آنغوزه که نام علمی آن ferula assa-foetida می‌باشد، از گیاهان دارویی تیره چتریان است.
این گیاه علفی معمولا به شکل‌های کرک‌دار، بوته‌ای یا درختچه‌ای دیده میشود.
اگرچه آنغوزه گیاه بومی کشورهای افغانستان و عراق است، اما این گیاه در غذاهای هندی نیز کاربرد زیادی دارد و کشورهای زیادی از آن به شکل ادویه در غذاهای خود استفاده می‌کنند. (در هند به این ادویه هینگ می‌گویند).
این گیاه که دارای بوی تند و طعم تلخی است، در کشور ما نیز شهرت دارد و به نام‌های آنغوزه هراتی، انگژد، انگشت گنده، پترک، هینگ، خوراکما، انگوزاکما، بژ، انگُدان و در کتاب‌های طب سنتی به انجُدان شناخته میشود.
در این بخش قصد داریم به طور کامل به بررسی گیاه آنغوزه بپردازیم، پس در ادامه با ما همراه باشید.
ظاهر گیاه آنغوزه
گیاه آنغوزه علفی چندساله است و دارای ریشه ی کلفت و گوشتی، برگ های بسیار بریده و غباری، ساقه ی گوشتی و بلندی که تا ۲ متر می رسد می باشد.
آنغوزه دارای گل های زرد رنگ است که این گل ها در آخر ساقه پدید می آید. آنقوزه در چند سال ابتدایی رشد خود ساقه ی در دید ندارد و برگ های آن گسترده روی زمین است و ساقه ای مشاهده نمی شود.
میوه ی گیاه آنقوزه دو تخم به رنگ قهوه ایی تیره و متمایل به سیاه دارد، بیضی شکل و کمی پهن و بسیار بدبو می باشد.
با تیغ زدن به ساقه یا قطع کردن ریشه یا قسمت پایین ساقه و یقه ی گیاه در پایان فصل بهار، شیره ی بسیار بد بویی در اواسط تابستان از بخش زخمی شده گیاه بیرون می آید که در کنار هوا کم کم سفت میشود که این همان “آنغوزه” معروف و کاربردی است.
آنغوزه به دو صورت در بازار عرضه می گردد. یک نوع بسیار تمیز آن؛ بدون خاک و خاشاک و مرغوب است و رنگ ظاهری آن زرد مایل به قرمز یا قهوه‌ای و صاف و شفاف است که به آن “آنغوزه اشکی” می گویند.
از نظر ابعاد هم در حد فندق یا کمی بزرگتر از آن است و یا کمی کوچکتر و در ابعاد نخود می باشد رنگ سطح آن سفید است که البته در مجاورت هوا سریعا اکسیده و تیره رنگ می شود؛ و نوع دیگر آن که در بازار عرضه می گردد که با بی دقتی جمع آوری می شود و با خاک و خاشاک و برگ آن مخلوط است و نامرغوب تر از نوع اشکی می باشد.
طعم این آنغوزه گس در بعضی گونه ها هم تلخ و بویی متعفن، شبیه بوی سیر و خیلی تند دارد که به این نوع “آنغوزه توده ای” گفته می شود.
خواص آنغوزه
آنغوزه علاوه بر طعم دار کردن غذا، خواص دارویی فراوانی دارد که از قرن‌ها پیش در سراسر جهان مورد استفاده بوده است.
امروزه به خصوص در طب سنتی و اسلامی از این گیاه برای رفع یبوست، کمک به هضم غذا، رفع حمله‌های هیستری، خاصیت ضد میکروبی، خاصیت ضد التهابی، درمان عفونت‌های قارچی معده، درمان کزاز، یرقان، تسکین درد دندان و تقویت بینایی استفاده میشود.
در ادامه برخی از خواص آنغوزه را با هم مرور می‌کنیم:
- درمان سردرد: آنغوزه به دلیل اینکه خاصیت ضد التهابی دارد، التهاب رگ‌های خونی در سر را کاهش داده و سردرد را درمان می‌کند. بدین منظور می‌توانید آنغوزه را همراه با آب حرارت دهید و روزی چند بار از این محلول بنوشید.
- کاهش فشار خون: آنغوزه حاوی کومارین است و کومارین نیز منجر به بهبود جریان خون و جلوگیری از تشکیل لخته خون میشود. در واقع آنغوزه با رقیق کردن خون،باعث کاهش فشار خون میشود.
- بهبود معده و دستگاه گوارش: آنغوزه مقوی معده و باد شکن است و باعث درمان زخم معده و تسکین درد آن و همچنین کمک به دستگاه گوارش در درمان یبوست، اسهال، زخم‌های گوارشی مانند زخم معده، نفخ شکم، مسمومیت غذایی و حتی سرطان روده بزرگ میشود.
