریح دارند تا مفهوم دقیق شرکت خلاق مشخص شود.
صنایع خلاق و فرهنگی
صنایع خلاق و فرهنگی، آن دسته فعالیت‌های اقتصادی هستند که ریشه آنها در نوآوری، خلاقیت، مهارت، استعداد و میراث فرهنگی است. همچنین این صنایع پتانسیل مطلوبی برای اشتغال‌زایی و تولید ثروت دارند.
صنایع خلاق و فرهنگی به 8 دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
1) کسبوکارهای دیجیتال و فضای مجازی
2) صنایع دیداری و شنیداری
3) صنایع دستی، گردشگری و میراث فرهنگی
4) هنرهای تجسمی و هنرهای نمایشی
5) بازی، اسباب‌بازی و سرگرمی
6) طراحی و معماری
7) چاپ و نشر
8) گیاهان دارویی و طب سنتی
الگوهای نوین کسبوکار
این الگوها عبارت است از خلق مزیت رقابتی مبتنی بر نوآوری در مدل کسب درآمد، کاهش هزینه‌ها، بازاریابی و… فعالیت‌هایی که منجر به ساختارهای جدید در الگوهای کسبوکار بنگاه می‌شود.
پیش شرط های لازم جهت ارائه درخواست پذیرش شرکت‌های خلاق
دارا بودن یکی از شخصیت‌های حقوقی قابل ثبت در نظام قانونی کشور
1- خصوصی بودن شرکت
2- دانش‌بنیان نبودن محصول/خدمت
3- حوزه محصول/خدمت مرتبط با حوزه های خلاق مذکور در آیین نامه باشد
4- محصول/ خدمت می بایست تولید/ارائه شده باشد. (صرف ارائه طرح قابل پذیرش نمی باشد)
ثبت شرکت خلاق در اداره ثبت شرکت‌ها
برای ثبت شرکت خلاق، نیاز است تا ابتدا شرکت مورد نظر به صورت معمول و رسمی به ثبت برسد و سپس مرحله ثبت نام آن به عنوان شرکت خلاق طی شود. در واقع، ایجاد شرکت خلاق مشروط به طی شدن دو مرحله است.
برای ثبت شرکت خلاق بایستی ابتدائا به سامانه اداره ثبت شرکت‌ها مراجعه کرد و فرآیند ثبت شرکت را آغاز کرد.
برای آنکه بتوان شرکت ثبت شده را به شکل شرکت خلاق تبدیل کرد، بایستی قالب شرکت تجاری یکی از انواع شرکت سهامی عام، سهامی خاص و یا شرکت با مسئولیت محدود باشد.
با دانستن این نکته، فرآیند ثبت شرکت در سامانه اداره ثبت شرکت‌ها را به طور خلاصه، مرور می‌کنیم:
1) تکمیل فرم اطلاعات مرتبط با شرکت مانند انتخاب نوع شرکت (سهامی عام، خاص یا با مسئولیت محدود)
2) تکمیل فرم اطلاعات هویتی متقاضی ثبت شرکت (مشخصات، نشانی و…)
3) ارائه 5 نام پیشنهادی برای شرکت با توجه به مقررات انتخاب نام شرکت
4) تشریح موضوع فعالیت (کسبوکارهای دیجیتال، چاپ و نشر، معماری، سرگرمی و…)
5) ذکر میزان سرمایه (حداقل صد هزار تومان در شرکت سهامی خاص و با مسئولیت محدود)
6) ذکر نام موسسین شرکت (نام، کد ملی و نشانی و سمت و…)
7) ذکر نام شعب در صورت وجود (این بخش غالبا در ابتدای فعالیت تجاری شرکت‌ها، کاربردی ندارد)
8) انتخاب روزنامه کثیر‌الانتشار شرکت برای چاپ آگهی‌های شرکت (مثلا انتخاب روزنامه اعتماد)
9) درج اظهارنامه ثبت شرکت
10) ثبت اساسنامه و شرکت‌نامه شرکت
11) بارگذاری مدارک و اسناد خواسته شده توسط سامانه
12) ارسال مدارک به اداره ثبت شرکت‌ها از طریق اداره پست
13) دریافت تاییدیه نهایی اداره ثبت شرکت‌ها
14) انتشار آگهی ثبت شرکت در روزنامه رسمی و شروع فعالیت
پس از این مرحله، متقاضیان می‌توانند برای بهره‌مندی از مزایای شرکت خلاق، ثبت شرکت خلاق در برنامه توسعه زیست بوم شرکت‌های خلاق را پیگیری کنند.
ثبت شرکت خلاق در برنامه توسعه شرکت‌های خلاق
پس از طی شدن فرآیند ثبت شرکت خلاق در سامانه اداره ثبت شرکت‌ها، متقاضیان باید به سامانه برنامه توسعه شرکت‌های خلاق مراجعه کنند و مراحل زیر را سپری کنند:
1) تکمیل فرم مشخصات متقاضی شامل نام شرکت، نوع شرکت، شماره ثبت، تاریخ ثبت، نام مدیرعامل، تعداد پرسنل و…
2) تعیین حوزه فعالیت شرکت و محصولات آن
3) تشریح نوآوری محصولات شرکت و درخواست ارزیابی آن
4) حجم تقریبی بازار محصولات شرکت و امکان توسعه آن
5) بارگذاری مدارک و اسناد مرتبط با شرکت ثبت شده
6) بررسی مجدد اطلاعات ثبت شده و تایید آنها
7) اتمام عملیات و پایان درخواست ثبت شرکت خلاق
پس از گذراندن این مراحل، مراحل ثبت شرکت خلاق به پایان می‌رسد و در صورت تایید نهاد مسئول، شرکت به شرکت خلاق تبدیل شده و فعالیت خود را ادامه می‌دهد.
لازم به ذکر است که اقدامات اساسی پس از ثبت شرکت هم پس از به ثبت رسیدن شرکت خلاق، اهمیت زیادی دارد که نباید از آن غافل شد.
دیدگاه