- تسکین درد دندان: برای کاهش درد دندان لازم است نصف یک قاشق چای خوری یا تکه کوچکی از آنغوزه را با یک فنجان آب مخلوط کنید و بجوشانید. و سپس روزی ۲ یا ۳ بار دهان خود را با آن بشویید. همچنین آنغوزه خاصیت ضدعفونی دارد و بوی بد دهان را از بین می‌برد.
- تاثیر روی پوست: آنغوزه منجر به افزایش و بهبود اکسیژن‌رسانی در سطح پوست شده و باعث میشود پوست درخشان‌تری داشته باشید. برای این کار می‌توانید با ترکیب آنغوزه، آب و گلاب؛ خمیری ایجاد کرده و آن را روی صورت خود بمالید. همچنین آنغوزه به دلیل داشتن خواص ضد التهابی و ضد باکتری، از رشد جوش و آکنه نیز جلوگیری می‌کند. اگر دچار گزیدگی یا نیش زدگی شدید، می‌توانید آنغوزه را با سیب مخلوط کرده و در محل مورد نظر بمالید.
- تقویت مو: آنغوزه خاصیت مرطوب‌کنندگی دارد و به همین خاطر برای مو‌های خشک و مجعد مفید می‌باشد. آنغوزه را با روغن بادام و ماست ترکیب کنید و آن را روی مو‌های خود بمالید. پس از گذشت یک ساعت مو‌های خود را با آب ولرم بشویید و آب‌کشی نمایید. آنغوزه همچنین به تقویت فولیکول مو و در نتیجه جلوگیری از ریزش آن کمک می‌کند. آنغوزه علاوه بر از بین بردن شوره سر، با حفظ PH پوست، آن را از چربی، عرق و آکنه نیز حفظ می‌کند.
نحوه استفاده از گیاه آنغوزه
روش بهره بردن از این گیاه به صورت خوراکی، بخور و تنتور است که بخور دادن آن برای کمک به درمان احتقان بینی و برونشیت مفید می باشد.
پودر شده صمغ این گیاه را روزانه ۰٫۳ تا ۱ گرم در ۳ نوبت می توان استفاده کرد و شما نیز می توانید به صورت تنتور عصاره آنقوزه را به نسبت پنج به یک، با الکل ۷۰ درصد ترکیب کنید و سه بار در روز حدود دو الی چهار میلی لیتر از آن را مورد استفاده قرار دهید.
یعنی به عنوان مثال برای این کار باید پنج قاشق عصاره آنقوزه را با یک قاشق الکل ۷۰ درصد ترکیب کرد.
آنقوزه را می توان به صورت موضعی مصرف کرد. از عصاره این گیاه می توان برای بهبود گرفتگی های عضلانی استفاده کرد و برای این درمان باید هر روز مقداری از آنغوزه را روی ناحیه مورد نظر ماساژ داد.
همچنین در برخی کشور ها و غذا ها از آنغوزه به عنوان طعم دهنده و ادویه استفاده می شود.
معایب گیاه آنغوزه
گیاه آنغوزه با وجود فواید فراوانی که دارد، در برخی موارد باعث تهوع، سرگیجه و… شده و احتمال ایجاد گلودرد، تورم لب ها، نفخ شکم و اسهال را افزایش می دهد.
توصیه می شود افراد مبتلا به صرع به دلیل اینکه امکان تشدید تشنج وجود دارد، از آن استفاده نکنند. همچنین مصرف این گیاه، به افرادی که فشار خون بالا یا پایین دارند نیز توصیه نمی شود.
مصرف آنقوزه در کودکان زیر ۷ سال ممنوع می باشد؛ زیرا منجر به اکسیده شدن هموگلوبین خون کودکان شده و در نتیجه کم خونی شدید را به همراه می آورد.
افرادی که مستعد آلرژی هستند نیز نباید در معرض بو یا مصرف گیاه آنقوزه قرار بگیرند. زیرا لمس و بوییدن این گیاه ممکن است درماتیت را برای فرد به دنبال داشته باشد و نیز موجب سوزش دستگاه گوارش شود.
از مصرف گیاه آنقوزه با داروهای ضد انعقاد خون و کاهش دهنده فشار خون اجتناب کنید زیرا مصرف این موارد با هم تداخل دارند.
مصرف این گیاه در خانم های باردار و شیرده ممنوع می باشد.
به یاد داشته باشید که محصولات طبیعی و دارو های گیاهی لزوماً همیشه بی خطر نیستند و دوز مصرف، روش مصرف و تداخل آن ها با دیگر داروها و مواد غذایی حائز اهمیت می باشد.
توصیه می شود چنانچه فردی به بیماری ای مبتلاست یا در شرایط جسمی خاصی به سر می برد، حتماً پیش از مصرف روزانه این گیاه و دیگر گیاهان دارویی با پزشک خود مشورت کند.
دیدگاه